چیزهایی که نباید بخوانیم و تماشا کنیم

انتشار یادداشت‌ها، پیام‌ها، عکس‌ها و فیلم‌های خصوصی آدم‌‌های شناخته شده و مشهور و حتی افراد معمولی، اتفاقی است که دائما در فضای مجازی می‌افتد. به دنبال پخش عکس عریان یک آدم مشهور یا غیرمشهور، واکنش‌های متفاوتی نشان داده می‌شود که برخی از آنها خشونت‌آمیز است.

آنیتا سرکیسیان، زنی که مورد خشونت‌های مجازی قرار گرفته، نمونه ‌قابل ملاحظه‌ای است. سه سال پیش، وقتی او مجموعه ویديوهایی انتقادی با عنوان «علیه بازی‌های ویدئویی که زنان مورد خشونت قرار داده‌اند» تولید کرد، با حمله گسترده  کاربران اینترنتی رو به رو شد. او ابتدا تحقیر و تهدید شد، مورد ضرب و شتم قرار گرفت و حتی تهدید به مرگ شد.

خیلی‌ها کنجکاو هستند و روی چینین لینک‌هایی کلیک می‌کنند و تصاویر را تماشا می‌کنند یا نوشته‌ها را می‌خوانند، نظرشان را هم می‌دهند و مدام پیگیر جزئیات ماجرا می‌شوند.

بعضی‌ها هم که معمولا گروه کوچکی هستند از این کنجکاوی می‌گذرند. داوری عمومی همیشه این بوده است که اگر این فرد نگران منتشر شدن تصویر، پیام  یا صدایش بوده اصلا چرا این کار را کرده است؟ تعداد کمی از ما به این فکر می‌کنیم که این یک نوع خشونت است و نباید به آن دامن زد. قربانی خشونت همیشه متهم می‌شود که چرا عاقلانه رفتار نکرده است و عاقلانه از نظر ما یعنی مرزهای حریم خصوصی‌ را بر مبنای زندگی اجتماعی‌مان هماهنگ کنیم. ما انسان‌هایی هستیم که تماشای زندگی خصوصی دیگران را حق خودمان می‌دانیم. این حق را در مورد خودمان به دیگران نمی‌دهیم اما همین کار را با دیگران می‌کنیم.

موضوع سلفی عریان گرفتن، تازه نیست اما از زوایای متعددی به آن بی‌توجهی شده است.

اولین نکته برجسته‌ این است که زنان بیشتراز مردان، قربانی خشونت‌ و آزار مجازی می‌شوند. در واقع این ابزاری برای تهدید و تحقیر زنان در فضای مجازی است. چند مرد را می‌شناسید که با انتشار عکس‌های خصوصی‌شان در معرض انتقاد قرار گرفته‌اند و مجبور به توجیه خودشان شده‌اند؟ این اتفاق برای کمتر مردی پیش می‌آید. ولی وقتی تصویر عریان زنی منتشر می‌شود انتقادها بیشتر است. طعنه و تحقیر اندام نیز گسترده‌تر است. دست کم چند جوک برایش ساخته می‌شود و عکس‌ها و اظهار نظرها نیز فراگیرتر است.

مانند همه خشونت‌های رایج دیگر علیه زنان، همه مسئولیت و بار این موضوع بر عهده زن است. از نظر ما طبیعی است که یک مرد بخواهد عکس عریانش را منتشر کند اما چرا یک زن باید چنین تمایلی داشته باشد؟ چرا او این حرف را زده؟ چرا در این موقعیت قرار گرفته؟ چرا اجازه داده از او عکس بگیرند؟ چرا چنین چیزی را نوشته؟

اینکه زنی عکس عریانش را برای شریک جنسی‌اش بفرستد خیلی کار ناشناخته و عجیبی نیست. مردها نیز بدون هراس عکس اندام‌شان را برای دوست یا شریک‌شان می‌فرستند. به همین ترتیب، تمایل عجیبی وجود دارد که تصویر هنرمندی که چندان عریان نیست را ببینیم. اگر او خودش نخواهد هکرها دست به کار می‌شوند. در میان گروه زنان، هنرمندها،  فمینیست‌ها و فعالان حقوق اقلیت‌ها و در میان مردان سیاستمدارها و افراد ثروتمند بیشتر در معرض آسیب‌های آنلاین قرار دارند.

واکنش اشتباه ما

«اگر نمی‌خواست فاش بشه چرا این‌ کار را کرد؟» این اولین و ابتدایی‌ترین واکنش افراد در برابر عمل غیر اخلاقی ‌شان است. به عبارت دیگر این راهی است برای اینکه افراد اظهار نظرها و رفتار غیر اخلاقی‌شان‌ را در برابر چیزی که می‌بینند یا می‌خوانند توجیه کنند. آن قدر که خطای قربانی برای گرفتن یک عکس برهنه و یا فرستادن یک پیام خصوصی بزرگ است، کسی که به این حریم تجاوز کرده است اهمیت ندارد و مورد انتقاد قرار نمی‌گیرد. بهتر است بگوییم اصلا کسی کاری به کار هکرها ندارد.

یکی دیگر از جنبه‌های تهاجمی تجاوز به حریم خصوصی دیگران زمانی است که فردی با عکس یا فیلم عریان، شریک جنسی‌اش را تهدید می‌کند. یک پیام یا یک فیلم می‌تواند ابزاری برای کنترل دیگری باشد؛ یک سایه تهدید برای اینکه هرگز اشتباهی در این رابطه رخ نخواهد داد. انتشار ناخواسته عکس‌ها یک روش انتقام گیری هم هست. بارها و بارها افراد برای انتقام‌جویی، تهدید و ارعاب تصویر دیگری را منتشر کرده‌اند.

با خشونت آشنا شوید

همرسان کردن تصویر عریان از شریک جنسی یا اسکرین شاتی از یک مکالمه خصوصی در حالی که فرد مورد نظر از این مساله خبر ندارد و  یا اجازه انتشارش را نداده است، یک نوع تجاوز است.

جالب اینجاست که بسیاری از ما اصلا قائل به این مساله نیستیم که انتشار و تماشای یک عکس لو رفته، اظهار نظر درباره آن و طعنه و کنایه زدن به فرد مورد هدف یک نوع تجاوز است. اگر یک نفر دزدی کند ما دزد را مجازات می‌کنیم نه کسی که از او دزدی شده، ولی در مواجه با عکسی که با هدف تحقیر، تخریب، توهین و انتقام جویی منتشر شده است لحظه‌ای آن را با دزدی یا خشونت مقایسه نمی‌کنیم. تا زمانی که نقض حریم خصوصی زندگی دیجیتال ارزشی برابر با نقض حریم خصوصی زندگی واقعی افراد نداشته باشد ما در این چرخه تحقیر، توهین، انکار و دست‌مایه قرار دادن دیگران باقی خواهیم ماند بدون اینکه متوجه شویم این کار نوعی خشونت، ایجاد هراس و ناامنی و تجاوز است.

چرا غیر اخلاقی است؟

تجاوز به حریم خصوصی دیگران  یعنی نقض ابتدایی‌‌ترین حقوق افراد. هر کسی می‌تواند بدون اجازه یا دریافت تائید دیگران در محدوده مشخصی از زندگی‌اش کاری را که دوست دارد انجام بدهد. این حریم با جنسیت افراد تغییر نمی‌کند. آزادی عمل در حریم خصوصی برای زن و مرد یکسان است. رعایت حریم زنان جدی ‌تر و مهم ‌تر نیز هست زیرا زنان به طور معمول نیز با انواع خشونت در زندگی روزمره‌شان مواجه هستند.

هیچ فرقی بین کسی که به زور وارد خانه‌تان می‌شود و کسی که وارد زندگی دیجیتال می‌شود وجود ندارد. هر دوی این رفتارها تجاوز و نقض حریم خصوصی است.

علاوه بر اینها خود شما چه احساسی دارید اگر یک نفر وارد لحظه‌های شخصی‌‌تان بشود و دیگران را در جریان زندگی خصوصی‌تان قرار بدهد؟

از این بدتر زمانی است که شما این کار را با دوست یا همراه سابق‌تان انجام بدهید. فکر کنید اگر قرار باشد او همین کار را با شما بکند و چیزی را که شما نسبت به آن حساس هستید با هزاران آدم دیگر هم‌ رسان کند. حالا خودتان را جای یکی از آن هزاران آدم بگذارید که مشغول تماشای حریم خصوصی‌تان است؛ حتما احساس بدی خواهید داشت.

زن هنرمندی که بارها مورد حمله هکرها قرار گرفته بود، در واکنش به انتشار عکس‌هایش در توئیتی معنادار نوشت: «امیدوارم کسانی که به عکس‌های خصوصی منتشر شده‌ام نگاه کرده‌اند، احساس خوبی نسبت به خودشان داشته باشند.»

این یک خشونت جنسیتی است

انتشار تصویر عریان زن بدون اجازه و خواسته او نوعی  آزار و خشونت جنسیتی است. وقتی این اتفاق می‌افتد فرد قربانی در معرض انواع حمله‌های جنسیتی دیگران قرار می‌گیرد. در واقع با انتشار یک عکس و تماشای گروهی آن، این پیام جمعی مخابره می‌شود که تو یک زن هستی، این جنسیت یک ضعف است و حالا برای چیزی که هستی باید شرمنده باشی. آبرویت را به خطر انداخته‌ای، ما می‌توانیم بدنت را ارزیابی کنیم و به آن نمره بدهیم و با آن سرگرم باشیم.

نقض حقوق انسانی

اینترنت فضایی است که به همه ما فرصت ابراز وجود می‌دهد. وب بر اساس نیاز انسان برای تبادل و اظهار نظر بنا شده است. خشونت ، آزار و ارعاب دیگران چیزی است که می‌توان در فضای آزاد اینترنت انتظار وقوع آن را داشت. هیچ جامعه‌ای آنقدر اخلاقی و قانون مدار نیست که خشونت و تهدید در آن به طور مطلق وجود نداشته باشد. اما همیشه این امکان برای ما به عنوان افراد  جامعه وجود دارد که برای اصلاح رفتار تلاش کنیم.

خشونت سایبری یک تهدید واقعی و جدی برای همه ماست، حریم خصوصی‌ همه ما را بالقوه در معرض تهدید قرار می‌دهد و به  زندگی افراد زیادی آسیب جدی وارد می‌کند. شهرت افراد را به خطر می‌اندازد، موقعیت شغلی‌شان را تحت تاثیر قرار می‌دهد و حرمت و کرامت انسانی را نقض می‌کند. خشونت‌های سایبری، سیستماتیک هستند و زندگی آدم‌ها را به بدترین شیوه دگرگون می‌کنند.

فضای مجازی، محیط مرموزی است. کار ساده‌ای نیست که مشخص کنیم چه کسی این حمله‌ها را آغاز کرده‌ است، چه کسی به عکس‌های برهنه دسترسی داشته و پیام‌ها و زندگی خصوصی‌ را برملا کرده است. اما کار ساده‌تری است که پاسخگوی رفتار خشونت آمیز نباشیم، تائید نکنیم و وارد معرکه «کی از همه خشن‌تر است» نشویم.