توافقنامه موقت ژنو ۶ که نقشه راه ادامه مذاکرات بین ایران و ۱+۵ در ماه‌های پیش رو را مشخص نمود، رویداد مهمی بود. ابعاد این رویداد فقط محدود به ایران نمی‌شود بلکه منطقه و دنیا را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد.
طبق اخبار و اطلاعاتی که بعد از پایان این نشست تاریخی منتشر شده است، توافق پس از ماراتونی طولانی و نفس‌گیر در واپسین لحظات به دست آمد و حصول آن در جریان مذاکرات قابل پیش‌بینی نبود.
توافق پس از ماراتونی طولانی و نفس‌گیر در واپسین لحظات به دست آمد و حصول آن در جریان مذاکرات قابل پیش‌بینی نبود.
یکی از مقامات مذاکره‌کننده آمریکایی مدعی شده است پس از آخرین جلسه سه جانبه کری، اشتون و ظریف، وزیر خارجه آمریکا با توجه به برداشتی که از چهره مضطرب ظریف داشته، نسبت به دستیابی به توافق خوشبین نبوده و می‌پنداشته ظریف تحت فشار از داخل ایران است. اما درست در ساعت دو بامداد روز یکشنبه ۲۴ نوامبر هیات ایرانی موافقت نهایی خود را اعلام داشته است.
این ادعا با خبری که خبرگزاری فارس به نقل از عراقچی و دقایقی پیش از اعلام خبر توافق منتشر کرد، تطبیق می‌کند. فارس به نقل از عراقچی مدعی شد هنوز توافقی انجام نشده است. بنابراین به نظر می‌رسد موافقت نهایی ایران طی فرایند ساده و راحتی بدست نیامده بلکه بین نمایندگان در ژنو و محافل تصمیم‌گیرنده در تهران بحث‌ها و اختلاف‌نظر هایی وجود داشته است.
گذشت زمان و انتشار کامل اخبار و اطلاعات مربوطه، میزان درستی تصور فوق را مشخص می‌سازد. اما منابع آمریکایی همچنین مدعی شده‌اند آمریکا خواستار محدودیت‌های بیشتر در تاسیسات اراک و همچنین کاهش تعداد سانتریفوژهای فعال بوده است.
نرمش قهرمانانه خامنه‌ای نتیجه‌ای جز آشکار شدن دوگانگی نظر و عمل وی و کنار گذاشتن سیاست‌های بخش افراطی حکومت نداشت.
همچنین چین و روسیه تمایل داشتند زبان توافقنامه از دقت و صراحت کمتری برخوردار باشد. علی‌اکبر صالحی نیز مدعی شد رهبری پیشاپیش موافقت خود را با توافقات ژنو اعلام کرده بود.
به هر حال علی‌رغم پیچیدگی و فاصله زیاد انتظارات طرفین، رقابت‌های جهانی، سابقه پرتنش هشت ساله و سنگ‌اندازی‌های مخالفان، موافقتنامه اولیه امضا شد.
تبعات و نتایج این توافقنامه متفاوت و چندلایه است. در ادامه کوشش می‌شود به اختصار تاثیرات ملی، منطقه‌ای وخارجی رویداد مهم ژنو ۶ تشریح شود.
تضعیف نسبی رویکرد ستیزه‌جو در سیاست خارجی
نتایج نشست ۵ روزه ژنو ۶ آشکارا باعث تضعیف دیدگاه ستیزه‌جو در سیاست خارجی شد. علی‌رغم موافقت خامنه‌ای با توافقات و شروع آن با تمهیدات شخصی، آنچه در صحنه عمل رخ داد تعارض‌های انکارناپذیر با دیدگاه خصومت محور وی و اصولگرایان افراطی داشت.
آنچه باعث شد آنها به مصالحه تن دهند، ناشی از انتخاب و خواست انها نبود بلکه اجباری بود که پس از افزایش هزینه‌های تحریم و نگرانی از خروج تنش با غرب از محدوده‌های کنترل‌پذیر خود را تحمیل ساخت.
فشار خارجی و بالادستی موضع غرب، موجب شد که اصولگرایان نتوانند مصالحه را به بهای مورد نظرشان به طرف مقابل بفروشند.
همانگونه که حمید رسایی، نماینده اصولگرای مجلس بیان کرده، توافقنامه ژنو ۶ نوعی نوشیدن جام زهر است اگرچه شدت آن به اندازه‌ای نیست که آیت‌الله خمینی در پایان جنگ ایران و عراق سر کشید.
ارزیابی خامنه‌ای و اصولگرایان و نیرو های تحت امرش در سپاه از میزان توانایی در ایجاد مشکلات امنیتی برای غرب در منطقه و جهان درست از کار در نیامد و آنها مجبور شدند از موضع خود عقب‌نشینی کنند.
نرمش قهرمانانه خامنه‌ای نتیجه‌ای جز آشکار شدن دوگانگی نظر و عمل وی و کنار گذاشتن سیاست‌های بخش افراطی حکومت نداشت. اکنون دیدگاهی که در دوران دولت‌های نهم و دهم سیاست خارجی حکومت را شکل داد، ضعیف شده و دیدگاه معتدل رقیب بر آن پیشی گرفته است. در اصل مصلحت‌سنجی تاکتیکی اقتدارگرایان نگاه راهبردی آنها را به حاشیه رانده است. این فرادستی معلوم نیست تا کجا ادامه پیدا کند اما فعلا جایی برای تعقیب این راهبرد حداقل در زمینه برنامه هسته‌ای وجود ندارد.
اوباما و کری هم از برندگان ژنو هستند. دستیابی به توافقنامه اعتبار دیگری به سیاست خارجی اوباما داد و مهم‌ترین موفقیت کری در مقام وزیر خارجه آمریکا است.
فشار خارجی و بالادستی موضع غرب، آنها را وادار به تفاهم نه چندان پر دامنه بر روی میز مذاکرات کرد و نتوانستند مطالبات خود را عملی کرده و مصالحه را به بهای مورد نظرشان به طرف مقابل بفروشند. نا خرسندی و اعتراضات اصولگرایان افراطی در مجلس در این چارچوب قابل درک است.
افزایش محبوبیت و موقعیت روحانی و دولت یازدهم
برنده اصلی توافق ژنو ۶ در عرصه داخلی، روحانی و گفتمان اعتدالش بود. وی و جواد ظریف موفقیت قابل ملاحظه‌ای بدست آوردند. همچنین دولت یازدهم در صد روزگی حیات خود دستاورد مهمی را کسب کرد. این کامیابی زمینه را برای پیشبرد برنامه‌های دولت به‌خصوص در عرصه اقتصادی هموار ساخت.
همچنین محبوبیت روحانی و ظریف به میزان چشمگیری بعد از این توافق افزایش یافت و موقعیت آنها در بین بدنه اجتماعی و هواداران‌شان را بهبود بخشید. نشاط در جامعه نیز بیشتر شد که به نوبه خود می تواند رکود اقتصادی را کاهش داده و تحرکات اجتماعی را ارتقاء دهد. اکنون دیدگاه تعاملی و آشتی‌جویانه روحانی و وزیر خارجه‌اش بر روی ریل سیاست خارجی نظام قرار گرفته است.
تقویت موقعیت اوباما و کری
اوباما و کری نیز از برندگان ژنو ۶ هستند. دستیابی به توافقنامه اولیه اعتباری دیگر به دیدگاه سیاست خارجی اوباما داد و همچنین مهم‌ترین موفقیت جان کری بعد از حضور در وزارت خارجه آمریکا است.
تعهدات ایران تقریبا نزدیک به دو برابر غرب است و عملا جایی برای ادامه ماجراجویی هسته‌ای باقی نمی گذارد.
البته اوباما دست به قمار بزرگی نیز زده است. اگر توافق اولیه نتواند به تفاهم‌نامه پایدار و جامع منتهی شود، آنگاه نتیجه عکس خواهد شد و تاثیرات منفی آن نه تنها دامن دولت اوباما را خواهد گرفت بلکه دمکرات‌ها را در انتخابات آینده کنگره و ریاست جمهوری دچار مشکل خواهد کرد.
به محاق رفتن موقت ماجراجویی هسته‌ای
اگر حکومت به تعهدات موجود در توافقنامه شش ماهه ژنو ۶ عمل کند، آنگاه آشکارا توان ماجراجویی هسته‌ای کاهش خواهد یافت. تعلیق فعالیت‌های حساس هسته‌ای و دور شدن ایران از نقطه فرار و گریز اتمی نتیجه قطعی عمل به مفاد ژنو ۶ است. تعهدات ایران که تقریبا نزدیک به دو برابر غرب است عملا با از بین بردن ذخیره اورانیوم غنی‌شده بیست درصدی، عدم فعال شدن سانتریفوژهای پیشرفته، خودداری از توسعه تاسیسات هسته‌ای موجود، تعیین سقف برای ذخیره‌سازی سوخت هسته‌ای با غلظت پایین و کند شدن پروسه تکمیل و فعال سازی راکتور اراک، امکان تداوم ماجراجویی هسته‌ای را منتفی می‌سازد.
قوت گرفتن دیپلماسی
تحولات جدید در برنامه هسته‌ای درها را به روی دیپلماسی در حل مناقشات جهانی گشود و امید استفاده از ظرفیت راه‌کار های مسالمت‌آمیز در حل بحران‌های منطقه‌ای وبین‌المللی را افزایش داد. نتیجه ژنو ۶ باعث دور شدن بیشتر ابر های تیره جنگی دیگر از آسمان خاور میانه گشت. اکنون طرفین نزاع از نقطه جوش هسته‌ای فاصله‌ای معنادار گرفته‌اند. این نقسی تازه به استفاده از دیپلماسی در حل مشکلات دیگر داد و میدانی تازه پیش‌روی حل و فصل مسائل از طریق گفتگو و مذاکره گشود.
اگر توافق ژنو با موفقیت اجرا شده و منتهی به توافق پایدار و جامع گردد، تنش بین ایران و آمریکا کاهش یافته و آرایش قوا در منطقه تغییر می‌کند.
افزایش انزوای اسرائیل
انزوای اسرائیل بعد از این توافق در مواجهه سخت با حکومت ایران بیشتر شد. اکنون معدودی از کشور های دنیا با سیاست همه یا هیچ، یا به نقطه صفر رساندن برنامه هسته‌ای ایران حمایت می‌کنند.
موضع اسرائیل از دید اکثر کشور های دنیا زیاده‌خواهی تفسیر می‌شود. البته هنوز در کنگره آمریکا حمایت از اسرائیل بالا است اما در حدی نیست که برنامه دولت اوباما در اولویت دادن و رسیدن به توافقی متقابل را مختل سازد.
تغییر آرایش قوا در خاورمیانه
اگر دستاوردهای مثبت ژنو ۶ با موفقیت اجرا شده و منتهی به توافق پایدار و جامع گردند، تنش بین ایران و آمریکا کاهش می‌یابد. در این صورت آرایش قوا در منطقه تغییر خواهد کرد.
به موازات کاهش درگیری و تعارض بین ایران و آمریکا، عربستان و متحدانش با آمریکا فاصله می‌گیرند اما روابط آنها تیره نمی‌شود و رقایت‌ها و رویارویی ایران و آمریکا در عراق و افغانستان کاهش می‌یابد. همچنین روابط ایران و ترکیه نیز به سمت ترمیم مشکلات پیش آمده در دو سال گذشته میل خواهد کرد. در عین حال روابط ایران و روسیه نیز مستحکم‌تر می‌شود.
پیامدها و تبعات نشست ژنو ۶ بین ایران و گروه ۱+۵ محدود به موارد فوق نمی‌شود و می‌تواند گسترده‌تر باشد. گذر زمان تعیین می‌کند که این تاثیرات گذرا خواهند بود یا استمرار می‌یابند.