تجمع آرام «صلح» در آنکارا به صحنه مرگ ده‌ها تظاهرکننده تبدیل شد. شرکت کنندگان در این تجمع و احزاب چپ، دولت ترکیه را مسئول این فاجعه می‌دانند. اما احمد داوود اوغلو، نخست وزیر ترکیه سه حزب چپ‌گرا و داعش را مظنونان این عملیات انتحاری برمی‌شمرد.
تجمع صلح یا «باریش» در آنکارا، یکی از چندین تجمع بزرگ به همین نام بود که طی سه ماه گذشته به دعوت حزب دموکراتیک خلق‌ها در شهرهای مختلف ترکیه برگزار شد. این راهپیمایی که قرار بود با شرکت احزاب چپ، سازمان‌های جوانان و تشکل‌های حقوق بشری صبح شنبه، ۱۰ اکتبر ۲۰۱۵، از ایستگاه راه آهن آنکارا تا میدان سیحیه انجام شود، پیش از آغاز با انفجار دو بمب انتحاری به یکی از خونین‌ترین حوادث اخیر ترکیه بدل شد.
در نتیجه انفجار این دوبمب دست کم ۹۵ تن کشته و بیش از ۴۰۰ تن زخمی شدند. اولین بمب در بین اعضای حزب دموکراتیک خلق‌ها (ه‌د‌پ) و زمانی منفجر شد که آنها در حال آماده کردن بنرها و پرچم‌هایشان بودند. کمی بعد، وقتی که حاضران در محل از احزاب دیگر برای نجات آسیب دیدگان به محل حادثه می‌رفتند، انفجار بمب دوم قربانیان بیشتری گرفت.
این دومین بار بود که راهپیمایی صلح آنکارا متوقف شد. راهپیمایی قبلی نیز که ششم سپتامبر در آنکارا برگزار شد، پیش از برگزاری در میدان کالج این شهر، با دخالت پلیس ترکیه متوقف شد. پلیس دلیل برخورد با این میتینگ را «سر دادن شعارهایی علیه حزب عدالت و توسعه و رئیس جمهوری ترکیه» عنوان کرد.
بیشتر بخوانید: در بمب‌گذاری‌های آنکارا ۹۵ نفر کشته شدند
بمب‌گذاری‌های دهم اکتبر موجب خشم احزاب چپ شد. نیروهای چپ در اعتراض به این انفجارها و سیاست دولت رجب طیب اردوغان، به سرعت در خیابان‌ها سنگربندی کردند. تظاهرات گسترده‌ای در استانبول و دیگر شهرهای بزرگ ترکیه آغاز شد.
در همین حال، انفجار بمبی در تظاهرات حامیان حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) در منطقه سور در دیاربکر به کشته شدن شش تن و یک پلیس منجر شد. این رخداد و موج اعتراضات مردمی در شهرهای استان دیاربکر در جنوب شرقی ترکیه، موجب شد که دولت ترکیه در این مناطق حکومت نظامی و مقررات تردد اعلام کند.
در حالی که در این انفجارها تعدادی از هواداران حزب پ‌ک‌ک به همراه تعداد کثیری از اعضای حزب دموکراتیک خلق‌ها و چند حزب کمونیستی و چپ کشته شدند، دولت ترکیه پ‌ک‌ک را عامل این بمب‌گذاری‌ها معرفی کرده و عملیات جدیدی را علیه این حزب در جنوب شرقی این کشور آغاز کرده است.
پرسش این‌جاست که چه حزب یا گرایشی از این کشتار سود می‌برد که چپ‌ها آن را به عنوان «قتل‌عام بربرمنشانه» توصیف می‌کنند؟
واکنش احزاب به «قتل عام» آنکارا
صلاح‌الدین دمیرتاش، یکی از دو رهبر حزب دموکراتیک خلق‌ها، که هدف اصلی این بمب‌گذاری بوده است، در واکنش به این حادثه انگشت اتهام را به سوی رجب طیب اردوغان نشانه گرفت. او با صدور بیانیه‌ای شدیداللحن دولت و شخص اردوغان را مسئول کشته شدن چند صد نفر طی بمب‌گذاری‌های اخیر دانست و گفت: « چطور دولت توانایی آن را دارد که فردی را به خاطر یک توییت دستگیر کند، چطور می‌توانند با حکم مستقیم کاخ ریاست جمهوری بلافاصله کسی را دستگیر کنند، اما تا به امروز نتوانسته‌اند عوامل بمب‌گذاری‌ها را شناسایی کنند؟»
دمیرتاش در ادامه این بیانیه با استناد به سخنان سادات پکر، جنایتکار معروفی که با مجوز دولتی، میتینگ پان‌ترک‌ها در شهر ریزه در شمال ترکیه را برگزار کرد، گفت که حزب حاکم عدالت و توسعه آشکارا از تروریسم حمایت می‌کند و «این جنگ دولت با مردم است.»
پکر در میتینگ نهم اکتبر تهدید کرده بود که اگر دولت در حمله به کردهای پ‌ک‌ک ضعیف ظاهر شود، رهبری حملات را تا زمانی که «سیل خون به راه افتد» ادامه خواهد داد.
از دیگر سو حزب عدالت و توسعه، با محکوم کردن این اقدام تروریستی و اعلام سه روز عزای عمومی، حزب کارگران کردستان و جریان‌های هوادار آن و به طور خاص حزب دموکراتیک خلق‌ها و احزاب کمونیستی انقلابی را عاملان این انفجارهای انتحاری خواند. داوود اوغلو، نخست‌‌وزیر ترکیه از حزب کارگران کردستان (PKK)، حزب کمونیست پاتریاتیست «جبهه آزادی خلق انقلابی» (DHKP-C)، حزب کمونیست خوجه‌ایست «کمونیست مارکسیست لنینیست» (MLKP) و داعش ، به عنوان مظنونان این دو بمب‌گذاری نام برد.
این در حالی است که حزب دموکراتیک خلق‌ها که از سوی حزب حاکم عدالت و توسعه به عنوان حامی اصلی پ‌ک‌ک معرفی می‌شود، در انفجارهای اخیر در میتینگ‌های صلح بیشترین تلفات را داده است. از دیگر سو، پ‌ک‌ک طی اطلاعیه‌ای اعلام کرده است که تا پایان انتخابات «عملیات دفاعی» خود را در برابر حملات دولت ترکیه متوقف خواهد کرد.
دو حزب مخالف دولت اردوغان، یعنی حزب سوسیال دموکرات «جمهوری‌خواه خلق» و حزب راست‌گرای افراطی «حرکت ملی»، با وجود محکوم کردن این واقعه، واکنشی متفاوت نشان دادند.
بیشتر بخوانید: حزب دمکراتیک خلق‌ها دولت ترکیه را قاتل خواند
حزب «حرکت ملی» ناکارآمدی دولت اردوغان در سیاست‌های خارجی و نحوه مبارزه این حزب را با تروریسم، دلیل وقوع چنین فجایعی می‌داند و اعلام می‌کند که تحت هیچ شرایطی حاضر به همکاری یا هر گونه اتحادی با حزب عدالت و توسعه نیست.
حزب «جمهوری‌خواه خلق» اما، دعوت نخست وزیر ترکیه برای نشستی جهت برنامه‌ریزی برای اقدامی مشترک علیه را «تروریسم» پذیرفت. این حزب در بیانیه‌ای خواستار استعفای تمام «سیاست‌مداران مسئول این فاجعه» و «تحقیق بر سر چرایی «ضعف در بدنه امنیتی و اطلاعاتی ترکیه» شد. از طرف دیگر کمال قلیچدار اوغلو، رهبر این حزب اعلام کرد که در نبرد با «تروریسم» با «تمام قوا» شرکت خواهد کرد و به دولت دست یاری خواهد داد.
بُرد انتخاباتی به هر قیمت
بمب‌گذاری‌هایی از این دست، از انتخابات ماه ژوئن ترکیه آغاز شد. در تمام این بمب‌گذاری‌ها، میتینگ‌های حزب دموکراتیک خلق‌ها و احزاب و سازمان‌های حامی آنها هدف قرار گرفته‌اند. دولت ترکیه همواره عامل این بمب‌گذاری‌ها را داعش و اسلام‌گرایان تندرو خوانده و با آن که تبلیغات وسیعی علیه حزب دموکراتیک خلق‌ها سازمان داده، نقش و مسـئولیت خود را در ایجاد فضای لازم برای عاملان این بمب‌گذاری‌ها انکار کرده است.
با آغاز حملات دولت ترکیه به مواضع حزب کارگران کردستان در پروژه‌ای با نام مقابله با تروریسم، حزب حاکم عدالت و توسعه در سطحی گسترده تلاش کرده است که پ‌ک‌ک را مسئول هرگونه اقدام تروریستی در این کشور معرفی کند. پروپاگاندای دولتی موفق شده حتی مخالفان دولت را که بیشتر به حزب جمهوری‌خواه خلق گرایش دارند با خود هم‌صدا کند؛ تا جایی که حمله به دفترهای حزب دموکراتیک خلق‌ها، مغازه‌ها، منازل و محل‌های کسب کردها، امری «خودجوش» و «مردمی» علیه «تروریسم» تلقی شوند.
بیشتر ببینید: تصاویری از انفجارهای آنکارا
داعش که به ادعای دولت ترکیه در زمره گروه‌های تروریستی قرار دارد و علیه دولت «غرب‌زده و آمریکایی» ترکیه اعلام جهاد کرده، تا کنون حتی یک نمونه از این حملات انتحاری به میتینگ‌ها و تظاهرات دولتی یا دفترهای حزب عدالت و توسعه انجام نداده است.
بر اساس آخرین نظرسنجی‌ها، گرچه محبوبیت حزب عدالت و توسعه افزایش یافته است اما کاهش آرای حزب دموکراتیک خلق‌ها آن قدر نیست که مانع ورود دوباره این حزب به پارلمان ترکیه شود. صلاح‌الدین دمیرتاش تلاش کرده نزد هواداران کرد و احزاب چپ از یک سو و جمعیت غالب ترک در کمپین‌های «صلح» برای باز اجرای پیمان صلح دولت ترکیه با حزب کارگران کردستان، محبوییت بیابد.
دمیرتاش و دیگر اعضای ارشد حزب دموکراتیک خلق‌ها بارها خواستار برقراری آتش بس و توقف حملات دولت ترکیه به پ‌ک‌ک شده‌اند. اطلاعیه اخیر پ‌ک‌ک مبنی بر توقف عملیات تا پایان انتخابات نوامبر ترکیه نیز از سر پاسخ‌گویی به این نیاز حزب دموکراتیک خلق‌ها برای جلب آرای لازم در فضای آرام‌تری در مناطق کردنشین صادر شد.
اما پیش‌بینی‌هایی که بر اساس آخرین نظرسنجی‌ها شده است، تغییر چندانی در آرای احتمالی حزب جمهوری‌خواه خلق نشان نمی‌دهد. به نظر می‌رسد چنان‌چه چهار حزب رقیب نخواهند تجربه ماه ژوئن را تکرار کنند و در نهایت امکان تشکیل دولت فراهم شود، باید شرایط، آرایش کاندیداها و تعداد کرسی‌هایی را که از آن خود خواهند کرد تغییر دهند.
اینک برای حزب دموکراتیک خلق‌ها، بازگشت آرامش به مناطق کردنشین، برای حزب حاکم عدالت و توسعه جدی پنداشته شدن خطر کردها و برای حزب جمهوری‌خواه خلق، نزدیک شدن به حزبی حائز اهمیت است که پتانسیل بیشتری برای قدرت گرفتن دارد؛ حزبی که تا دیروز «ه‌د‌پ» بود و امروز «آک‌پ» است.
این ملزومات متضاد، در واپسین روزهای پیش از انتخابات، ترکیه را به بستر مبارزاتی «به هر قیمت» تبدیل خواهد کرد.