میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمانهای بینالمللی مستقر در وین، روز چهارشنبه ۵ اکتبر/ ۱۳ مهر گفت که این احتمال وجود دارد که مذاکرات برای احیای برجام پس از انتخابات میاندورهای آمریکا در نوامبر به نتیجه برسد. او به خبرنگاران گفت:
«ما فرصت خوبی برای پایان دادن به مذاکرات در ماه نوامبر داریم. اما هیچ تضمینی وجود ندارد.» انتخابات نوامبر یک موضوع جدی برای سیاستمداران آمریکایی است که بر مذاکرات تأثیر میگذارد.»
اولیانوف گفت:
«آنها یک مخالف بسیار قوی (جمهوریخواهان را) دارند، مخالفان بسیار شدیدی برای احیای توافق هستهای دارند. با نزدیک شدن به انتخابات، دولت [جو بایدن، رئیس جمهوری ایالات متحده] باید این شرایط را در نظر بگیرد. من فکر میکنم همه چیز باید در نظر گرفته شود.»
اولیانوف توضیح داد که مذاکرات به حالت تعلیق درآمده و به احتمال زیاد در ماه نوامبر و پس از انتخابات میاندورهای کنگره آمریکا از سر گرفته خواهد شد.
برجام در سال ۲۰۱۵ بین ایران و پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد و آلمان امضا شد. دونالد ترامپ، رئیسجمهور سابق آمریکا در سال ۲۰۱۸ از این توافق خارج شد. جو بایدن، رئیسجمهور کنونی ایالات متحده، اعلام کرده بود که آماده احیای این توافق است. روسیه، انگلیس، آلمان، چین، آمریکا و فرانسه از آوریل سال گذشته برای بازگرداندن این توافق با ایران در حال مذاکره هستند.
انتخابات میان دورهای ایالات متحده در ۸ نوامبر برگزار میشود تا تمامی ۴۳۵ عضو مجلس نمایندگان و ۳۴ سناتور انتخاب شوند.
خوشبینی اولیانوف به از سرگیری مذاکرات و حتی به نتیجه رسیدن آن در ماه نوامبر را در صحبتهای طرف ایرانی هم میتوان دید.
حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران روز چهارشنبه با جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به صورت تلفنی گفتگو کرد. روایت وزارت خارجه ایران از این گفتگو این است که امیرعبداللهیان به بورل گفته که ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی «اخیرا» به توافقات خوبی برای ادامه همکاریشان رسیدهاند.
گره اصلی در کار احیای برجام همین عبارت کوتاه در سخنان امیرعبداللهیان است. ایران خواستار بسته شدن پرونده تحقیقات آژانس بینالمللی انرژی اتمی در مورد سه مکان اعلامنشده ایران است که در آنها آثار اورانیوم با منشا انسانی یافت شده است.
ایران در ماههای گذشته به صورت مستقیم و غیرمستقیم تلاش کرده است که این پرونده به صورت سیاسی و با فشار غرب بسته شود. در مقابل آمریکا و اروپا بر استقلال آژانس تاکید کردهاند. رافائل گروسی، مدیرکل آژانس هم میگوید نهادش وظیفهای فنی برای راستیآزمایی و رفع ابهام از فعالیتهای هستهای در جهان دارد و وظیفه فنی خود را کنار نخواهد گذاشت.
در مقابل ایران هم میگوید باز ماندن این پرونده نهایتا بهانه مناسبی در اختیار آمریکا قرار خواهد داد تا دوباره خلف وعده کند و از برجامِ احیا شده هم خارج شود. حال چه در این دولت و چه دولت آینده با رئیسجمهوری متفاوت.
امیرعبداللهیان در گفتگویش با بورل روایت «امیدبخش» دو هفته گذشته تهران را مجددا تکرار کرد که «در نیویورک به صورت فعال، رفت و برگشت پیام غیرمستقیم بین ایران و آمریکا انجام شد و در مجموع در نیویورک و وین گفتوگوهای رو به پیشرفتی داشتهایم.»
این «روایت امیدبخش» از مذاکرات هستهای، همزمان با بالاگرفتن اعتراضات سراسری در ایران پس از قتل مهسا امینی در صحبتهای سیاستمداران ارشد جمهوری اسلامی نمایان شده است. در مقابل طرف اروپایی و آمریکایی در همین دوره زمانی از بنبست مذاکرات و نبود ایدهای برای خروج از وضعیت کنونی سخن گفتهاند. روایتی یکسره متفاوت با طرف ایرانی. هنوز مشخص نیست که این تفاوت روایتها ناشی از تاکتیک ایران برای تزریق اندکی امید به مردم ناراضی در ایران است و یا به صورت واقعی پیشرفتهایی وجود داشته و طرف غربی بنا به ملاحظات خودش در بیان آنها محتاط بوده.
در هر صورت، ایران تلاش خود را برای تغییر در زمین برجام دوچندان کرده است. علی باقری، مذاکره کننده ارشد جمهوری اسلامی ایران و معاون سیاسی وزارت امور خارجه روز چهارشنبه تور اروپاییاش را آغاز کرده است. مجارستان نخستین مقصد سفر او بود.
تحت تاثیر سرکوب اعتراضات سراسری در ایران، انتظار نمیرود در اروپا با گل و فرش قرمز از باقری استقبال شود ولی ممکن است گفتگوهای امنیتی و سیاسی پشت درهای بسته و با هدف رفع موانع به نتایجی برسد که برای هر دو طرف مطلوب باشد.
ممکن است تغییرات چند هفته گذشته ایران را نرم و خطوط قرمزش را اندکی جابهجا کرده باشد. این را البته نمیتوان از صحبت روز چهارشنبه باقری در جمع ایرانیان مقیم بوداپست فهمید که گفته بود: «جمهوری اسلامی ایران آمادگی طرفها برای دادن تعهدات پایدار را عامل حصول سریع توافق و پایبندی به تعهدات را ضامن حفظ و استمرار توافق میداند.»