چپ دستی، نقص یا برتری؟

فلانی با دوستش چپ افتاده، فلانی از دنده چپ بلند شده، فلانی خودش را به کوچه علی چپ زده…

واژه «چپ» از دیرباز در فرهنگ‌های مختلف بار منفی همراه خود داشته است. در ایران نیز تا سال‌های اخیر چپ دستی را عیب می‌دانستند چه بسا هنوز هم دست دادن با دست چپ در ایران و بسیاری کشورها بی احترامی ‌تلقی می‌شود. ژاپنی‌ها می‌توانستند همسر خود را به دلیل چپ دست بودن طلاق دهند و اسکیموها چپ دست‌ها را جادوگر می‌دانستند. اخیرا تحقیقی با عنوان «چرا مردم چین چپ دست نیستند» صورت گرفته که نشان می‌دهد حداقل دو سوم چپ دستان هندی و اغلب کشورهای مسلمان مورد تبعیض واقع می‌شوند.در بسیاری کشورهای مسلمان نشین خصوصا کشورهای آفریقایی و هند دست چپ به  «دست چرکین» معروف است.

 متاسفانه دردناک‌تر از این فرهنگ منفی که بر روی واژه «چپ» سایه انداخته، مهندسی جامعه اطراف ماست. محیط اطراف ما، محیطی چالش‌زا برای چپ‌دستان است. از نبودن میز آموزشی و شغلی، لوازم و تجهیزات رشته معماری و پزشکی و … گرفته، تا وسایل ساده آشپزخانه و قیچی، همه زندگی چپ دستان را با مشکل مواجه می‌کند.

 امروزه پزشکان و روانپزشکان همه بر این باور هستند که چپ دستی نقص نیست و نباید کودک را مجبور کرد تا با دست راست فعالیت کند؛ هرچند هنوز چنین رفتاری از برخی خانواده‌ها سر می‌زند. دانشمندان عقیده دارند چپ‌دست بودن ممکن است ژنتیکی و یا حاصل از شرایط محیط باشد. پژوهشگران دانشگاه آکسفورد هم ژنی را کشف کرده‌اند که مخصوص چپ‌دست‌هاست.

افرادی که چپ‌دست هستند فعالیت نیم کره‌های مغزشان بر عکس راست دست‌ها است. نیم کره راست چپ دست‌ها کنترل سرعت و زبان را بر عهده دارد در حالی که نیم کره چپ‌شان احساسات را کنترل می‌کند. اما این تفاوت در عملکرد مغز به تبعیض در جهان واقعی و زندگی روزمره تبدیل شده است.

سینا، دانشجوی رشته پزشکی می‌گوید: «در کودکی همیشه به خاطر چپ دست بودنم در کلاس منزوی بودم. همه آزمون‌ها را با استرس می‌گذراندم. خدا را شکر زمان کنکور صندلی‌های مخصوص چپ‌دستان تولید شده بود ولی متاسفانه همیشه هم کلاسی‌هایم به راحتی از برگه آزمونم تقلب می‌کردند.»

حمیده، مهندس رشته معماری هم می‌گوید: «ابزار نقشه‌کشی مخصوص چپ‌دستان گران‌قیمت‌تر از ابزار معمولی است و همین قضیه تبعیضی است علیه چپ‌دستان.»  

دنیا مال راست‌دست‌ها نیست!

تا مدت‌ها دانشمندان بر این عقیده بودند که چپ‌دست‌ها باهوش تر از راست‌دست‌ها هستند. شاید این باور از آن جایی نشات می‌گرفت که بسیاری از نوابغ مانند افلاطون، بتهوون، نیچه، مری کوری، انیشتن، نیوتن، شکسپیر، پیکاسو و … چپ دست بوده‌اند. ولی جالب است بدانیم تاکنون هیچ دلیل علمی‌ مبنی بر باهوش تر بودن چپ‌دست‌ها در مقایسه با راست‌دست‌ها وجود ندارد. از این رو که چپ‌دست‌ها هم مانند راست‌دست‌ها باید از شرایط برابر در استفاده از ابزار و آلات زندگی بهره‌مند شوند، می‌توانیم بگوییم حقوق چپ‌دست‌ها از مواردی است که باید مدنظر دولت‌ها، فضاهای آموزشی، فضاهای شغلی و در یک کلام فضای عمومی ‌کشورها باشد.

 چپ‌دست‌ها به دلیل این تفاوت فیزیکی استرس بیشتری را تحمل می‌کنند. این که وسایل بسیار ساده و روزمره که شاید به ذهن‌مان هم نرسد فقط برای راست‌دستان طراحی شده، علت استرس و تنش در چپ‌دستان جامعه است. به عنوان مثال سوراخ‌های دسته قیچی، زونکن‌ها و ابزار دفتری، دکمه شاتر در دوربین‌های عکاسی که اسکرین تاچ نیستند، پلی استیشن، جالیوانی و دنده داخل اتوموبیل، متر اندازه‌گیری، صفحه عددی سمت راست کیبورد رایانه و موس رایانه، تجهیزات ورزشی و آلات موسیقی و بسیاری وسایل ساده دیگر فقط برای راست دست‌ها طراحی شده‌اند و حتی قوانین راهنمایی و رانندگی هم بر اساس فیزیک راست‌دست‌ها نوشته شده‌است.

 مهم‌ترین قدم برای کم کردن این تبعیض‌ها، آموزش شهروندان خصوصا صاحبان مشاغل است. هر چه بیشتر سطح آگاهی افراد جامعه در رابطه با حقوق چپ‌دست‌ها افزایش پیدا کند، سبک زندگی آن‌ها تکامل یافته و در نتیجه آن‌ها هم مانند راست دست‌ها می‌توانند نقش اجتماعی خود را بدون تنش ایفا کنند. از سوی دیگر صاحبان کارخانه‌هایی که وسایل و ابزار عمومی‌جامعه را تولید می‌کنند باید این گونه ابزار را به شیوه‌ای تولید کنند که چپ‌دست‌ها احساس امنیت و شرایطی برابر با راست‌دست‌ها داشته باشند. هم‌چنین، هیج تبعیض آموزشی و شغلی در خصوص برتری دادن راست‌دست‌ها به چپ‌دست‌ها نباید وجود داشته باشد.‌

یک روز برای یادآوری

از سال ۱۹۷۶ برای اولین بار چپ دست‌ها تصمیم گرفتند روزی از روزهای سال را از آن خود کنند. هدف تعیین روزی جهانی برای چپ‌دست‌ها افزایش آگاهی راست‌دست‌ها در مورد محدودیت‌های موجود در جامعه برای چپ‌دست‌ها و مبارزه با باورهای خرافی رایج در مورد واژه  «چپ» است.

سایت رسمی روز جهانی چپ دست‌ها افراد چپ دست مشهور در زمینه‌های مختلف شغلی را معرفی می‌کند و حاوی تحقیقات مختلف علمی‌در مورد چپ دست‌ها است. این وب سایت محصولات تولید شده توسط چپ دست‌ها که عموما حاوی پیامی‌های خاصی برای افراد جامعه از سوی چپ دست‌هاست، به فروش می‌رساند. چپ‌دست‌ها یا راست‌دست‌ها می‌توانند به کلاب طراحی شده داخل وب‌سایت بپیوندند و از فعالیت‌های گروهی بهره‌مند شوند.

هدف از انتخاب روزی جهانی برای این دسته از افراد جامعه در حقیقت نشان دهنده توجه جمعی به چپ‌دست‌ها و از بین بردن هرگونه رفتار تبعیض آمیز در قبال آن‌هاست. هر چند هنوز دو سوم جهان احساس خوبی به چپ‌دستان ندارند، جشن گرفتن روز جهانی چپ‌دست‌ها می‌تواند نقطه عطفی برای پایان دادن به هر گونه تبعیض علیه آن‌ها در سراسر جهان باشد.