بمباران قندیل، بیانیه بارزانی و تنگنای اربیل و آنکارا

در ادامه حملات ترکیه به مواضع حزب کارگران کردستان در کوهستان‌های قندیل، صبح شنبه اول اوت روستای زارگلی (زارگه‌لی) در دامنه کوهستان‌های قندیل در خاک اقلیم کردستان بمباران شد. ٩ غیرنظامی در این حمله کشته و ١٥ نفر دیگر مجروح شدند. این عملیات با موضع‌گیری احزاب کرد و حزب جمهوری‌خواه خلق در ترکیه روبرو شد، اما بیش از همه موضع‌گیری مسعود بارزانی مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت.

رئیس اقلیم کردستان با صدور بیانیه‌ای، بمباران روستاهای کردستان و هدف قرار دادن مردم اقلیم را محکوم کرد و از ترکیه خواست روستاها و آبادی‌های اقلیم را بمباران نکند. بارزانی از پ‌ک‌ک نیز خواست نیروها و پایگاه‌هایش را از از روستاهای اقلیم دور کند تا جان مردم عادی به خطر نیفتد. بارزانی هر دو طرف درگیری را به بازگشت به میز مذاکره فراخواند و گفت حکومت اقلیم آماده همکاری در این زمینه است.

اغلب رسانه‌های فارسی‌زبان به تاسی از خبرگزاری‌های بین‌المللی، تیتر خبر مربوط به بیانیه بارزانی را طوری انتخاب کردند که انگار او خواستار خروج پ‌ک‌ک از خاک اقلیم شده است، اما در بیانیه اصلی که به زبان کردی و در سایت رسمی ریاست اقلیم کردستان منتشر شده، چنین صراحتی وجود ندارد.

موضع‌گیری بارزانی البته در قبال حمله ترکیه چندان شدید نیست، اما احزاب دیگر اقلیم، همچون اتحادیه میهنی کردستان، گوران و برخی از احزاب کرد ایرانی همچون کومله و حزب دمکرات کردستان حمله اخیر ترکیه را به شدت محکوم کردند. حزب «جمهوری‌خواه خلق» ترکیه که بعد از حزب حاکم «عدالت و توسعه» بیشترین نماینده را در پارلمان آن کشور دارد، نه تنها این حمله را محکوم کرد، بلکه «سزگین تانرکولو» معاون دبیرکل این حزب، از این حمله به عنوان جنایت علیه بشریت نام برد و خواستار محاکمه عاملان آن شد.

جنگ پس از دو سال آتش‌بس

دولت ترکیه که از آغاز عملیات نظامی ائتلاف ضدداعش به رهبری آمریکا، از مشارکت در این ائتلاف طفره می‌رفت، با دادن مجوز استفاده نیروهای ائتلاف از پایگاه هوایی انجرلیک، خود نیز به صورت رسمی وارد جنگ شد.  ارتش ترکیه نخست از حمله به مواضع داعش در سوریه آغاز کرد و عملیات بعدی را روی مواضع پ‌ک‌ک در اقلیم کردستان متمرکز ساخت.

این عملیات پس از حمله انتحاری در شهر سوروچ صورت گرفت که به کشته و زخمی شدن ١٣٠ تن از اعضای فدراسیون انجمن‌های جوانان سوسیالیست منجر شد که برای کمک به بازسازی کوبانی آمده بودند. دولت ترکیه داعش را مسئول این انفجار خواند؛ اما احزاب کرد ترکیه، دولت آن کشور را مسئول این انفجار دانستند.

همزمان با حمله ارتش ترکیه به مواضع حزب کارگران کردستان در قندیل، پلیس این کشور بیش از هزار فعال کرد در داخل ترکیه را به اتهام همکاری با تروریسم دستگیر کرد.

هم حمله نظامی به مواضع پ‌ک‌ک که در حال جنگ با داعش است و هم دستگیری فعالان کرد در داخل ترکیه، پروسه آشتی ملی دولت ترکیه با کردها را به شدت تحت تاثیر قرار داده و دو طرف اتهامات و حملات لفظی علیه یکدیگر را افزایش داده‌اند.

از سوی دیگر مناطق جنوب شرق ترکیه نیز بار دیگر ناآرام شده‌ و ارتش این کشور با شبه‌نظامیان جنبش جوانان میهن‌پرست و انقلابی (YDG-H)، که دولت ترکیه آن‌ها را وابسته به حزب کارگران کردستان معرفی می‌کند، درگیر شده‌ است.

حزب دموکراتیک خلق‌ها، که در انتخابات هفتم ژوئن توانست با کسب بیش از ١٣ درصد آراء ٨٠ کرسی پارلمان را به دست بیاورد و به عنوان یک حزب کردی، چهارمین حزب رسمی ترکیه در پارلمان باشد، اردوغان را به تمامیت‌طلبی و تلاش برای خارج کردن این حزب از صحنه سیاست ترکیه  متهم می‌کند.

هدف حملات نظامی اخیر ترکیه به حزب کارگران کردستان، می‌تواند علاوه بر تلاش برای ایجاد یک حائل مرزی در مسیر پیوستگی جغرافیایی مناطق تحت تسلط کردها در شمال سوریه، یعنی به هم پیوستن کانتون‌های جزیره، کوبانی و عفرین و نزدیک شدن آن‌ها به آب‌های آزاد (به عنوان زمینه‌ای برای استقلال آن‌ها)، کنار گذاشتن کردها از حضور در عرصه سیاست ترکیه با توجه به رای نسبتا قابل توجه آن‌ها در انتخابات اخیر پارلمانی باشد.

این نظریه نیز مطرح است که حزب حاکم «عدالت و توسعه»، به این خاطر که تاکنون به خواسته‌های هیچیک از سه حزب دیگر برای تشکیل دولت ائتلافی تن در نداده، و اردوغان در صدد برگزاری انتخابات زودهنگام پارلمانی است، می‌خواهد با متهم کردن حزب کردی دمکراتیک خلق‌ها به حمایت از تروریسم، جلوی شرکت دوباره این حزب در انتخابات زودهنگام را با انحلال آن و همچنین لغو مصونیت قضایی رهبران آن بگیرد. هدف غایی چنین روندی، بازگرداندن کرسی‌های حزب دمکراتیک خلق‌ها به حزب «عدالت و توسعه» عنوان می‌شود.

بیانیه دو پهلوی بارزانی

رئیس اقلیم کردستان در بیانیه‌ای که پس از حمله جنگنده‌های ترکیه به روستای زارگلی صادر کرده، از پ‌ک‌ک خواسته است تا عرصه نبرد را از مناطق اقلیم کردستان دور کنند. این در حالی است که روستای بمباران شده منطقه‌ای غیرنظامی بوده و هیچ نیروی گریلایی در آنجا حضور نداشته است. در حمله اولیه که حدود ساعت ۴صبح به وقوع پیوسته، زنی به نام دایه عایشه کشته شده و پس از آن که مردم روستا برای کمک به بقیه خانواده این زن به محل می‌روند، حمله دوم صورت می‌گیرد و هشت نفر دیگر روستا در این بمباران کشته می‌شوند.

اگر منظور بارزانی این بوده که پ‌ک‌ک مناطق مسکونی را تخلیه کند و به قندیل برود، روستای زارگلی در دامنه قندیل است و نیروی گریلایی در آن روستا نبوده و دو گریلایی هم که در آن بمباران کشته شده‌اند در نوبت دوم بمباران و در حین کمک به مجروحان بمباران اول جان خود را از دست داده‌اند.

برخلاف گفته بارزانی، پ‌ک‌ک از قندیل به ترکیه حمله نمی‌کند و این ترکیه است که جنگ را به اقلیم کردستان و قندیل کشیده است. پ‌ک‌ک در داخل ترکیه و شهرهایی همچون حکاری، شرناخ، موش و … با ارتش ترکیه در حال جنگ است.

اما چرا بارزانی برخلاف سایر احزاب اقلیم کردستان و ریاست پارلمان اقلیم که ترکیه را عامل اصلی این کشتار معرفی و محکوم کرده‌اند، پ‌ک‌ک را نیز در تنش کنونی دخیل می‌داند؟ جدا از روابط اقتصادی و تجاری ترکیه و اقلیم کردستان که بنا بر گفته مفامات هر دو طرف، سالانه حدود ۳۰ میلیارد دلار است و تنها راه خروج نفت اقلیم کردستان هم از طریق ترکیه صورت می‌گیرد،  رئیس اقلیم کردستان نیز همچون اردوغان با مشکلات سیاسی و درونی روبروست. اردوغان با از دست دادن اکثریت پارلمان مجبور به تشکیل دولت ائتلافی و یا برگزاری انتخابات زودهنگام شده و برای کسب رای ناسیونالیست‌های افراطی ترک، ناگزیرست مسئله پ‌ک‌ک را به میان بکشد. بارزانی هم قصد دارد مشکلات و نابسامانی‌های اقتصادی اقلیم و عدم توافق احزاب و پارلمان بر سر مسئله ریاست اقلیم را به پ‌ک‌ک مرتبط کند.

اشتراکات بارزانی و اردوغان

نقاط مشترک اردوغان و بارزانی، هم از لحاظ اقتصادی و هم از لحاظ سیاسی کم نیستند. رشد اقتصادی ترکیه از شش درصد به ٣ درصد رسیده و همچنان در حال نزول است. حکومت اقلیم کردستان هم توان پرداخت حقوق کارمندان خود را ندارد و دستمزدها با چند ماه تاخیر پرداخت می‌شود.

از لحاظ منطقه‌ای سیاست‌های اردوغان در مصر، لیبی و سوریه کاملا با شکست مواجه شد، سیطره نفوذ بارزانی نیز نه تنها در مناطقی همچون قامیشلی، دیرک، رمیلان در روژآوا که به طور سنتی به حزب دمکرات کردستان عراق گرایش داشتند، کاملا از بین رفته و موقعیت حزب خواهر خوانده پ‌ک‌ک، یعنی حزب اتحاد دمکراتیک به رهبری صالح مسلم تثبیت شده است.

اقلیم کردستان پس از سوم اوت ٢٠١٤، نه تنها مناطق شنگال و مخمور را از دست داده بلکه حضور نیروهای پ‌ک‌ک در کرکوک و دیگر مناطق اقلیم کردستان در جنگ علیه داعش به محبوبیت این حزب در بسیار از شهرهای اقلیم و اربیل منجر شده است.

آزمون‌های قبلی نشان داده‌اند که مسئله پ‌ک‌ک با بمباران و حمله نظامی به قندیل حل نمی‌شود و رئیس اقلیم کردستان هم می‌داند که با یک بیانیه و درخواست، پ‌ک‌ک قندیل را ترک نمی‌کند، زیرا در سال ١٩٩٢ با حمله‌ای که به عملیات ساندویچ معروف شد، ارتش ترکیه با تجهیزات کامل زرهی و هوایی به همراه حزب دمکرات کردستان عراق (حزب بارزانی) و حزب اتحادیه میهنی کردستان، نه به قصد اخراج پ‌ک‌ک بلکه به قصد نابودی کامل این حزب راهی قندیل شدند. ولی پ‌ک‌ک با بیش از ١٢٠٠ کشته نه تنها آنجا را ترک نکرد بلکه بخش بزرگی از منطقه بادینان را نیز به کنترل خود درآورد و قندیل را نیز تاکنون حفظ کرده است.

در همین زمینه

چرا سیاست منطقه‌ای ترکیه چرخشی ناگهانی کرد؟

ترکیه و اقدامات مخاطره‌آمیز در سه جبهه

انفجار سوروچ؛ زنگ خطر گسترش نفوذ داعش در ترکیه

مسعود بارزانی و تصمیم دشوار ماندن یا رفتن