پس از سالها جنگ، ساکنان شمال غرب سوریه پس از وقوع زلزلهای ویرانگر با فاجعهای جدید و بدتر دست و پنجه نرم میکنند.
تقریباً یک هفته پس از زلزله ویرانگر ۷٫۸ ریشتری شمال سوریه و ترکیه، سازمان ملل به شکست بینالمللی در کمک به زلزلهزدگان سوریه اذعان کرده است.
در اتارب، شهری که شورشیان سوری پس از سالها نبرد با نیروهای دولتی همچنان آن را در دست دارند، بازماندگان روز یکشنبه ۱۲ فوریه/ ۲۳ بهمن آوار خانههایشان را با دستهای خالی کنار میزدند تا بقایای زندگی ویرانشدهشان را بیایند.
دهها خانواده تازه آواره شده برای صرف غذای گرم تدارک دیدهشده از سوی داوطلبان محلی و دولت محلی تحت کنترل مخالفان گرد هم آمده بودند. سوریها همان کاری را انجام میدهند که در طول سالها جنگ تجربه کردهاند: ناامیدی از کمکهای بینالمللی و تکیه بر خود برای زنده ماندن و حرکت به جلو.
منطقه تحت کنترل شورشیان شمال غربی سوریه، جایی که بیش از ۴ میلیون نفر سالها برای مقابله با حملات هوایی بیرحمانه و فقر دامنگیر تلاش کردهاند، در زلزله ۶ فوریه به شدت آسیب دید.
بسیاری در این منطقه قبلاً از درگیریهای جاری آواره شده بودند و در چادرهای شلوغ یا ساختمانهایی زندگی میکردند که در اثر بمبارانهای گذشته نیمهویران بود. این زمین لرزه چندین هزار نفر را در این منطقه کشت و بسیاری دیگر را برای بار دوم آواره کرد و برخی را مجبور کرد در هوای سرد زمستانی در زیر درختان زیتون بخوابند تا دستکم آوار سقفهای نیمهویران بر سرشان فرونریزد.
مارتین گریفیث، معاون دبیرکل سازمان ملل متحد در امور بشردوستانه، روز یکشنبه در بازدید از مرز ترکیه و سوریه، در بیانیهای اذعان کرد که سوریها «به دنبال کمکهای بینالمللی هستند. کمکهایی که هنوز نرسیدهاند. ما تاکنون مردم شمال غرب سوریه را تاامید کردهایم. آنها به درستی احساس میکنند که رها شدهاند. وظیفه من و ما این است که هر چه سریعتر این روند را اصلاح کنیم.»
شمال غرب سوریه تقریباً به طور کامل به کمک های خارجی برای بقا متکی است، اما روند ارسال کمکهای بینالمللی پس از زلزله کند بوده است. اولین کاروان سازمان ملل که از ترکیه به این منطقه رسید روز پنجشنبه – سه روز پس از زلزله – بود.
پیش از آن، تنها محمولهای که از گذرگاه باب الحوا در مرز ترکیه و سوریه عبور کرد، جریان ثابتی از اجساد قربانیان زلزله بود که برای دفن به وطن منتقل میشدند. اینها اجساد پناهندگان سوری بود که از جنگ در کشورشان فرار کرده بودند و در ترکیه ساکن شده بودند اما جان خود را در زلزله از دست دادند.
کمکهای سازمان ملل که از ترکیه به سوریه ارسال میشود فقط امکان انتقال از طریق گذرگاه باب الحوا دارد و ویرانی جادههای دسترسی به این گذرگاه روند امدادرسانی را کند کرده است. در حالی که از نظر فنی، کمکهای بینالمللی میتواند از مناطق تحت کنترل دولت سوریه به مناطق تحت کنترل شورشیان در شمال غربی ارسال شود، این مسیر مجموعهای از موانع را به همراه دارد و در بهترین حالت روند کمکرسانی از آن مسیر به مراتب بدتر از گذرگاه باب الحوا است.
منتقدان دولت بشار اسد، رئیسجمهوری سوریه میگویند کمکهایی که از طریق مناطق تحت کنترل دولت در سوریه ارسال میشود، با بوروکراسی پیچیدهای روبرو میشود و البته این خطر هم وجود دارد که مقامهای دولت اسد، این کمکها را نه به دست زلزلهزدگان که به شبهنظامیان حامیشان برسانند.
اما مشکل تنها به دولت اسد باز نمیگردد. براساس گزارش آسوشیتدپرس یک کاروان حامل کمکهای سازمان ملل که قرار بود روز یکشنبه از منطقه تحت کنترل دولت به ادلب تحت کنترل شورشیان برسد، با مانعتراشی گروه شورشی حیات تحریر الشام وابسته به القاعده که بر منطقه مسلط است، متوقف شد. یک عضو این گروه در بیانیهای گفت که آنها نیازی به دریافت کمکهایی که از مناطق تحت کنترل دولت وارد میشود، ندارند.
نوار شمالی سوریه در دست چندین گروه مخالف دولت اسد است که درگیریهایی با یکدیگر هم دارند. همین موضوع مانع ارسال کمکها میشود. برای نمونه، شورشیان تحت حمایت ترکیه مانع از رسیدن کاروانهای کمک به قربانیان زلزله شدهاند که توسط گروههای رقیب کرد مورد حمایت آمریکا در همسایگیشان ارسال شده بودند.
گیر پدرسن، فرستاده ویژه سازمان ملل در امور سوریه که روز یکشنبه به دمشق سفر کرده است، گفت:
«ما سعی میکنیم به همه بگوییم، سیاست را کنار بگذارید. اکنون زمان اتحاد و تلاش مشترک برای حمایت از مردم سوریه است.»
در سازمان ملل، لیندا توماس گرینفیلد، فرستاده ایالات متحده، خواستار رأی فوری شورای امنیت ایالات متحده برای صدور مجوز بازگشایی گذرگاههای مرزی در شمال غرب سوریه شد. او گفت:
مردم مناطق آسیب دیده روی ما حساب میکنند. آنها از ما می ]واهند تا در لحظه نیاز کمکشان کند. ما نمیتوانیم آنها را ناامید کنیم.
در حالی که رسیدن کمکها به شمال غرب روسیه کند بوده است، تعدادی از کشورهایی که در طول جنگ داخلی سوریه روابط خود را با دمشق قطع کرده بودند، به مناطق تحت کنترل دولت کمک فرستادهاند. کشورهای عربی از جمله مصر و امارات متحده عربی وارد عمل شدهاند. وزیر خارجه امارات روز یکشنبه به دمشق رفت و با اسد دیدار کرد.
رائد الصالح، رئیس کلاه سفیدها، یک گروه دفاع غیرنظامی که در شمال غرب تحت کنترل شورشیان فعالیت میکند، گفت که دیدار گریفیث از مناطق مرزی زلزلهزده سوریه با ترکیه تحولی«خیلی ناچیز و خیلی دیر» بود. او گفت که درخواست کمکهای بینالمللی توسط تیمهای امداد محلی برای روزها مورد توجه قرار نگرفت «و در طول این مدت، جانهای بیشماری بیهوده از دست رفت.»
الصالح با گریفیث ملاقات کرد تا خواسته بازگشایی گذرگاههای مرزی برای ورود کمکها را مطرح کند آنهم بدون آنکه منتظر مجوز شورای امنیت سازمان ملل شوند. اتفاقی که رخ نداد.