ایران و ترکیه بار دیگر به یکدیگر نزدیک شده‌اند. وزیران امورخارجه دو کشور می‌گویند که مصصم به افزایش همکاری در باره سوریه هستند.
اردوغان پس از کودتا ترکیه راه دیگری در پیش گرفته است. او که از کودتا به عنوان یک فرصت مناسب برای پاکسازی دستگاه‌های دولتی، قضایی و نظامی از منتقدان خود بهره گرفت، در سیاست خارجی نیز رویکردی دیگر دارد.
او در گام نخست تلاش کرد که روابطش با روسیه را بهبود ببخشد. به همین منظور نیز راهی مسکو شد و پس از آن اعلام کرد که ترکیه و روسیه ائتلاف مشترکی علیه «تروریست‌ها» تشکیل خواهند داد.
روزنامه «الیوم» فاش کرده است که در این دیدار دو طرف توافق کرده‌اند که هم‌زمان با مقابله با نیروهای گروه دولت اسلامی «داعش»، مانع از تجزیه سوریه شوند.
این روزنامه گزارش کرده است آنکارا به صورت مستقیم از روسیه خواسته است که به عدم ارائه هر گونه حمایتی از کردها برای دستیابی به مناطق خودمختاری یا نظام مستقل در طول مرزهای شمالی سوریه و عراق یا جدایی اقلیم کردستان در جنوب شرق ترکیه تعهد دهد.
در مقابل این تعهد دولت ترکیه نیز متعهد شده است که راه‌های مرزی ترکیه به سوریه را به روی هرگونه حمایت نظامی، مالی و انسانی از «گروه‌های متهم به تروریست» مسدود و افراد مسلح چچنی و قفقازی را از ترکیه اخراج کند.
همکاری سه جانبه در مقابل کردها
به نظر می‌رسد که پس از نزدیک شدن اردوغان به روسیه، حال آنکارا می‌خواهد با ایران نیز به یک توافق تازه دست یابد. اگرچه بشار اسد پس از دیدار با پوتین گفته بود که «متحد ماندن سوریه تحت حاکمیت بشار اسد، دشوار است» اما وزیر امور خارجه ترکیه پس از دیدار با ظریف در جمع خبرنگاران گفته است که آنکارا هم به دنبال یک صلح و امنیت پایدار در سوریه است.
مولود چاووش اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه، نقش ایران در سوریه را سازنده توصیف کرده و گفته است که همکاری مشترک میان ایران، سوریه و ترکیه بیشتر و نزدیک‌تر خواهد شد.
او در بخش دیگری از این گفت‌وگوی مشترک با محمد جواد ظریف همان درخواست آنکارا از روسیه را مطرح کرده و گفته است که از نظر دولت آنکارا «تفاوتی میان حزب کارگران کردستان PKK، حزب اتحاد دموکراسی PYD و پژاک- حزب حیات آزاد کردستان- وجود ندارد».
چاووش اوغلو این سه گروه را «تروریست» نامیده و گفته است که «این نیروها هم برای ایران و هم ترکیه تهدید مشترک به شمار می‌آیند».
وزیر امور خارجه ایران نیز در این دیدار باردیگر حمایت دولت جمهوری اسلامی از اردوغان در مقابل کودتا را اعلام کرده و گفته است که «ایران امنیت ترکیه را امنیت خود می‌داند».
ظریف هم همانند همتای ترکیه‌ای خود از همکاری مشترک ایران، سوریه و ترکیه ابراز خوشحالی کرده و گفته است که اراده سیاسی هر دو طرف بر افزایش همکاری مشترک «برای مقابله با تروریسم و برقراری امنیت در منطقه خواهد بود».
ایران و ترکیه هر دو در سال‌های گذشته سرکوب نیروهای کرد مخالف دولت مرکزی را در پیش گرفته‌اند و در یک سال گذشته این سرکوب‌ها در مرزهای ایران و ترکیه افزایش چشمگیری داشته است. هر دو دولت نگران شکل‌گیری احتمالی یک دولت کردی در شمال سوریه هستند.
مقام‌های نظامی ایران پیش از این به صراحت اعلام کرده‌اند که اجازه تشکیل کشور دیگری در مرزهای کنونی سوریه و عراق را نخواهند داد و با استقلال اقلیم کردستان مخالف هستند. ترکیه نیز بارها اعلام کرده است که تفاوتی میان یگان‌های مدافع خلق در شمال سوریه و حزب کارگران کردستان نمی‌بیند.
دوستی پایدار خواهد ماند؟
ایران و ترکیه از آغاز درگیری‌ها در سوریه دو موضع متفاوت داشته‌اند. ایران به صورت رسمی اعلام کرده است که اجازه نخواهد داد دولت بشار اسد سقوط کند. به همین منظور نیز نیروهای نظامی ایران در حمایت از بشار اسد در سوریه وارد جنگ شده‌اند.
در مقابل اردوغان تا پیش از این خواستار حذف اسد از معادلات آینده سوریه شده و در همین راستا خبرهایی مبنی بر حمایت مستقیم و غیر مستقیم او از نیروهای دولت اسلامی و سایر مخالفان بشار اسد به غیر از نیروهای یگان مدافع خلق منتشر شده است. علاوه بر این برقراری مجدد رابطه سیاسی آنکارا با دولت اسرائیل با انتقاد شدید ایران همراه بوده است.
با همه اختلاف‌ها اما دو طرف به یکدیگر نیاز دارند. ایران امیدوار است که بتواند از طریق ترکیه راهی برای صادرات گاز به اروپا پیدا و گاز بیشتری به ترکیه صادر کند.
ترکیه نیز به ایران به عنوان یکی از بازارهای نزدیک به خود نگاه می‌کند که علاوه بر تامین بخشی از انرژی مورد نیاز، می‌تواند بازار محصولات ترکیه و راهی برای دستیابی به کشورهای همسایه با ایران باشد. به گونه‌ای که وزیر امور خارجه این کشور گفته است که چشم‌انداز دو طرف دستیابی به تجارت ۳۰ میلیارد دلاری در سال است.
وزیر امور خارجه ترکیه گفته است که مذاکره برای خرید گاز بیشتر از ایران انجام شده و این کشور تمایلی ندارد که اختلافات بر سر قیمت گاز با ایران را به مجامع بین‌المللی ببرد.
آنگونه که هر دو طرف گفته‌اند، به دنبال یک راهکار برای همکاری بلندمدت هستند اما این‌که این همکاری تا چه زمانی ادامه خواهد یافت، بیش از آنکه به اراده سیاسی دو طرف بستگی داشته باشد، به تحولات منطقه و آینده سوریه وابسته است.
در واقع این سه دیکتاتور ( پوتین و خامنه ای و اردوغان ) مکمل یکدیگر بوده و اکنون تازه یاد گرفته اند که میتوانند با سرکوب بیشتر و محدود نمودن آزادیهای فردی و مدنی ، مدت بیشتری به دوام حکومتهای کثیف و نامشروع خود بیافزایند .
متاسفانه منطقه آشوب زده خاورمیانه مانند بشکه باروتی شده که هر لحظه ممکن است منفجر گردد و هست و نیست همگان را بر باد دهد .
بهنام / 13 August 2016