بسترهای فرهنگی خشونت: الگوی جلاد-قربانی

رضا کاظم‌زاده، روانشناس بالینی و روان درمانگر خانواده در بروکسل، در پایان سخنرانی‌های روز دوم همایش، به خشونت پنهان در جامعه به خاطر نظام و همیاری فرهنگ ایرانی پرداخت.

کاظم‌زاده معتقد است فرهنگ ایرانی نوعی از خشونت را در جامعه ما نهادینه کرده است و ناخودآگاه همه در اعمال آن شریک هستیم. او گفت: «می‌توانیم به عنوان مرد خشونت اعمال کنیم، ولی در عرصه سیاسی خود قربانی خشونت باشیم. همزمان قربانی و جلاد هستیم. منظور تولیدات فرهنگی نیست یا اینکه بگویم رسوم‌ها و دین‌های فرهنگ ما بد هستند. منظور ساختار و نظام فرهنگی است بدون اینکه دین و مناسک را تغییر دهیم. مانند اروپا که بدون گسست، تولیدات فرهنگی متفاوت به وجود آورده‌اند.»

رضا کاظم‌زاده
رضا کاظم‌زاده

به گفته کاظم‌زاده نظام فرهنگی ایران بر پایه تفاوت‌هاست. بر این مبناست که افراد تفاوت دارند، پس برابر نیستند.

به اعتقاد او در فرهنگ ایرانی چهار تفاوت پایه بنیادی وجود دارد: «تفاوت جنسی: زنان/ مردان/ دگرجنسگرایی/ دگرباشان جنسی»، «تفاوت سنی: کودک/ بالغ»، «تفاوت اعتقادی – دینی» و «تفاوت قومی».

کاظم‌زاده اضافه کرد: «بخشی از جامعه را با عنوان ارمنی، یهودی و بهایی متفاوت می‌کنند، در حالیکه خود را ایرانی معرفی می‌کنند و نه مسلمان. گویی آن گروه‌ها ایرانی نیستند. با توجیه در اکثریت بودن، تاکید بر رأی‌گیری می‌شود. مثلاً بهایی‌ها در اکثریت نیستند پس نمی‌توانند رئیس جمهور شوند. تفاوت‌های قومی به رابطه نابرابر می‌کشد. منطقی که فرهنگ را بر نابرابری می‌گذارد یکی از اولین نتایج آن فرهنگ سلسله مراتبی، برقراری مرز و ایجاد جدایی میان گروه‌های انسانی است. هر تفاوت مهمی که در این نظام به رسمیت شناخته شود، رابطه بین افراد را نابرابر تعریف می‌کند. به طور مثال: مسلمان در مقابل بهایی. زن در مقابل مرد.»

کاظم‌ز‌اده در سخنان خود به برخی از نتایج فرهنگ سلسله مراتبی اشاره کرد. او گفت: «در رابطه نابرابر، دیالوگ، گفت‌وگو و مشارکت به شدت کاهش می‌یابد. عدم شناخت متقابل موجب بروز خشونت دررابطه می‌شود. خشونت در خدمت فرهنگ سلسله مراتبی است.» وی تاکید کرد که وجود تفاوت‌های پایه‌ای نباید موجب تبعیض در جامعه شود.

در همایش «خشونت و روان ما»، کارگاه «افکار و احساسات خشونت‌آمیز من در یک بررسی عینی» با مسئولیت وحید ایراندوست و مژگان کاهن، برگزار شد.

کارگاه «گفتمان بدون خشونت» با مسئولیت عباس ابطحی، متخصص  روانپزشکی، مغز و اعصاب و هیپنوتراپی، کارگاه «خشونت پنهان: تاثیر تجربه آزارجنسی در کودکی بر روابط اجتماعی، عاطفی و جنسی» با مسئولیت شهرزاد پورعبدالله روان درمانگر و مشاور زوج و خانواده پایان یافت.

همچنین کارگاه «خشونت گفتاری» با مسئولیت حسن مکارمی، کارگاه «بچه‌ها، خشونت و خانواده» با مسئولیت مژگان کاهن و کارگاه «راه‌های مقابله با خشونت»، با مسئولیت سیامک ظریفکار اجرا شد.