ترانه خردبین ـ فرانک زاپا، خواننده و آهنگساز آمریکایی که در سال ۱۹۹۳ درگذشت، نابغه‌ی موسیقی راک بود. به او لقب «زاپا» داده بودند. در مجله‌ی موسیقی زمانه، که ازین پس سه بار در هفته منتشر می‌شود، به فرانک زاپا، سبک او در موسیقی و کتابی که به مناسبت هفتادمین زادروزش منتشر شده، می‌پردازیم. بعدش هم به یکی از کارهای او که از بین مجموعه کارهایش در یوتیوب انتخاب کرده‌ایم، گوش می‌دهیم.
ستاره‌ای که صحنه را خوب می‌شناخت
خیلی از کمپزیسیون‌های زاپا تلفیقی بود از راک، موسیقی کلاسیک مدرن و جاز همراه با نوآوری‌هایی که با هیچ سبک و سیاقی جور درنمی‌آمد، اما در موسیقی او جا می‌افتاد. اصلاً به‌خاطر همین نوآوری‌ها و تلفیق سبک‌های گوناگون است که منتقدان موسیقی بسیاری از ساخته‌های زاپا را به‌عنوان کارهای درخشانی در زمینه‌ی موسیقی آوانگارد ارزیابی می‌کنند. با این‌همه زاپا در بسیاری از اجرا‌هایش یک ستاره‌ی پاپ بود؛ ستاره‌ای که بیش از هر چیز بلد بود روی صحنه بیاید و خودش را به نمایش بگذارد. برای همین خیلی‌ها که کارهای او را نشنیده‌اند، ممکن است با اسم او آشنا باشند. هر چه باشد در برلین، پایتخت آلمان خیابانی را به نام او کرده‌اند. کمتر ترانه‌سرا و خواننده‌ای هست که در پایتخت یک کشور مهم اروپایی خیابانی را به اسمش کرده باشند. با این‌حال بعید است که هزاران نفری که هر روز از خیابان فرانک زاپا در برلین می‌گذرند، شنونده‌ی ترانه‌های او باشند. چون شنیدن ترانه‌های زاپا واقعاً کار چندان ساده‌ای نیست. یعنی در هر حال کسانی که گوششان به صداهای بلند و جیغ و فریادهای عصیانی عادت ندارد، ممکن است از ترانه‌های زاپا لذت نبرند.
ریتم‌های تازه و ترانه‌های عصیانی
زاپا در هر حال با موسیقی و ریتم‌های نویی که آورد، بر موسیقی غرب تأثیرگذار بود. متن ترانه‌های او را نباید دست‌کم گرفت. شعرهایی که زاپا سروده، همه از فرهنگ پاپ نشان دارند و از سویه‌های دادائیستی و آبزورد هم برخوردارند. او دو بار جایزه گرمی را برد و نه تنها خوانندگی می‌کرد و شعر و موسیقی ترانه‌هایش را خودش می‌ساخت، بلکه تولیدکننده‌ی موسیقی هم بود. ساز او گیتار الکترونیکی بود. مهم‌ترین ویژگی زاپا این بود که صحنه را می‌شناخت و می‌دانست که در زمانه‌ی رسانه‌ها و تلویزیون چطور روی صحنه بیاید.
گراند زاپا، کتاب یا کاتالوگ نمایشگاه؟
این روز‌ها در اروپا به مناسبت هفتادمین زادروز این خواننده‌ی شورشی و نوآور آمریکایی کتابی به شکل یک آلبوم درباره‌ی زندگی هنری او منتشر شده است. کسانی که به زاپا علاقه دارند، حتماً ازین کتاب خوششان خواهد آمد. این کتاب «گراند زاپا» نام دارد، در قطع بزرگ منتشر شده و گردآورنده‌اش فرانک وونن‌برگ، نویسنده‌ی آلمانی و از علاقمندان به موسیقی زاپاست. او در این کتاب تلاش کرده با جمع‌آوری عکس‌ها و اطلاعات کمیاب از زندگی هنری زاپا، تصویری از این خواننده در هفتادمین زادروزش به‌دست دهد.
زاپا در طول زندگی هنری‌اش ۴۵ آلبوم منتشر کرد. او علاوه بر این یک خواننده جهانی بود و در بسیاری از کشور‌ها کنسرت برگزار کرده بود. برای همین وونن‌برگ در این کتاب به جای آن‌که شرح حال بنویسد، با استفاده از عکس‌ها و منابع وسیعی که در اختیار داشته کتابی پرداخته که بیشتر از آن‌که یک کتاب باشد، مثل کاتالوگ یک نمایشگاه است درباره‌ی یک خواننده‌ی راک آمریکایی.
یک آدم وسواسی که عاشق موسیقی فرانک زاپاست
عکس‌هایی از کنسرت‌های زاپا در کشورهایی مثل فرانسه، ژاپن و آرژانتین چیز خاصی نیستند و در هر کتاب مشابهی پیدا می‌شوند. این عکس‌ها حداکثر می‌توانند برای علاقمندان به موسیقی زاپا جالب و شاید هم خاطره‌انگیز باشند. اما نویسنده آن‌قدر در تهیه‌ی این کتاب وسواس و دقت به خرج داده که حتی وزن صفحه‌هایی را هم که ترانه‌های زاپا روی آن ضبط شده ثبت کرده و نه تنها این‌کار را کرده، بلکه حتی تعداد شیارهای این صفحات را هم جزو مشخصات موسیقی زاپا فهرست کرده. این‌کار فقط از عهده‌ی کسی برمی‌آید که عاشق یک خواننده باشد و هم‌زمان از دقت یک دانشمند وسواسی هم برخوردار باشد. کال شنکل که طراحی سی دی‌های زاپا را به عهده داشته، جلد این کتاب را طراحی کرده و این هم به کتاب اصالت داده.
” به او لقب «زاپا» داده بودند.”
+ دقیقاً کیا؟
+ یعنی چی؟ مگه اسمش فرانک زاپا نبود؟ لقب زاپا یعنی چی؟
…”زاپا در بسیاری از اجرا‌هایش یک ستاره‌ی پاپ بود؛ ستاره‌ای که بیش از هر چیز بلد بود روی صحنه بیاید و خودش را به نمایش بگذارد.”
+ جداً؟ یعنی خودش چن جا تو مصاحبه ها که ازش پرسیدن: آیا تو ستاره راک هستی؟ گفته: نه! این لغت غلطیه واسه من. دروغ گفته؟
“یعنی در هر حال کسانی که گوششان به صداهای بلند و جیغ و فریادهای عصیانی عادت ندارد، ممکن است از ترانه‌های زاپا لذت نبرند.”
+ مگه هر چیز ممکن یا نا ممکنی رو باید نوشت؟
“ساز او گیتار الکترونیکی بود.”
+ یعنی کیبورد و سینکلاویر حکم آلات دست گرمی داشتن برای انگشت های فرانک که گرم بشن و آماده که برن رو فرت های گیتار الکترونیکی که سازش بوده؟
hozein / 11 February 2011
hozein جان
داری زیاد سخت می گیری. به خاطر این که اصلا معلوم نیست این مجله موسیقی که قراره هفته ای سه روز در بیاد رو چه کس یا کسانی اداره خواهند کرد و سوابقشان چیست در کار موسیقی و از این حرفها…بنابراین برادر جان، ما بهتره بریم همون منابع دست اول رو بخونیم نه جایی که پر است از اطلاعات نه چندان دقیق.
کاربر مهمان / 13 February 2011