اعتماد مجلس به وزیری که خط قرمز اصولگرایان را پذیرفت

محمد فرهادی با استفاده از ادبیات مورد پسند اکثریت اصولگرای مجلس، موفق شد از سد نمایندگان بگذرد . او پاسخ همدلی با اصولگرایان را با یک چفیه و ۱۹۷ رای موافق گرفت.

فرهادی با استفاده از ادبیات مورد پسند اصولگرایان موفق شد اطمینان خاطر آنها را به دست آورد. او پیش از جلسه رای اعتماد مجلس با اعضای کمیسیون آموزش دیدار کرده و توانسته بود زمینه کسب رای را هموار سازد.

فرهادی ابتدا از سوی اصولگرایان متهم به امضای نامه‌ای اعتراضی در سال ۱۳۸۸ به همراهی میرحسین موسوی و محمدخاتمی شده بود. حلقه‌های رسانه‌ای اصولگرایان در حرکتی هماهنگ از طریق پیامک‌های تلفنی موجی علیه او را انداختند و امضای این نامه را که در آن جمهوری اسلامی به دلیل سرکوب منتقدان با رژیم پهلوی مقایسه شده بود، نشانه‌ای از وابستگی فرهادی به اصلاح‌طلبان دانستند اما این موج به سرعت فروخوابید.

او امضای این نامه را پیش از جلسه رای اعتماد تکذیب کرد و در جلسه سخنرانی‌ هم گفت: «بنده هیچ نامه‌ای را امضاء نکرده‌ام حال اگر اسم هست یا نیست نمی‌دانم. بنده معتقدم فصل‌الخطاب رهبری هستند.» وی در جلسه رای اعتماد برای رد هرگونه شائبه نسبت به همراهی‌اش با اعتراض‌های پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸، عنوان کرد که «فتنه» را خط قرمز می‌داند.

انداختن چفیه اقدامی نمادین و حاکی از این بود که اصولگرایان او را هم‌شکل و هم‌مسلک خود می‌خواهند.

آمادگی فرهادی برای همسویی با ادبیات و تمایلات اصولگرایان مهم‌ترین دلیل رای آوری بالای‌ او به عنوان وزیر‌علوم بود. مواضع همدلانه او با اصولگرایان باعث شد که حین سخنرانی‌اش در جلسه رای اعتماد یکی از نمایندگان چفیه‌ای را روی دوش وی بیاندازد. انداختن چفیه اقدامی نمادین و حاکی از این بود که اصولگرایان او را هم‌شکل و هم‌مسلک خود می‌خواهند.

نقش رهبر در انتخاب وزیر

حامیان حسن روحانی خوشحال بودند از این که وی درباره وزارت علوم از خود سرسختی نشان داده و حاضر نشده چهره‌های همسو با اصولگرایان را برای این وزارتخانه معرفی کند اما حالا با انتخاب محمد فرهادی به نظر می‌رسد که نظرات اصولگرایان تا حد زیادی لحاظ شده است. پیش از این « جعفرمیلی‌منفرد»، «رضا فرجی‌دانا»، «نیلی‌احمدآبادی» و « فخر‌الدین دانش‌آشتیانی» به عنوان گزینه‌های وزارت علوم معرفی شده بودند.

در این میان تنها فرجی دانا موفق شد برای مدت نزدیک به یکسال بر این کرسی تکیه زند، اما او هم به دلیل پیگیری‌هایش در زمینه اعطای حق تحصیل به دانشجویان محروم از تحصیل و انتصاب معاونان اصلاح‌طلب و پیگیری پرونده بورسیه‌های غیرقانونی به شدت از سوی اصولگرایان زیر ضرب قرار گرفت و سرانجام در ۲۹ مرداد با استیضاح برکنار شد.

اصولگرایان او و سایر گزینه‌های دولت برای وزارت علوم را به همسویی با « فتنه » متهم می‌کردند و در این اتهام‌زنی از حمایت تلویحی آیت‌الله خامنه‌ای نیز برخوردار بودند. رهبر جمهوری اسلامی پس از استیضاح منجر به برکناری فرجی دانا گفته بود: «مساله فتنه و فتنه‌گران از خطوط قرمز است» و «وزرا همان‌گونه که در جلسه رأی اعتماد خود بر فاصله‌گذاری با آن تأکید کردند، باید همچنان بر آن پایبند باشند.»

دفاع نادران و مخالفت مطهری

محمد فرهادی با رعایت تام و تمام حساسیت‌های اصولگرایان، به اندازه‌ای بر فاصله‌اش با اصلاح‌طلبان تاکید کرد که حتی برخی از نماینده‌های تندرو اصولگرا به دفاع از وی برخواستند. الیاس نادران از جمله این مدافعان بود که در حمایت از فرهادی، به جلسات خصوصی مجلس با وی اشاره کرد و گفت که فرهادی در این جلسات تاکید کرده: «من سرباز ولایت هستم و دست سربازان ولایت را می‌بوسم.» او فرهادی را خارج از حلقه اصلاح‌طلبان تندرو دانست و گفت که وی در دولت دوم آقای خاتمی نتوانست در مقام وزارت باقی بماند چرا که اصلاح‌طلبان مجلس ششم با او مخالف بودند.

حامیان روحانی خوشحال بودند از این که وی درباره وزارت علوم از خود سرسختی نشان داده و حاضر نشده چهره‌های همسو با اصولگرایان را برای این وزارتخانه معرفی کند اما حالا با انتخاب محمد فرهادی به نظر می‌رسد که نظرات اصولگرایان تا حد زیادی لحاظ شده است.

اتفاق قابل توجه جلسه رای اعتماد، سخنرانی علی مطهری به عنوان مخالف وزیر پیشنهادی بود. مطهری گرچه چهره‌ای اصولگراست اما از حامیان جدی دولت روحانی در مجلس محسوب می‌شود. مخالفت او با فرهادی معنای سیاسی خاصی داشت. او به طور واضحی گفت که «اگر مجلس به فرهادی برای تصدی سکان وزارت علوم رأی دهد، معامله‌ای صورت گرفته است» وگرنه اصولگرایان با همان منطقی که گزینه‌های پیشین را رد کردند باید با فرهادی هم مخالف باشند.

علی لاریجانی رییس‌مجلس شورای اسلامی که از تعبیر « معامله» براشفته شده بود سخنان مطهری را بی‌پاسخ نگذاشت و او را به « ناجوانمردی» متهم کرد. لاریجانی گفت «نمایندگان مجلس شورای اسلامی خودشان صلاحیت افرادی را که معرفی می‌شوند بررسی می‌کنند. ممکن است به فرد پیشنهادی رأی بدهند ممکن است رأی ندهند، اینکه مجلس رأی بدهد یک جور متهم شود٬ این اقدام جوانمردانه‌ای نیست.»

دو گام به عقب

بعد از برکناری فرجی دانا در مردادماه گذشته سکان وزارت علوم در دستان محمدعلی نجفی بود که به عنوان سرپرست از سوی حسن روحانی انتخاب شده بود. طبق قانون سرپرست به مدت ۳ ماه اختیار تصدی یک وزارتخانه را دارد و رییس‌جمهور موظف است در این مدت گزینه‌ دیگری را برای کسب رای اعتماد به مجلس معرفی کند اما از آنجا که گزینه‌های بعدی یعنی نیلی احمدآبادی و دانش‌آشتیانی هم موفق به کسب رای اعتماد مجلس نشده بودند کار به تمدید دوره سرپرستی نجفی کشید.

قانون به رییس جمهور اختیار تمدید دوره سرپرستی یک وزارتخانه را نداده است و روحانی برای حل این مشکل ترجیح داد از حکم حکومتی برای ابقای نجفی در کرسی وزارت علوم استفاده کند. حکم حکومتی هم در هیچ جای قانون پیش‌بینی نشده و اختیاری فراقانونی است که آیت الله خامنه‌ای در سال‌های رهبری‌اش چندین بار از آن استفاده کرده است.

بنابراین روحانی علی‌رغم مقاومت‌های قبلی‌اش درباره وزارت‌ علوم دو گام پیاپی برداشت که خوشایند اصولگرایان بود. او با درخواست حکم حکومتی برای تایید دوره سرپرستی نجفی بر وزارت علوم عملا این اختیار فراقانونی رهبری را تایید کرد و با انتخاب فرهادی به عنوان وزیر علوم نیز به تمایلات اصولگرایان پاسخ مثبت داد. پاسخی که حامیان‌اش در جامعه دانشگاهی را اگر نه دلسرد ولی دستکم ناخرسند خواهد کرد.