سخنگوی دولت روسیه در واکنش به تحریم نفتی این کشور توسط اتحادیه اروپا می‌گوید روسیه نفت خود را با ضرر نمی‌فروشد. برخی تحلیلگران معتقدند اتجادیه اروپا از تحریم روسیه بیشتر زیان می‌بیند. روسیه موفق شده مانع از سقوط ارزش روبل شود و این یک پدیده نادر تاریخی است.
دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین در واکنش به برنامه اتحادیه اروپا برای خرید نفت روسیه به قیمت کمتر از بازار، گفت: روسیه قرار نیست منابع انرژی خود را با ضرر بفروشد.
جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا چهارشنبه یکم ژوئن/۱۱ خرداد گفته بود کشورهای اروپایی در حال بررسی امکان ادامه خرید نفت از روسیه، اما با قیمت محدود هستند. پسکوف در جمع خبرنگاران گفت:
«به رغم مشکلاتی که تحریم‌ها به وجود آورده، این بازار است که همه چیز را تنظیم می‌کند. البته روسیه چیزی را با ضرر نمی‌فروشد.»
شارل میشل، رئیس شورای اروپا بامداد سه‌شنبه گذشته در پیامی در توئیتر اعلام کرد که کشورهای عضو اتحادیه اروپا برای تحریم بخش اعظم واردات نفت از روسیه به توافق رسیده‌اند. میشل گفت:
«این حداکثر فشار بر روسیه برای پایان دادن به جنگ است. این بسته تحریمی شامل سایر اقدامات سختگیرانه شامل، قطع ارتباط اسبربانک به عنوان بزرگ‌ترین بانک روسیه از شبکه سوئیفت، ممنوعیت پخش دو شبکه دولتی روسی و تحریم افراد مسئول جنایت‌های جنگی در اوکراین می‌شود.»
به گفته اورسولا فون‌درلاین، رئیس کمیسیون اروپا این اقدام عملاً حدود ۹۰ درصد از واردات نفت روسیه به اتحادیه اروپا را تا پایان سال ۲۰۲۲ قطع می‌کند.
یک پدیده نادر تاریخی
حدود یک ماه پس از آغاز تهاجم نظامی روسیه به اوکراین، جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا از «تحریم‌های بی‌سابقه» غرب علیه مسکو استقبال کرده و گفته بود این تحریم‌ها باعث شده است که روبل «تقریباً بلافاصله به ویرانه‌ای تبدیل شود.»
پس از حمله روسیه به اوکراین در ۲۴ فوریه سال جاری کشورهای غربی تحریم‌های گسترده‌ای را علیه مسکو اعمال کردند. از جمله ذخایر ارزی این کشور مسدود شد. الجزیره می‌نویسد در چند هفته نخست بعد از اعمال این تحریم‌ها، مردم برای برداشت نقدینگی‌هاشان به بانک‌ها هجوم آوردند. مردم سعی می‌کردند اقلام وارداتی را قبل از افزایش بیشتر قیمت‌ها خریداری کنند و این روند قیمت کالاهای مصرفی را ۱۷ درصد افزایش داد.
اما یک ماه بعد، روبل روسیه در مقایسه با ژانویه سال جاری به بالاترین سطح در هفت ساله گذشته رسید و به بهترین ارز جهان در سال ۲۰۲۲ تبدیل شد.
تقاضای ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه مبنی بر اینکه به تعبیر او «کشورهای غیر دوست» برای خرید گاز می‌بایست بهای آن را به روبل پرداخت کنند، در کنار سایر اقدامات حمایتی به تقویت روبل کمک کرد. پوتین تهدید کرده بود که اگر بهای گاز به روبل پرداخت نشود، صدور گاز به کشورهای اروپایی را متوقف می‌کند.
سیاست‌های حمایتی مسکو از روبل
اسکندر لوتسکو، استراتژیست ارشد بازار سرمایه در مصاحبه با الجزیره گفت سه عامل افزایش قیمت نفت به دلیل تحریم‌ها، کنترل سرمایه، و کاهش تقاضای دلار و مازاد نقدینگی به دلیل صدور نفت و گاز منجر به تقویت روبل شد. هفته گذشته بانک مرکزی روسیه برای سومین بار نرخ بهره خود را کاهش داد تا از افزایش قیمت روبل جلوگیری کند. در نتیجه، نظام بانکی روسیه نقدینگی اضافی را تجربه کرد که منجر به کاهش نرخ دلار شد. به گفته لوتسکو این امر از نظر تاریخی یک پدیده نادر است.
ویاچسلاو میشچنکو، کارشناس بازار انرژی در مصاحبه با الجزیره گفت افزایش قیمت‌ها در روسیه به دلیل واکنش مردم ایجاد شد که در تلاش بودند در آغاز جنگ هر آنچه را که به چنگ می‌آورند بخرند. اما از آوریل به بعد، به تدریج وضع به حالت عادی بازگشت. میشچنکو در ادامه مصاحبه با الجزیره گفت:
«بله، مشکلاتی در واردات کالا وجود دارد، اما خیلی زیاد نیست. افزایش قیمت بیشتر جنبه روانی داشت تا جنبه اقتصادی.»
خودکشی اقتصادی اتحادیه اروپا؟
همزمان با ادامه مذاکرات اتحادیه اروپا در ماه گذشته در مورد قطع تدریجی واردات انرژی از روسیه، پوتین گفته بود اروپا با تحریم‌های خود دست به «خودکشی اقتصادی» زده است. رئیس جمهوری روسیه استدلال آورده بود که با تحریم روسیه قیمت انرژی در اروپا افزایش می‌یابد و این افزایش قیمت به تورم دامن می‌زند. سوال این است که آیا غرب می‌تواند پیامدهای تحریم‌های خود علیه روسیه را تحمل کند؟
به گفته لوتسکو در مصاحبه با الجزیره روسیه تقریباً ۲۰ درصد نفت و فرآورده‌های نفتی جهان و در مجموع ۱۷.۵درصد از صادرات گاز جهان را به خود اختصاص داده است. دولت روسیه به نفت و گاز به عنوان منبع اصلی درآمد خود متکی شده. ۶۵ درصد از بودجه روسیه در حال حاضر از محل صدور نفت و گاز تامین می‌شود. قبل از حمله به اوکراین سهم صدور نفت و گاز در بودجه روسیه فقط ۳۰ درصد بود.
لوتسکو گفت تاکنون تحریم‌ها برای دولت روسیه مفید بوده است زیرا نوسانات زیادی در قیمت نفت در بازارهای جهانی ایجاد کرده است. به گفته این کارشناس انرژی که گزارشی در “الجزیره” آن را نقل کرده:
«آمریکا و اروپا با اعمال تحریم‌ها علیه روسیه، در واقع به پای خود شلیک می‌کنند.»
در این میان چین سود برده است که نفت را با تخفیف‌های ویژه از روسیه می‌خرد. لوتسکو در ادامه مصاحبه با الجزیره گفت:
«فکر می‌کنم هدف این تحریم‌ها بیشتر این است که اروپا و آمریکا می‌خواهند نشان دهند اقداماتی انجام می‌‌دهند و فقط نظاره گر نیستند. اما بدیهی است که آنها تأثیر واقعی [تحریم‌ها] را در نظر نگرفته‌اند – به‌ویژه برای فقیرترین کشورها.»
چین و هند، جایگزین‌های روسیه برای اتحادیه اروپا
حدود ۳۶ درصد از واردات نفت اتحادیه اروپا و بیش از ۴۰ درصد گاز مورد نیاز کشورهای اروپایی از روسیه تامین می‌شود. در این میان روسیه بازارهای هدف خود را هم متنوع کرده و اکنون به بازارهای شرق از جمله هند، چین، آسیای جنوب شرقی دسترسی دارد.
چین در حال حاضر بزرگ‌ترین شریک تجاری روسیه است. تا قبل از الحاق کریمه به خاک روسیه در سال ۲۰۱۴ آلمان بزرگ‌ترین شریک تجاری این کشور بود. تا قبل از سال ۲۰۱۴، روسیه یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان مواد غذایی در جهان بود. امروز صادرکننده مواد غذایی است.
در سه ماه گذشته، هند چهار برابر بیشتر از گذشته از مسکو نفت خام خریداری کرده است و به بزرگ‌ترین خریدار نفت خام روسیه تبدیل شده است.
مسکو اکنون درآمد قابل توجهی از صادرات نفت به دست می آورد – ۲۰ میلیارد دلار در ماه که از آغاز سال ۲۰۲۲ حدود ۵۰ درصد افزایش داشته است.میشچنکو در مصاحبه با الجزیره گفت:
«خریداران اروپایی نیز در وضعیت مشابهی هستند – آنها باید جایگزینی برای کالاهایی که از روسیه وارد می‌کنند بیابند که این مهم به زمان نیاز دارد. جایگزین کردن یک تامین‌کننده بزرگ و باثبات که از نظر جغرافیایی همسایه شماست، چندان آسان نخواهد بود. فکر می‌کنم تحریم‌ها به هر دو طرف آسیب می‌زند.»