امروز (پنج‌شنبه، ۲۲ مرداد ماه) و از ساعت ۱۹:۲۵، هفته سوم لیگ برتر فوتبال ایران با بازی دو تیم سپاهان اصفهان و پرسپولیس تهران پیگیری می‌شود. با بازگشت محسن قهرمانی، داور محروم به اتهام تبانی به عرصه داوری (از هفته گذشته)، این بازی می‌تواند یادآور بازی این دو تیم در ۲۹ شهریور ماه سال ۹۲ باشد که علی دایی پس از آن قهرمانی را متهم به دریافت رشوه به قصد تبانی کرد.
البته فساد این روزها به جزیی لاینفک از بدنه فوتبال تبدیل شده است. رگه‌های مفاسد مالی و تبانی‌هایی که به «مچ فیکسینگ» مشهور شده‌اند را نه فقط در ایران که از شرق تا غرب کره زمین می‌توان دید. هرجایی که «پول» و «ثروت» با فوتبال پیوند خورده باشند و این پیوند “مبارک” زیر دست دولت هم افتاده باشد، می‌شود نمونه‌هایی از کج‌روی‌ها را دید.
جنجالی‌ترین پرونده فساد تاریخ فوتبال، متعلق به پرونده‌ای است که به «کالچو پولی» شهرت یافت. این رسوایی در ماه می سال ۲۰۰۶ توسط پلیس ایتالیا کشف شد و مکالمات تلفنی حاکی از دخالت قهرمان لیگ (یوونتوس) و تیم‌هایی مانند میلان، فیورنتینا، لاتزیو و رجینا و تماس‌های بین مدیران این باشگاه‌ها و سازمان داوران، لو رفت. این تیم‌ها متهم به تقلب در بازی‌ها با انتخاب داور و همچنین تبانی با داوران، بازیکنان دیگر تیم‌ها و همین‌طور دست داشتن و همکاری با بنگاه‌های شرط‌بندی شدند.
در روز چهارم ژوییه سال ۲۰۰۶ (روزی که ایتالیا باید در مرحله نیمه نهایی جام جهانی ۲۰۰۶ آلمان، به مصاف میزبان می‌رفت)، دادستان ایتالیایی، استفانو پالاتزی، حکم به سقوط چهار تیم اصلی محکوم در رسوایی «مچ فیکسینگ» داد.
پالاتزی درخواست سقوط یوونتوس به سری C و فیورنتینا و لاتزیو را به سری B مطرح کرد. او همچنین خواستار باز پس گرفتن دو جام قهرمانی سال‌های ۲۰۰۵ و ۲۰۰۶ از یوونتوس و کسر شش امتیاز برای فصول آینده از تک‌تک تیم‌های متخلف شد.
تبانی‌های غربی و شرقی
در ترکیه، وقتی فدراسیون فوتبال این کشور متوجه تبانی باشگاه فنرباغچه (یکی از سه قطب بزرگ فوتبال ترکیه) شد، حکم به محرومیت حضور این تیم در رقابت‌های لیگ قهرمانان فصل ۲۰۱۱- ۲۰۱۲ داد.
در روسیه و پس از بالا گرفتن فساد و تبانی در فوتبال این کشور، مجلس روسیه وارد عمل شد. هفت سال زندان مجازات تخلفات و تبانی‌های مسئولان و مدیران و بازیکنان فوتبال بود.
در آلمان، هنوز بسیاری نام «روبرت هویزر» را به یاد دارند. روبرت هویزر، داور مشهور آلمانی، در سال ۲۰۰۵ اعتراف کرد ۶۷ هزار یورو برای تبانی دریافت کرده است. او هفدهم نوامبر ۲۰۰۵ به دلیل تقلب و کلاه‌برداری به دو سال و پنج ماه حبس محکوم شد. روبرت هویزر همچنین ۷۵۰ هزار یورو خسارت به فدراسیون فوتبال آلمان وارد کرده بود که موظف شد ۱۲۶ هزار یورو از آن را به صورت اقساط و در ۱۵ سال، به DFB بپردازد.
همچنین در کره‌جنوبی، کیم جائه هونگ و جیون بیونگیوک، دو داور کره‌ای نیز به ترتیب به ۱۰ و پنج ماه حبس به دلیل تبانی در دیدارهای «کی لیگ» کره محکوم شدند.
نمونه وطنی!
در فوتبال ایران اما همه چیز به عجیب‌ترین شکل ممکن پیش می‌رود. مثلا در سال ۱۳۸۷ و بعد از اعتراض‌های مکرر مدیران و مربیان باشگاهی به دخالت داشتن «دلال‌ها» در نتایج فوتبال و اعتراض‌های غیرمستقیم به اشتباه‌های داوری، وزارت اطلاعات ایران با همکاری کمیته اخلاق فدراسیون فوتبال اقدام به شناسایی و دستگیری گروهی از دلالانی کرد که با باشگاه‌ها، داوران، بازیکنان و مربیان، روابطی غیرمرسوم داشتند.
نتیجه بازپرسی‌ها از بیش از ۵۰ فعال نقل و انتقالات و مدیر باشگاه، سرانجام به تدوین محرمانه لیستی منجر شد که به‌صورت محرمانه و غیرقابل انتشار در اختیار برخی رسانه‌ها قرار گرفت. لیستی که به لیست «۱۱۰ نفره» شهرت یافت. ۱۱۰ دلال، مدیر باشگاهی، مربی و خبرنگار، بر اساس نظر وزارت اطلاعات باید از ادامه فعالیت در رسانه‌ها، باشگاه‌ها و فدراسیون محروم می‌شدند. اما در واقعیت کمتر از ده نفر از آن‌ها دچار محرومیتی کوتاه مدت شدند.
اما بحث‌برانگیزترین حکمی که در تاریخ فوتبال ایران برای «تبانی محرز شده» در لیگ برتر صادر شده است، می‌تواند تصمیم کمیته انضباطی در مورد محسن قهرمانی، داور فوتبال باشد.
۲۹ شهریور‌ماه سال ۹۲، علی دایی در پی اشتباه‌های پیاپی محسن قهرمانی در بازی پرسپولیس و سپاهان، در کنفرانس مطبوعاتی بعد از بازی، شکست تیمش را متوجه این اشتباه‌های “تعمدی” داور کرد. دایی در آن کنفرانس خبری جنجالی مدعی شد که «داور بازی به سمت سپاهان غش کرده» و دلیل جانب‌داری داور از سپاهان را این‌گونه توضیح داد: «همین آقای قهرمانی قبل از بازی از مربی بدنساز ما طلب وجه نقد کرده بود. یک سال قبل هم که ما در راه‌آهن بودیم، همین اتفاق افتاده بود و آقای قهرمانی از ما می‌خواست برایش کارت به کارت کنیم.»
سه روز بعد، «قدس آنلاین» در گزارشی مدعی شد که رابطه محمد مولایی، مربی بدنساز پرسپولیس و محسن قهرمانی از مدت‌ها قبل حسنه بوده است: «شنیده می‌شود قهرمانی از مولایی خواسته مجوز راه‌اندازی یک رستوران با نام باشگاه پرسپولیس را از رویانیان بگیرد. مولایی هم که خود نیز در راه‌اندازی این رستوران با قهرمانی شریک بوده موضوع را به‌سرعت به رویانیان انتقال می‌دهد اما مدیرعامل باشگاه پرسپولیس به هر دلیل با این درخواست مخالفت می‌کند. مولایی هم که رفاقت زیادی با قهرمانی داشته، مخالفت رویانیان با انجام این کار را به اطلاع قهرمانی می‌رساند و موضوع راه‌اندازی رستوران همان‌جا منتفی می‌شود. از آن پس قهرمانی و مولایی هیچ تماسی با هم نمی‌گیرند تا اینکه اتفاقات بازی با پرسپولیس پیش می‌آید و مولایی که شب قبل از بازی ظاهراً این ماجرا را برای دایی تعریف کرده، بعد از آن اتفاقات رو به دایی می‌کند و می‌گوید: «احتمالاً قهرمانی می‌خواسته با این کار انتقامش را از رویانیان بگیرد.»
دیرکرد فدراسیون
فدراسیون فوتبال ایران خیلی دیر وارد این پرونده شد. به نظر می‌رسید مهم‌ترین هدف فدراسیون از ورود دیرهنگام و وقت‌کشی در اعلام رای (که تا دی‌ماه سال گذشته ادامه داشت)، در پیچیدگی روابط محسن قهرمانی با عوامل مختلف فوتبال ایران بود. کمیته انضباطی سرانجام در دی ماه حکم نهایی خود را برای پرونده محسن قهرمانی صادر کرد. نکته قابل تأمل در این حکم، تبرئه باشگاه سپاهان (باشگاه منتفع از اشتباهات محسن قهرمانی) در این ماجراست. در حکم کمیته انضباطی آمده است:
با تحقیقات به عمل آمده معلوم شد که هیچ‌گونه روابط نا‌سالم مالی بین تیم داوری و باشگاه سپاهان اصفهان وجود نداشته است و هرگونه اشتباه فنی داوری که در مسابقه مذکور از دید برخی کارشناسان مطرح شده، قابل طرح در کمیته انضباطی نیست.
اما در مورد محسن قهرمانی (شخصیت اصلی این داستان)، در بند چهارم اعلام جرائم و محرومیت‌ها آمده است:
محسن قهرمانی (داور فوتبال) که با رفتار غیر ورزشی و دون شان حرفه‌ای و ایجاد روابط غیرقانونی با برخی افراد، مرتکب اقدامات خلاف مقررات انضباطی و اخلاقی در فوتبال گردیده است، حسب دلایل موجود و اقرار ایشان در جریان رسیدگی، متخلف شناخته شده و مستندا به ماده ۶۲ آییننامه انضباطی فیفا، مصوب سال ۲۰۱۱ میلادی، و ماده ۲۱ قانون اخلاق فیفا مصوب سال ۲۰۱۲ میلادی و ماده ۴۰ آییننامه انضباطی فدراسیون فوتبال، به هشت ماه محرومیت از هر گونه فعالیت مرتبط با فوتبال و پرداخت مبلغ ۵۰ میلیون ریال جریمه نقدی محکوم می‌شود.
حکمی که از سوی فدراسیون فوتبال ایران صادر شد، چنان حیرت انگیز بود که حتی فیفا از فدراسیون فوتبال ایران درخواست کرد جزئیات این پرونده را برای کمیته انضباطی فدراسیون جهانی ارسال کند. همان زمان بود که هوشنگ نصیرزاده، کارشناس ارشد مسائل حقوقی و قضایی در امور فوتبال، با نگارش متنی تازه از بندهای تخلفات و نوع محرومیت قهرمانی، فیفا را در میزان حکم صادره متقاعد کرد.
او در ۱۷ خرداد‌ماه سال ۹۳ به روزنامه گل در تهران گفت: «در آییننامه جدید انضباطی آرای چهار تخلف به فیفا ارسال می‌شود. به‌واقع “تبانی”، “ایراد ضرب” (مثلاً زدن داور مسابقه)، “دوپینگ” و “نفوذ غیرقانونی در نتایج”، مواردی هستند که عامل محرومیت متخلفان در تمام سطوح بین‌المللی فوتبال می‌شوند. اما برای محسن قهرمانی از عنوان رفتار دور از شأن داوری استفاده کردیم که این مساله موافقت فیفا برای محرومیت هشت ماهه را به همراه داشت.»
اما دلیل این همه همراهی فدراسیون فوتبال و حتی دستگاه‌های امنیتی کشور که آمادگی خود را برای همراهی با فدراسیون برای پی بردن به اصل داستان تبانی داوری اعلام کرده بودند، چه بود؟ شاید کلید حل این معما را بتوان در اظهارنظر محسن قهرمانی، چند روز قبل از اعلام حکم فدراسیون فوتبال دید.
اخبار ورزشی شبکه خبر گزارشی پخش کرد که در آن محسن قهرمانی می‌گفت: «خیلی‌ها را با خودم پایین خواهد کشید. مسائلی که درباره داوری و مدیران فدراسیون می‌دانم را با مدرک افشا خواهم کرد و اگر محروم شوم، بسیاری دیگر هم باید تاوان بدهند.»
هر چند قهرمانی بیش از هشت ماه از فوتبال دور بود، اما او با حکم حیرت‌آور کمیته داوران فدراسیون فوتبال ایران، روز جمعه ۱۶ مردادماه به‌عنوان داور بازی ذوب‌آهن و سپاهان اصفهان انتخاب شد. در حقیقت قهرمانی که در آخرین بازی خود در اصفهان با داوری معنادارش پیروزی سپاهان را تضمین کرده بود، باز هم با قضاوت برای سپاهانی به داوری برگشت که مدیران کنونی و سابق خود را در پست‌های حساس فدراسیون فوتبال (ریاست سازمان لیگ، نایب‌رییسی اول و عضو هیات رییسه) می‌بیند.
البته سپاهان دربی اصفهان را یک بر صفر مقابل ذوب‌آهن برد. حالا اما سوال اینجاست که وقتی چنین برخوردی با بزرگ‌ترین اتهام تبانی و فساد در فوتبال ایران صورت می‌گیرد، چگونه می‌توان از علی کفاشیان، به‌عنوان رییس این فدراسیون انتظار داشت که در گفت‌و‌گو با برنامه ۹۰ مدعی نشود که در فوتبال ایران هیچ فسادی وجود ندارد؟