کرملین طی اطلاعیه‌ای اعلام کرده که کمکهای فنی و نظامی خود به قاهره را افزایش خواهد داد ودر مقابل آمادگی دارد واردات مواد غذایی از مصر را برای تأمین مایحتاج عمومی روسیه افزایش دهد. این تصمیم در پی دیدار اخیر عبدالفتاح سیسی و ولادیمیر پوتین روسای جمهور مصر و روسیه (۱۲اوت ۲۰۱۴) اتخاذ شده است.
این دومین دیدار سیسی و پوتین در شش ماه گذشته بود. با این تفاوت که در دومین دیدار، سیسی در کسوت رئیس جمهور مصر به دیدار پوتین در شهر ساحلی سوچی رفت. نخستین دیدار سیسی با رئیس جمهور روسیه در فوریه ۲۰۱۴ در حالی انجام شد که اوزیر دفاع مصر بود و پوتین برایش به خاطر “اقدام مسئولانه برای نامزدی پست ریاست جمهوری” آرزوی موفقیت کرده بود.
وجه مشترکی که سیسی و پوتین را به یکدیگر نزدیک میکند، فشاری است که هر دو از سوی غرب دریافت میکنند.
این آرزو در حالی بیان شد که سیسی در کوران سرکوب مخالفان داخلی به سفر مسکو رفته بود و نشان از آن داشت که روسیه چشم خود را بر این اقدامات بسته است.
مسکو و قاهره زیر فشارهای غرب
دو دیدار سیسی و پوتین در عرض شش ماه و اتخاذ تصمیمات راهبردی برای تجهیز مصر به سلاح‌های پیشرفته، نشانگر رابطه‌ای است که رو به گرمی هر چه بیشتر می‌رود.
وجه مشترکی که سیسی و پوتین را به یکدیگر نزدیک میکند، فشاری است که هر دو از سوی غرب دریافت میکنند. روسیه به دلیل حمایت از جدایی‌طلبان اوکراین و الحاق شبه‌جزیره کریمه به خود، تحت تحریم‌های اقتصادی اتحادیه اروپا و امریکا قرار دارد همچنان که ژنرال سیسی نیز به دلیل نقشی که در کودتا علیه مرسی و سرکوب طرفداران او ایفا نموده، روابط حسنه با اتحادیه اروپا و امریکا را از دست داده است.
دولت سیسی اینک زیر ضرب شدیدترین انتقادات در نقض حقوق بشر قرار دارد.سازمان دیده بان حقوق بشر در جدیدترین گزارش خود اعلام کرده که سازمان امنیت مصر “قتل سازمان داده شده مخالفان” را در دستور کار خود داشته که در نتیجه آن ۱۱۵۰معترض فقط طی ماه های ژوئن، ژوئیه و اوت ۲۰۱۳ به قتل رسیده‌اند.
این گزارش ۱۸۸ صفحه‌ای آنچه را که در مصر رخ داده “جنایت علیه بشریت” و “بدترین کشتار معترضان در یک روز در تاریخ بشریت” نام نهاده که از سوی عالی‌ترین مقامات حکومتی تصمیم‌گیری شده است.
در غیاب حمایت راهبردی امریکا از دولت سیسی، وی چاره را چرخش به سوی روسیه دیده که از قضا برای مسکو نیز کمال مطلوب برای دور کردن مصر از اتحاد استراتژیک با امریکاست.
نظر به چنین شرایطی بود که دولت اوباما در اکتبر ۲۰۱۳ تحت فشار افکار جهانی و داخلی تصمیم به تعلیق بخشی از کمکهای خود به مصر گرفت. این تصمیم شامل تعلیق واگذاری چند فروند بالگردهای آپاچی، هواپیماهای جنگنده اف۱۶، تانک‌های آبرامز و نیز ارسال ۲۶۰ میلیون دلار کمک مالی به مصر بود.
متعاقب این تصمیم امریکا، بدر عبدالعاطی سخنگوی وزارت امور خارجه مصر اعلام کرد که «این تصمیم پرسش‌های جدی در مورد حمایت راهبردی امریکا از تعهدات امنیتی مصر [به پیمان کمپ دیوید] مطرح میکند.»
در غیاب حمایت راهبردی امریکا از دولت سیسی، وی چاره را چرخش به سوی روسیه دیده که از قضا برای مسکو نیز کمال مطلوب برای دور کردن مصر از اتحاد استراتژیک با امریکاست.
بی‌دلیل نبود که در میان رهبران دنیا ولادیمیر پوتین نخستین کسی بود که انتخاب سیسی به ریاست جمهوری مصر را تبریک گفت و از او برای دیدار از روسیه دعوت به عمل آورد.
موافقت روسیه با عقد قراردادی به مبلغ 3 میلیارد دلار برای تجهیز مصر به سامانه دفاع هوایی، هواپیماهای جنگنده و بالگردهای پیشرفته نیز در همین راستا (تسریع چرخش مصر به سوی مسکو) قابل تفسیر است.
متقابلا مسکو نیز بی نیاز از کمک مصر نیست. در حالی که اخیراً مسکو در واکنش به تحریم‌های غرب، واردات مواد غذایی کشاورزی از اتحادیه اروپا و امریکا را برای یک سال ممنوع اعلام کرده، مصر میتواند یکی از گزینه‌های تأمین نیازمندی‌های غذایی برای روسیه باشد.
ولادیمیر پوتین در همین دیدار و در راستای توسعه نفوذ استراتژیک روسیه در منطقه شمال آفریقا، پیشنهاد پیوستن مصر به اتحاد گمرکی روسیه، بلاروس و قزاقستان را داد تا از طریق ایجاد منطقه آزاد تجاری بین دو کشور تسهیلات تبادل کالا میان طرفین تسهیل گردد.
همسویی در تحولات منطقه خاورمیانه
در حالی که مسکو هزینه‌هایی سنگینی را در طرفداری از جدایی طلبان اوکراینی می‌پردازد، در عین حال دریافته که نباید جای پایش در منطقه خاورمیانه تضعیف شود.حمایت مسکو از بشار اسد و ممانعت مسکو از صدور هرگونه قطعنامه تنبیهی علیه او در شورای امنیت بی‌دلیل نبود.
می‌توان نتیجه گرفت که هرچه بر فاصله قاهره از واشنگتن افزوده می‌شود، از فاصله قاهره با مسکو کاسته می گردد.
با حذف محمد مرسی (حامی سرنگونی بشار اسد) و به قدرت رسیدن رییس جمهور دیگر از تبار نظامیان در مصر اینک همسویی بنیادین در سیاست خارجی مصر و روسیه در قبال تحولات سوریه نیز به وجود آمده است.
حمایت مسکو از بشار اسد عملا موجب شد که او بتواند با اتخاذ مشت آهنین ریاست جمهوری خود را برای بار سوم آغاز کند همچنان که اتخاذ سیاست مشت آهنین، عبدالفتاح سیسی را اینک به کرسی ریاست جمهوری مصر رسانده است. چنین حمایتی از روسیه برای مصر در شورای امنیت، نیاز مبرم سیسی است تا در غیاب حمایت امریکا، نقطه اتکا دلگرم کننده‌ای در شورا داشته باشد.
از این رو، آنچه بر اهمیت دومین دیدار پوتین- سیسی می‌افزاید اینکه طرفین، موضوع مبارزه با تروریسم را نیز در دستور مذاکرات خود داشتند. در حالی که سیسی نشان داده در سرکوب اعتراضات تردیدی به خرج نمی‌دهد، خبر شکل‌گیری ارتش آزاد مصر (که یادآور ارتش آزاد سوریه است) در خاک لیبی، موجبات نگرانی مصر را فراهم آورده است.
اخیرا وزارت دفاع مصر اعلام کرده که حق خود می‌داند در سرکوب “تروریست ها” دست به هر اقدامی از جمله حمله هوایی به خاک لیبی برای سرکوب آنان بزند. بدیهی است از نظر قاهره اقداماتی از این قبیل نباید با واکنش تنبیهی شورای امنیت مواجه شود.
به شرحی که در خصوص محور مذاکرات و توافقاتی که بین روسای جمهور روسیه و مصر گفته شد، می‌توان نتیجه گرفت که هرچه بر فاصله قاهره از واشنگتن افزوده می‌شود، از فاصله قاهره با مسکو کاسته می گردد.
دور از انتظار نخواهد بود که زین پس، شاهد رفت و آمدها و توافقات بیشتری از قبیل این دیدار باشیم. با این توصیف، روسیه به مصر نه تنها به عنوان یک شریک تجاری بلکه به عنوان دروازه ای برای حضور در خاورمیانه و شمال افریقا می‌نگرد که جایگاه‌اش را در این منطقه پر افت و خیز تثبیت خواهد کرد.
تحولاتی که در سیاستهای عمومی غرب درخاور میانه و شمال افریقا در چند سال گذشته اتفاق افتاده است از هر نظر با مسیری که فبلا داشت فاصله گرفته و پیچیده تر شده است زیرا انچه بنام بهار عربی اغاز شد تصوری برای امریکا و غرب بوجود اورد که حکومتهای اسلامی با الگوی حکومت تر کیه میتواند راهگشا باشد وهنوز از خاطره ها نرفته است که در باز سازی سیاسی تونس و مصر و لیبی بیشترین سهم برای ترکیه در نظر گرفته شده بود و همه جا داوداغلو وزیر خارجه ترکیه حضور داشت ودولت این کشور خود را در حد خلافت عثمانی تلقی میکرد وحتی حاضر به پرداخت کمک مالی شده بود چنانکه در قحطی سومالی بزرگترین کمک را که 75 ملیون دلار بود برای خرید گندم اختصاص داد ولی سیر حوادث بصورت دیگری رقم خورد .
لیبی بدست اوباش افتاد و پدر خوانده ها همچنان روز مرگی میکنند ونه اسلام بلکه کفر هم نمیتواند بران حاکم باشد. در تونس هم که حکومتی مترقی میخواست تشکیل شود که صبقه اسلامی هم داشت فرانسویها زیر بار نرفتندوکار سرو سامان نگرفته است ولی در مصر صورت مساله کلا عوض شد زیرا قطریها کمک به مرسی را اغاز کردند ولی اسرائیل مطلقا نپسندید بخصوص که خط لوله گاز سینا هم مرتبا مورد تهاجم بود و تازه این فکر مطرح میگردید که اصل قرار داد کمپ دیوید نیز باید ملغی شود .مرسی با ترکها هم همخوان نبود و امریکائیها هم اعلام میکردند که کمکهای نظامی راهم که یک ملیارد پانصد ملیون دلار بود معلق میکنند وارتش هم بعد ازتصفیه اولیه مرسی قدرت و جایگاه اجتماعیش را در خطر میدید سعودیها به تشویق پنتاگون ارتش را تحریک کردند کودتا شا انقلاب شد و یاهر چیز دیگری .
مرسی بزندان رفت حقوق بشر وا مصیبتا گفت وامریکا بظاهر شزط و شروط تازه گذاشت که دولت ملی سر نگون شده و مسائل دیگر .
عربستان یکدفعه کمک دهساله امریکا را بمبلغ 12 ملیارد پیش پرداخت کرد سختگیری بر اخوان المسلمین افزایش یافت و دست قطریه هم کوتاه شد.
السیسی پول فراوان دارد وژنرال ارتش است و باید سلاح بخرد نه دولت امریکا و نه کنگره این کشور راه حل قابل توجیهی برای فروش اسلحه با مصر غیر دموکراتیک زندان کننده رئیس جمهور منتخب مردم راندارند .از طرفی دیگر ارتش باید مسلح باشد چون اسرائیل دوست درصورتیکه بداند موشک رادار گریز نداری تهاجم خواهد کرد و تشکیل ارتش ازاد با پول قطر ویا فتوای امین الظواهری مصری امکان پذیراست .فرانسه انگلیس و المان هم ناگزیر بدنباله روی از امریکا هستند بنابرین پوتین میتواند کارساز باشد
واستقبال میکند .
درست استکه روسیه واردات مواد غذائی از اروپا را بصورت دهن کجی یا غرب مطرح کرده است ولی مصر هم م.اد غذائی کافی ندارد و وارد کننده گندم و دیگر کالاهاست .
مرز بندی تازه در حوزه انرژی و تسلیحاتی بازارهای تازه ای را خلق کرده است چنانکه ایرا ن نمیتواند بغرب نفت بفروشد وبایستی در شرق اسیا نفت کم بها ونسیه را اختیار مشتریان ارقه قرار دهد .ولی کشورهائی مثل اسپانیا ایتالیا و یا یونان که خریدار نفت بودند و معمولا بایران کالا صادر میکردند هنوز به تقاضای وزارت نفت پاسخ نداده اند. وچنین است که برای انرژِ ی هم دورنگری شده است و غرب نمیتواند مشتری کشوری باشد که بناگاه شیر نفت را ببندد چون رهبر تصمیم گرفته است چنانکه هم اکنون قرار ومدارهائی را که در پنهان بسته است اشکارا انکار میکند و میگوید کدام عاقلیست که پی کار بی منفعت برود.
السیسی وجه مشترک بسیار با پوتین دارد ولی نمیتواند به قردادهای گمرکی پوتین که فقط دو مشتری داشته است بپیوندد چون مصر پا در افریقا دارد وطبیعتا ناگزیر به رعایت خط مشی این قاره است.
ولی خرید اسلحه ویافتن هم مسلک بصلح این ژنرال رئیس جمهور است.
منوچهر / 15 August 2014