اکثر روانشناسان و جامعه‌شناسان تماشای تلویزیون را تنها به صورت محدود و کنترل شده تایید می‌کنند. هر چند نمی‌توان امتیازات تلویزیون را نادیده گرفت ولی آمارها حاکی از آن است که رعایت محدودیت‌ها و وضع قوانین خاصی برای فرزندان در خصوص تماشای تلویزیون در خانواده ضروری به نظر می‌رسد.
امتیازهای تماشای تلویزیون
مجمع عمومی سازمان ملل در سال ۱۹۹۶ تصمیم گرفت ۲۱ نوامبر را «روز جهانی تلویزیون» نام‌گذاری کند. وب سایت رسمی روز جهانی تلویزیون، آن را سنگ بنیادین دموکراسی و یکی از پایه‌های آزادی بیان و تنوع فرهنگی معرفی می‌کند. این وب‌سایت، تلویزیون را ابزاری برای اشتغال ۱.۲ میلیون نفر تنها در قاره اروپا می‌داند.
همچنین این وب‌سایت معتقد است در بسیاری از برنامه‌های تلویزیونی، می‌توان مستنداتی را از جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنیم دید؛ واقعیت‌هایی که ممکن است نتوانیم با چشم خود با آن مواجه شویم. برنامه‌های خاصی در تلویزیون حتی می‌توانند جهان‌بینی ما را تغییر دهند و دریچه چشمان ما را به دنیایی جدید باز کنند.
از سوی دیگر نمی‌توان تاثیر شبکه‌های آموزشی را نادیده گرفت. شبکه‌های آموزشی، کودک، نوجوان و حتی بزرگسال را بدون صرف هزینه‌ای جداگانه مجهز به دانش روز می‌کند و تماشاچی بدون صرف زمان برای رفت و آمد، در حالی که در خانه استراحت می‌کند، می‌تواند از اطلاعات ارائه شده بهره‌مند شود.
واقعیت دیگر این است که اگر برنامه مناسبی در تلویزیون ارائه شود، تماشای آن می‌تواند فرصت مناسبی برای جمع شدن اعضای خانواده در کنار یکدیگر باشد.
تنها تلویزیون است که این امکان را به تماشاچی می‌دهد تا به صورت واضح و بدون دسترسی به اینترنت اتفاقی در حال وقوع را در آن سوی کره زمین به صورت زنده تماشا کند. تلویزیون تنها ابزاری است برای افرادی که دسترسی به اینترنت ندارند؛ ابزاری که کسب اطلاع از فرهنگ‌ها و آداب و رسوم ملل مختلف را برای یک روستایی نیز میسر می‌کند.
امتیازات شمرده شده را که کنار بگذاریم، آمار واقعیت‌های دیگری را برای ما روشن می‌کند. واقعیت‌هایی که ما را بر آن می‌دارد تا تماشای تلویزیون را برای فرزندمان مرزبندی کنیم و قواعد مشخصی وضع کنیم.
بر اساس آمار ارائه شده توسط «موسسه تحقیقاتی پیو»، ۵۴ درصد از کودکان و نوجوانان در اتاق خود تلویزیون شخصی دارند.
۴۴ درصد از کودکان می‌گویند در زمان تنهایی، برنامه‌های متفاوتی را در تلویزیون تماشا می‌کنند.
۶۲ درصد از کودکان و نوجوانانی که برنامه‌های پورنوی تلویزیون را تماشا می‌کنند، در سنین بسیار کم رابطه جنسی را آغاز می‌کنند.
۷۷ درصد از جوانان گفته‌اند قبل از ازدواج برنامه‌های پورنوی بسیاری از تلویزیون تماشا کرده‌اند.
از سوی دیگر مطالعات نشان داده‌اند کودکانی که برنامه‌های خشونت‌زای مخصوص بزرگسالان را تماشا می‌کنند، به تدریج حساسیت خود را به خشونت از دست می‌دهند، پس از مدتی خود برای حل مشکل دست به خشونت می‌زنند و در بیشتر موارد با قربانی خشونت یا عامل خشونت همانندسازی می‌کنند.
چطور تماشای تلویزیون را در خانه محدود کنیم؟
قوانین مشخصی برای این که کودکان چه زمانی می‌توانند تلویزیون تماشا کنند و چه وقت نمی‌توانند در خانواده وضع کنید. به آن‌ها اجازه ندهید در مقابل تلویزیون غذا بخورند و تکالیف درسی‌شان را انجام دهند.
روانشناسان پیشنهاد می‌کنند مدت زمان تماشای تلویزیون کودکان و نوجوانان را به روزانه حداکثر یک تا دو ساعت کاهش دهید.
روش دیگر این است که تماشای تلویزیون را در روزهای هفته به یک ساعت محدود کنید و آن را در روزهای تعطیل و آخر هفته به دو ساعت افزایش دهید. فراموش نکنید که این برنامه می‌تواند در بعضی شرایط انعطاف‌پذیر باشد. مثلا در صورتی که فرزندتان برنامه آموزشی تماشا می‌کند، می‌توانید زمان تماشای تلویزیون را تا نیم ساعت افزایش دهید.
این موضوع را که «فرزندتان ابتدا باید تکالیف درسی و مسولیت‌های خانه را انجام دهد سپس تلویزیون تماشا کند»، به صورت یک قانون درآورید. در صورتی که برنامه مورد علاقه فرزندتان قبل از انجام تکالیف درسی‌اش آغاز می‌شود، می‌توانید برنامه مورد علاقه او را ضبط کنید و پس از انجام تکالیف برایش پخش کنید.
بعضی روانشناسان توصیه می‌کنند بهترین حالت این است که تماشای تلویزیون در طول هفته را از برنامه فرزندتان حذف کنید. این موضوع غیر از این که باعث می‌شود فرزندتان برای تمام کردن تکالیف درسی‌اش عجله نکند، فرصت بیشتری برای ارتباط با او در طول هفته به شما می‌دهد.
به عنوان مثال، به جای نگه‌داشتن کودکتان مقابل تلویزیون در زمان آماده کردن شام ،می‌توانید از او بخواهید شما را در مراحل آماده‌سازی شام کمک کند. مثلا چاقوی کندی به او بدهید تا خیار خرد کند و یا از او بخواهید رومیزی را بیندازد و میز را بچیند.
چطور از تسلط تلویزیون بر خانه پیشگیری کنیم
تلویزیون را در زمان صرف غذا خاموش نگه دارید.
غذا خوردن در مقابل تلویزیون باعث می‌شود تلویزیون به یک عادت تبدیل شود و وابستگی فرزندتان به تلویزیون را تقویت می‌کند. تحقیقات نشان داده‌اند کودکان و نوجوانانی که در حین غذا خوردن تلویزیون تماشا می‌کنند، برای همیشه مانند قلاب به تلویزیون وابسته هستند.
فرهنگ «گفت‌وگو» را در خانه در اولویت قرار دهید.
هر چه بیشتر در خانه با فرزندتان در تعامل باشید و گفت‌وگو کنید، مهارت‌های اجتماعی و کلامی او را تقویت می‌کنید. فرهنگ گفت‌وگو ضمن این که رابطه شما را با فرزندتان بهبود می‌بخشد، باعث می‌شود فرزندتان همیشه برای گفت‌وگو با شما آماده باشد و شما نیز برای او در دسترس باشید.
کتاب خواندن برای فرزندتان را جایگزین تماشای تلویزیون کنید.
کتاب خوانی را از یک سالگی برای کودک آغاز کنید. در عین حال که فرزندتان را به مطالعه کتاب تشویق می‌کنید، کتاب‌خوانی برای آن‌ها را از یاد نبرید.
این فرصت را برای فرزندتان ایجاد کنید تا ببیند شما به جای تماشای تلویزیون، کتاب مطالعه می‌کنید و از خواندن آن لذت می‌برید.
تماشای تلویزیون را تبدیل به ابزاری برای تشویق یا تنبیه نکنید.
این رفتار ارزش تلویزیون را دوچندان می‌کند و ارزش انجام رفتاری را که در قبال آن تماشای تلویزیون را پاداش داده‌اید، کاهش می‌دهد.
فرزندتان را به فعالیت‌های متنوعی برای لذت بردن از اوقات فراغتش تشویق کنید.
فرزندتان را تشویق کنید تا در فعالیت‌های ورزشی، بازی‌های سرگرم کننده، موسیقی یا انجام کارهای ذوقی شرکت کند. مثلا می‌توانید از او بخواهید تلویزیون را خاموش کند و به جای آن با هم قدم بزنید و یا پروژه‌ای را با او انجام دهید. برنامه‌های عصرانه دسته‌جمعی برای خانواده طراحی کنید مانند دوچرخه‌سواری دسته جمعی یا یک بازی سرگرم‌کننده شبانه.
از تلویزیون به عنوان ابزاری برای ساکت کردن کودکان زیر سن مدرسه استفاده نکنید.
تصور کنید درگیر انجام کار مهمی هستید که کودکتان ممکن است با مداخله‌اش وقت شما را بگیرد یا حواس شما را پرت کند. راه‌های بسیاری وجود دارد که می‌توانید بدون نشاندن او مقابل تلویزیون و از دست دادن زمان به کارتان برسید. به عنوان مثال اگر در حال پرداخت قبض‌های منزل هستید، می‌توانید چند قبض بلااستفاده، قلم، استیکر و پاکت نامه را به او بدهید تا با شما در انجام این کار مشارکت کند.
از سوی دیگر، جایگزین‌های تماشای تلویزیون می‌توانند پازل، خمیربازی، مدادشمعی، مجله مخصوص کودکان، مطالعه، کمک به آشپزی یا حتی ساختن خانه‌ای از کوسن‌ها و بالش‌ها باشد. حتی می‌توانید در زمان‌های مشخصی با دوستان فرزندتان و همسایگان به کافه‌ای بروید که آن‌ها نیز امکان بازی با یکدیگر را داشته باشند.
چطور تاثیر منفی احتمالی تلویزیون را کاهش دهیم؟
در صورتی که برنامه تلویزیونی را برای فرزندتان مناسب می‌بینید یا فرزندتان اصرار بر تماشای برنامه خاصی دارد، خوب است شما هم در کنار او به تماشای تلویزیون بنشینید.
بهتر است بعد از پایان برنامه با فرزندتان راجع به آن صحبت کنید. در صورتی که فرزندتان نوجوان است و به او اجازه تماشای برنامه‌ای خشونت‌آمیز داده‌اید، خوب است با او راجع به عواقب خشونت صحبت کنید تا تاثیر خشونت بر ذهن او زورگذر بوده و تعارض آن را برای همیشه در ذهنش حل کند.
واقعیت این است که کلیشه‌ها و تعصب ناخودآگاه بخش بزرگی از برنامه‌های تلویزیونی را به خود اختصاص داده‌اند. پس از پایان برنامه با فرزندتان راجع به کلیشه‌های اجتماعی مطرح شده در برنامه صحبت کنید. این کلیشه‌ها می‌توانند کلیشه‌های جنسیتی، شغلی، قومی و … باشد.
از آن‌جایی که تبلیغات بازرگانی در میان برنامه‌ها و در بسیاری کشورها حتی در برنامه‌های کودکان و نوجوانان نیز دیده می‌شود، خوب است با کودک یا نوجوان‌تان درباره آثار تبلیغات بازرگانی صحبت کنید. این که آیا واقعیت همان چیزی است که در تبلیغات دیده می‌شوند یا نه.
سعی کنید برای فرزندتان تفاوت میان «عقیده داشتن» و «عقیده‌دار کردن» را روشن کنید. کودکان معمولا همان چیزی را که به چشم می‌بینند باور می‌کنند و توانایی تجزیه تحلیل آن را ندارند ولی والدین می‌توانند از سن کودکی آرام آرام آن‌ها به سمت تجزیه و تحلیل کردن چیزی که با آن روبه‌رو هستند، سوق دهند.
سعی کنید صدای تلویزیون را به صدای پس زمینه زندگی‌تان تبدیل نکنید. زمانی که کودکان با این صدا در فضای خانه رشد می‌کنند، تلویزیون را جزء جدایی‌ناپذیر زندگی تلقی می‌کنند.
نکته مهم این که این است که نباید توقع داشته باشید فرزندتان خود قوانین را وضع کند و به تنهایی از عهده اجرای آن برآید. این والدین هستند که قانون را وضع می‌کنند و به فرزند کمک می‌کنند تا آن را تبعیت کنند.
زمانی را که خانوادگی در کنار هم هستید، از تماشای برنامه‌های مخصوص بزرگسالان خودداری کنید. به جای آن می‌توانید با آن‌ها بازی کنید، کتاب بخوانید، گفت‌وگو کنید یا ورزشی دسته جمعی انجام دهید.