مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی گزارشی را از «سهم نیروی کار مهاجر غیربومی در بازار کار» ایران منتشر کرده است که نشان می‌دهد نیروی کار مهاجر همچنان پس از مهاجرت نیز با مشکل بیکاری روبه‌روست.
گزارش مذکور مدعی‌ست روند مهاجرت از «مناطق کمتر توسعه‌یافته به مناطق مساعدتر» از سال ۹۶ تا ۹۸ روبه کاهش گذاشته و هر سال افراد کمتری دست به مهاجرت زده‌اند.
وزارت تعاون می‌گوید براساس بررسی‌ها در سال ۱۳۹۸ بیش از ۶۳۶ هزار نفر در داخل کشور به صورت درون‌استانی، بین‌استانی و از خارج کشور به ایران مهاجرت کرده‌اند. از این تعداد حدود ۴۸,۷ درصد معادل ۲۵۹ هزار نفر در درون استان محل سکونتشان و حدود ۴۸,۳ درصد معادل ۲۵۷ هزار نفر استان به استان جابه‌جا شده‌اند و ۳ درصد معادل ۱۶ هزار نفر هم از خارج از ایران به ایران نقل مکان کرده‌اند.
طبق ارقام منتشر شده تعداد مهاجران در سال ۹۷،۷۱۱ هزار نفر و در سال ۹۶، ۵۶۱ هزار نفر بوده و بدین صورت در سال ۹۸ نسبت به دو سال قبل به ترتیب حدود ۱۰,۵ درصد و ۶,۹ درصد کمتر شده است.
افزایش مهاجرت در جستجوی اشتغال
در شرایطی که گزارش‌های میدانی نشان می‌دهند مهاجرت به شهرهای همجوار و استان به استان در سال‌های اخیر به خاطر تبعات ناشی از خشکسالی و در نتیجه تشدید بیکاری و فقر، به‌ویژه در استان‌های محروم، افزایش پیدا کرده است، مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون نیز تایید کرده که حتی با در نظرگرفتن کاهش مهاجرت‌ها، نسبت مهاجرانی که در سن کار هستند به کل مهاجران وارد روند صعودی شده است. برمبنای بررسی این مرکز که سن نیروی کار را ۱۰ سال به بالا درنظر گرفته، جمعیت نیروی کار که در سال ۹۶، ۸۲,۱ درصد مهاجران را تشکیل می‌دادند، در سال ۹۸ به ۸۳,۷ درصد رسیده است.
همزمان زنان بیشتری نیز مهاجرت کرده‌اند. براساس آمارها، طی سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۸ سهم مردان نسبت به کل مهاجران از ۵۸,۷ درصد به ۵۵,۲ کاهش یافته اما سهم زنان مهاجر از ۴۱,۳ به ۴۴,۸ درصد رسیده است.
اما شاید مهم‌ترین مسئله مطرح در این آمارها این باشد که هدف اشتغال و ورود به بازار کار حتی با وجود به‌جان خریدن هزینه‌هایی که مهاجرت به انسان تحمیل می‌کند، برای بخش اعظمی از مهاجران که در استان‌های مقصد نیروی کار «غیربومی» خوانده می‌شوند، محقق نشده است.
مرکز آمار وزارت تعاون می‌گوید از مجموع ۵۳۳ هزار نفر مهاجر در سن کار در سال ۹۸ حدود ۳۸,۳ درصد معادل ۲۰۴ هزار نفر در استان مقصد مشغول به کار شده‌اند، اما ۷۱ هزار نفر معادل ۱۳,۲ درصد به‌رغم جستجوی کار، بیکار مانده‌اند.
نتايج نشان می‌دهند در سال ۹۸ از ۲۴ میلیون و ۳۴۵ هزار و ۷۳۷ نفر شاغل در كل كشور، تنها ۰,۴ درصد آنها مهاجر برون استانی بوده‌اند. يعنی افرادی که در زمان آمارگيری،كمتر از يك سال در استان محل آمارگيری اقامت داشته‌اند. اين نسبت در سال ۹۷ هم ۰,۴ درصد و در سال ۹۶، ۰,۵ درصد ثبت شده است.
نتایج طرح آمارگیری از نیروی کار از بخت نابرابر اشتغال در استان‌های کشور هم حکایت دارند.
نرخ بیکاری نیروی کار «غیربومی» بالاتر از نرخ بیکاری کشوری
بررسی شاخص‌های نرخ مشارکت و نرخ بیکاری نیز به‌وضوح بیکارماندن مهاجران را منعکس می‌کند: نرخ مشارکت مهاجران حدود ۴۱,۶ درصد برآورد شده که تفاوت چندانی با نرخ مشارکت کل کشور در آمارهای رسمی ندارد، اما نرخ بیکاری آنها در مقایسه با نرخ بیکاری رسمی که ادعا می‌شود نزدیک به ۱۰ درصد است، تا ۳,۲ درصد بالاتر از میانگین کشوری است.
به همین نسبت، ارقام منتشر شده حاکی از آن است در دوره زمانی مورد بررسی، سهم مهاجران شاغل در استان مقصد روند نزولی داشته و در مقابل، سهم مهاجران بیکار در استان مقصد، به‌ویژه در افرادی که مهاجرت بین‌استانی را تجربه کرده‌اند، افزایشی پیدا کرده است: از ۷۱ هزار نفر مهاجر بیکار، ۴۱,۸ درصد مربوط به مهاجران درون‌استانی و ۵۵,۵ درصد مربوط به مهاجران برون‌استانی بوده است. به‌رغم تاکید مرکز آمار وزارت تعاون بر بیکاری مهاجران در استان مقصد، فاصله کم میان این ارقام نشان می‌دهد در بازار کار به‌روی بخش قابل توجهی از مهاجرانی که به‌دنبال کار به شهرهای همجوار نقل مکان کرده‌اند هم همچنان بسته مانده است.
بر اساس این نتایج در سال ۱۳۹۸، بیشترین تعداد از مهاجران در سن کار کشور، عازم تهران شده‌اند؛ یعنی ۴۳ هزار نفر معادل ۱۶,۶ درصد از کل مهاجران.
انوشیروان محسنی بندپی، استاندار تهران هم یک‌شنبه ۲ خرداد/۲۳ می اعلام کرد در نتیجه مهاجرت استانی سالانه ۲۰۰ هزار نفر به جمعیت استان تهران افزوده می‌شود و طبق برآوردها جمعیت این استان در سال ۱۴۰۰ به بیش از ۱۴ میلیون نفر خواهد رسید.
پس از تهران، استان‌های خراسان رضوی با «پذیرش» ۲۰ هزار نفر معادل ۷,۷ درصد، گیلان با ۱۹,۶ هزار نفر معادل ۷,۶ درصد، البرز با ۱۹ هزار نفر معادل ۷,۶ درصد و اصفهان با ۱۵ هزار نفر معادل ۵,۹ درصد کل مهاجران در سن کار، به‌ترتیب در رتبه‌های دوم تا پنجم فهرست مهاجرپذیرترین استان‌های کشور قرار گرفته‌اند.
تهران همچنین در صدر «استان‌های مهاجرفرست» نیز قرار گرفته و در روندی که این گزارش آن را «مهاجرت معکوس نیروی کار» خوانده، ۲۶,۲ درصد از کل مهاجران در سن کار کشور در سال ۹۸ معادل ۶۷ هزار و ۱۶۹ نفر از استان تهران به استان‌های دیگر مهاجرت کرده‌اند. پس از تهران بیشترین نیروی کار مهاجرا از استان‌های خوزستان با ۱۶هزار نفر معادل ۶,۳ درصد، کرمانشاه با ۱۵,۸ هزار نفر معادل ۶,۱ درصد، آذربایجان شرقی با ۱۴ هزار نفر معادل ۵,۳ درصد و مازندران با ۱۲ هزار نفر معادل ۴,۶ درصد به استان‌های دیگر رفته‌اند.