بر خلاف دیگر زندانیان سیاسی یا نامشان کمتر شنیده می‌شود یا بازداشت، صدور حکم و زندانی شدنشان گاه تا مدت‌ها و حتی تا پایان دوران محکومیتشان در سکوت خبری باقی می‌ماند و نام و تصویرشان راهی به رسانهها نمی‌یابد. هویت و مکان زندانی شدن ایشان هر چه بیشتر به مناطق حاشیه‌ای گره خورده باشد، احتمال اینکه نسبت به سایر زندانیان سیاسی در کلان شهرها اطلاع از وضعیتشان کمتر یا اصلا به رسانهها درز پیدا کند، بیشتر می‌شود.
شماری از زندانیان سیاسی زن در ایران در سال‌های اخیر
در میان زنان زندانی، زینب جلالیان و مریم اکبری منفرد از قدیمی‌ترین زندانیان سیاسی زن هستند که سال‌هاست در زندان‌های مختلف ایران دوران محکومیت خود را سپری می‌کنند.
زینب جلالیان با حکم «حبس ابد» و مریم اکبری منفرد با حکم ۱۵ سال زندان، به ترتیب از اسفند ماه ۸۶ و دی ماه ۸۸ از داشتن حتی یک روز مرخصی محروم بوده‌اند.
روز چهارشنبه ۱۰ دی ماه، تعدادی از زندانیان سابق در دوازدهمین سالروز بازداشت مریم اکبری منفرد با انتشار بیانیه‌ای خواستار آزادی بی‌قید و شرط این زندانی سیاسی شدند.
زینب جلالیان نیز که سال‌هاست از بیماریهای ناخنک چشم، برفک دهان، آسم و بیماریهای ناحیه شکمی رنج می‌برد، نیاز به درمان دارد اما کماکان از داشتن حق مرخصی استعلاجی و رسیدگی پزشکی خارج از زندان محروم بوده است.
این زندانی سیاسی به شرط انجام مصاحبه تلویزیونی (اعترافات اجباری) برای موافقت با مرخصی استعلاجی، تحت فشار دستگاه‌های امنیتی قرار گرفته است.
تداوم بازداشت و صدور احکام زندان برای زنان
در سال ۲۰۲۰ نام کنشگران و فعالان مدنی زن بیش از پیش با احضار، بازداشت، زندان و تهدید نهادهای امنیتی گره خورد اما فعالان این حوزه با وجود تمام فشارها و آزار و اذیت‌های سیستماتیک، به رسانه‌ای شدن اخبار مربوط به نقض حقوق زنان ادامه دادند.
یکی از آخرین موارد بازداشت زنان فعال مدنی و سیاسی، دستگیر کردن نازنین محمدنژاد است. محمدنژاد متولد سال ۱۳۶۷، ماهشهر، دانشجوی کارشناسی رشته زبان روسی دانشگاه علامه طباطبایی و از فعالان دانشجویی سابق دانشگاه تهران، پس از بازداشت همچنان در بازداشتگاه اطلاعات سپاه موسوم به بند دو الف زندان اوین به سر می‌برد.
محمدنژاد که ۱۸ آذر ماه در منزل شخصی خود در تهران بازداشت شد، تاکنون بدون دسترسی به وکیل مدافع به صورت بلاتکلیف در بازداشتگاه است.
یک منبع نزدیک به خانواده محمدنژاد که به دلایل امنیتی نخواست نامش ذکر شود، در گفت‌وگو با زمانه می‌گوید:
«چهار نفر از مأموران اطلاعات سپاه ساعت ۹ شب ۱۸ آذر ماه نازنین را در منزل شخصی‌اش در تهران بازداشت و لپ‌تاپ، سی‌دی، کارت‌های عابر بانک، تلفن همراه و تعدادی از کتاب‌هایش را ضبط کردند و با خود بردند.»
این منبع آگاه در ادامه می‌گوید که نازنین محمدنژاد در این مدت سه بار با خانواده خود تماس داشته است اما این تماس‌ها هر بار خیلی کوتاه و تنها محدود به احوالپرسی بوده است.
او در جواب خانواده که می‌پرسند علت بازداشتش چه بوده، می‌گوید در این مورد نمی‌تواند صحبت کند.
گفته می‌شود عمده فعالیت نازنین محمدنژاد در طول دوران دانشجویی، نقد ادبی، نوشتن مقاله‌هایی در نشریات دانشجویی در مورد تضییع حقوق زنان، کارگران و قشرهای به حاشیه رانده شده و نیز سرودن شعر بوده است.
این منبع مطلع می‌گوید در روزهای اخیر در جریان مراجعه خانواده این فعال دانشجویی به دادسرای اوین به آنان گفته شده که قرار بازداشت یک ماهه برای فرزندشان صادر شده اما اجازه ملاقات داده نشده است.
نازنین محمدنژاد با وجود گذشت بیش از یک ماه از بازداشت موقت همچنان در بازداشتگاه اطلاعات سپاه نگهداری می‌شود.
زنان دیگر، زندان‌های دیگر
شمار دیگری از زنان به دلیل فعالیت‌های صنفی یا سیاسی و همراه شدن با اعتراض‌های گوناگون در شهرهای مختلف ایران دوران حبس خود را پشت سر می‌گذارند.
یکی از این زندانیان، صهبا (لمیا) حمادی، شهروند اهل سوسنگرد است. او روز چهارشنبه ۱۰ دی ماه برای دوران هفت سال محکومیت خود به زندان سپیدار اهواز منتقل شد.
او پیش‌تر در مهرماه ۹۷ بازداشت و در فروردین ماه ۹۸ با تودیع قرار وثیقه آزاد شده بود.
سپیده قلیان، فعال مدنی که خود به پنج سال حبس تعزیری محکوم شده و از یک تیر ماه امسال در زندان اوین به سر می‌برد، در مورد وضعیت خانم حمادی گفته است:
«اولین بار او را در بازداشتگاه اطلاعات اهواز دیدم. از بازجویی به سلول آوردندش. در اتاق بازجویی به او برق وصل کرده بودند تا اعتراف کند قصد مسموم کردن زائران اربعین را داشته. او را بعد از ماه‌ها با غل و زنجیر به اطلاعات تهران منتقل کردند. شش ماه هم آنجا تحت بازجویی بود. چندین بار از او فیلم اعتراف گرفتند، هر بار تهدید می‌کردند عشق زندگی‌اش حسین را خواهند کشت. فروردین ۹۸ به زندان سپیدار منتقل شد. خرداد ۹۸ حکم اعدامش صادر شد. آبان ۹۸ حکم اعدام شکست و ۱۵ سال حبس تعزیری به وی ابلاغ شد. حسین، همسرش را هم بازداشت و او را روانه زندان شیبان کردند.»
نام و عنوان شمار دیگری از زندانیان سیاسی زن در زندان‌های سراسر ایران در ادامه می‌آید:
■ ناهید تقوی ۶۶ ساله، فارغ‌التحصیل رشته معماری و شهروند دو تابعیتی ایرانی-آلمانی از دیگر زنان بازداشتی در ماه‌های اخیر است.
او در تاریخ ۲۵ مهر توسط نیروهای امنیتی در منزلش بازداشت و اکنون در یکی از سلول‌های انفرادی در زندان اوین به سر می‌برد.
خانم تقوی که مبتلا به بیماری دیابت است، به گفته دخترش وضعیت سلامتی‌اش رو به وخامت گذاشته.
قوه قضاییه جمهوری اسلامی تاکنون دلیل بازداشت و اتهامات احتمالی علیه این شهروند دو‌تابعیتی را اعلام نکرده و این در حالی‌ست که در سال‌های اخیر، شهروندان دو تابعیتی بارها با اتهاماتی اثبات نشده بازداشت شده‌اند.
■ نگار مسعودی، عکاس و مستندساز که در تاریخ هشت آبان ماه امسال بازداشت و به بند دو الف زندان اوین منتقل شده بود، روز شنبه ۲۰ دی ماه پس از ۷۴ روز بازداشت با تودیع قرار وثیقه دو میلیارد و ۵۰۰ میلیونی به صورت موقت آزاد شد.
■ شهره حسینی، مترجم و فعال مدنی یکی دیگر از زنان بازداشت شده به دلیل فعالیت‌های مدنی است.
به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر، خانم حسینی روز شنبه هشتم آذر ماه پس از حضور در دادسرای اوین با افزایش دو برابری میزان وثیقه مواجه و به زندان اوین منتقل شد.
شهره حسینی، در تاریخ ۱۱ مهر ماه سال جاری توسط نیروهای امنیتی بازداشت و به بند دو الف زندان اوین منتقل شده بود. او در نهایت چهار روز بعد، در تاریخ ۱۵ مهر با تودیع قرار وثیقه ۵۰۰ میلیونی به صورت موقت و تا پایان مراحل دادرسی آزاد شده بود.
او از زمان بازداشت دوباره، بدون دسترسی به وکیل مدافع از ملاقات با خانواده محروم بوده و در این مدت تنها چند تماس تلفنی کوتاه با مادرش داشته است.
بازداشت این مترجم و فعال مدنی اهل همدان در حالی است که خانواده وی با وجود تعیین وثیقه، نگران ادامه بلاتکلیفی وی در بازداشتگاه هستند.
■ عالیه مطلب‌زاده، عکاس و فعال حقوق زنان از دیگر زنان بازداشتی است که ۲۰ مهر ماه امسال هنگام مراجعه به دادسرای اوین بازداشت و به زندان اوین منتقل شد. او پیش‌تر، به اتهام «اجتماع و تبانی علیه امنیت کشور» و «تبلیغ علیه نظام» به سه سال حبس تعزیری محکوم شده بود.
■ دادگاه انقلاب تهران مهرماه امسال همچنین ژیلا کرم‌زاده مکوندی، فعال مدنی را به اتهام «اجتماع و تبانی به قصد بر هم زدن امنیت کشور» و «فعالیت تبلیغی علیه نظام» به شش سال حبس تعزیری محکوم کرد.
■ در موردی دیگر، اوایل دی ماه دادگاه تجدید نظر استان تهران حکم دو سال حبس تعزیری رها (راحله) عسکری‌زاده، روزنامه‌نگار و فعال حوزه زنان را تأیید کرد.
■ ۱۳ دی ماه، خبرگزاری هرانا از تأیید حکم یک سال حبس تعزیری زهرا ناظوری، شهروند ساکن اصفهان به اتهام «فعالیت تبلیغی علیه نظام» توسط شعبه ۲۲ دادگاه تجدیدنظر استان اصفهان خبر داد.
■ بهاره سلیمانی، ۴۳ ساله و ساکن تهران، یکی دیگر از زنان بازداشت شده است که از ۲۵ مهر امسال بازداشت و کماکان از حق دسترسی به وکیل مدافع محروم مانده است. خانواده او از دلایل بازداشت فرزندشان اظهار بی‌اطلاعی می‌کنند.
■ سمیه کارگر، شهروند اهل ایلام و دانش‌آموخته فلسفه دانشگاه تبریز، یکی دیگر از زنان بازداشت شده است که در تاریخ ۲۷ مهر در منزل شخصی‌اش در تهران بازداشت و به بازداشتگاه وزارت اطلاعات موسوم به بند ۲۰۹ زندان اوین منتقل شد.
خانم کارگر به دلیل ابتلا به یک «بیماری نادر چشمی» از ضعف شدید بینایی رنج می‌برد به طوری که برای انجام کارهای روزمره شخصی به کمک دیگران نیاز دارد.
به گزارش شبکه حقوق بشر کُردستان، مأموران امنیتی از زمان بازداشت تاکنون از تحویل دارو به وی امتناع کرده‌اند.
خانم کارگر در این مدت در چند تماس کوتاه تلفنی که با خانواده‌اش داشته، از وخامت حال خود به دلیل محرومیت از دسترسی به داروهایش خبر داده است. با وجود این مأموران امنیتی همچنان او را از دسترسی به دارو و رسیدگی پزشکی محروم کرده‌اند.
■ در ادامه موج بازداشت زنان در ایران، روز چهارشنبه ۱۹ آذر ماه فاطمه تمیمی، کارگردان فیلم‌های مستند و فعال فرهنگی اهل شهرستان جراحی از توابع ماهشهر توسط نیروهای امنیتی در منزل خود بازداشت و به مکان نامعلومی منتقل شد.
فاطمه تمیمی علاوه بر پژوهش و جمع‌آوری لالایی‌ها، قصه‌ها و ترانه و موسیقی فولکلور به زبان عربی جهت ثبت تاریخ شفاهی، به تاریخ «پوشش زنان عرب» هم پرداخته است.
او اخیرا با تودیع قرار وثیقه و تا زمان صدور حکم دادگاه موقتا آزاد شد.
ادامه بازداشت این فعالان مدنی در حالی‌ست که فعالیت‌های مشابه در این مناطق همواره زیر ذره‌بین نهادهای امنیتی قرار داشته و با سرکوب همراه بوده است.
■ اما چهارشنبه ۱۹ آذر، مریم عامری و ازهار آلبوغبیش از دیگر فعالان مدنی زن در اهواز توسط نیروهای امنیتی در منزل خود بازداشت و به مکان نامعلومی منتقل شدند. تاکنون از دلایل بازداشت و محل نگهداری آنان اطلاع دقیقی در دست نیست.
■ به فاصله چند روز، این بار جمعه ۲۱ آذر ماه، زینب سواری، شهروند اهل شهر رفیع در استان خوزستان به همراه برادر و خواهر کوچک‌ترش توسط نیروهای امنیتی بازداشت و به مکان نامعلومی منتقل شدند.
زینب سواری معلم حق‌التدریسی و فعال مدنی است که در گذشته در خصوص کمک به مردم مناطق سیل‌زده فعالیت داشته بود.
■ افسانه عظیم‌زاده، دیگر فعال مدنی و از اعضای جمعیت دفاع از حقوق کودکان کار و خیابان از دیگر بازداشتی‌های روزهای اخیر است.
روز یکشنبه ۲۴ آذر، خانم عظیم‌زاده در حالی توسط نیروهای امنیتی بازداشت شد که برای پیگیری وضعیت بیماری قلبی مادرش به بیمارستان میلاد تهران مراجعه کرده بود.
او همچنان به صورت بلاتکلیف و بدون دسترسی به وکیل مدافع در بند دو الف زندان اوین نگهداری می‌شود.
جمعی از فعالان حقوق کودکان کار و خیابان با ابراز نگرانی از ادامه بازداشت افسانه عظیم‌زاده، خواستار آزادی فوری و بدون قید و شرط او شده‌اند.
■ در ادامه این دستگیری‌ها اما روز سه‌شنبه دوم دی ماه، مهرنوش سنقری، هنرمند حوزه هنرهای تجسمی و شهروند ساکن تهران پس از احضار به دادسرای اوین بازداشت شد.
به گزارش خبرگزاری هرانا، خانم سنقری در زمان بازداشت از حق برخورداری از تماس تلفنی محروم بوده و از دلایل بازداشت و اتهامات مطرح شده علیه او اطلاعی در دست نیست.
■ یاسمین حنیفه طباطبایی یکی دیگر از فعالان سیاسی است که در روز یکشنبه شش مهر ماه امسال پس از احضار به دادسرای اوین بازداشت و برای دوران محکومیت شش ماهه خود به قرنطینه بند زنان زندان اوین منتقل شد.
طباطبایی تیر ماه امسال به اتهام «تبلیغ علیه نظام» به یک سال حبس تعزیری محکوم شده بود که این حکم در نهایت به شش ماه حبس تقلیل یافت.
او پیش‌تر در آبان ماه ۹۸ توسط نیروهای امنیتی در شهرستان آباده واقع در استان فارس بازدشت شده بود اما مدتی بعد با تودیع قرار وثیقه ۲۰۰ میلیونی آزاد شد.
■ در ماه‌های اخیر اما برخوردهای امنیتی و قضایی با فعالان کارگری و صنفی نیز شدت گرفته است. در پی افزایش این برخوردها، روز یکشنبه ۳۰ آذر، پروین محمدی، نایب رئیس اتحادیه آزاد کارگران طی احضاریه‌ای به واحد اجرای احکام دادسرای اوین احضار شد.
این فعال کارگری در خصوص احضار خود و پرونده‌ای که در سال ۹۶ بدون اطلاع وی برایش باز شده، می‌گوید که حکم را به صورت غیابی صادر کرده‌اند و از اتهامات خود و مدت محکومیتش اطلاعی ندارد.
■ در ماه‌های اخیر هاله صفرزاده، عضو کانون مدافعان حقوق کارگر برای گذراندن دوره محکومیت یک سال زندان، ناهید خداجو، عضو هیأت مدیره اتحادیه آزاد کارگران برای تحمل شش سال حبس تعزیری و نسرین جوادی، عضو اتحادیه آزاد کارگران برای گذراندن پنج سال زندان به دایره اجرای احکام معرفی شده‌اند.
صدور احکام و زندانی شدن دگراندیشان و اقلیت‌های مذهبی هم در این مدت ادامه داشته است و بازداشت و محرومیت سیتماتیک آنان نیز به قوت خود باقی‌ست.
■ شهناز ثابت، شهروند بهایی ساکن شیراز دوشنبه ۲۱ مهر ماه بازداشت و برای تحمل حکم دو سال حبس به زندان عادل‌آباد شیراز منتقل شد.
■ در همان روز نیز، دو شهروند بهایی ساکن بیرجند به نام‌های آرزو محمدی و بنفشه مختاری هر کدام به ترتیب برای تحمل ۱۸ و ۱۵ ماه حبس تعزیری بازداشت و به زندان بیرجند منتقل شدند.
■ روز سه‌شنبه ۲۹ مهر ماه رؤیا ملاکی، عطیه صالحی، نسرین قدیری و فرزانه دیمی به اتهام «عضویت در تشکیلات غیر قانونی» و «تبلیغ آیین بهایی» برای اجرای حکم به زندان بیرجند منقل شدند.
رؤیا ملاکی و عطیه صالحی هر کدام به ۱۸ ماه حبس و نسرین قدیری و فرزانه دیمی به ۱۵ ماه زندان محکوم شده‌اند.
■ چندین شهروند بهایی دیگر مانند نیلوفر حکیمی، سودابه حقیقت، سهیلا حقیقت، الهه سمیع‌زاده و بهاره قادری نیز با حکم قطعی زندان مواجه هستند.
■ پریسا رفیعی، فعال صنفی دانشگاه تهران هم در تاریخ ۱۷ تیر ماه امسال در پی احضار به واحد اجرای احکام دادسرای اوین بازداشت و برای تحمل یک سال حبس به زندان اوین منتقل شد.
این دانشجوی ۲۱ ساله پیش‌تر در دادگاه انقلاب به اتهام «اجتماع و تبانی به قصد ارتکاب جرم علیه امنیت کشور»، « فعالیت تبلیغی علیه نظام» و «اخلال در نظم عمومی» جمعا به هفت سال حبس تعزیری محکوم شده بود اما مدتی بعد و در آذر ماه ۹۸ مشمول عفو شد و حکمش به یک سال حبس تعزیری کاهش یافت.
■ در ادامه صدور احکام زندان برای زنان، نرگس ادیبی، فعال سیاسی در تیر ماه امسال برای گذراندن دوران محکومیت سه سال و شش ماهه خود به زندان اوین منتقل شد.
به گزارش هرانا، این شهروند ۵۷ ساله از بیماری‌هایی از جمله برونشیت، درد مفاصل و آسم رنج می‌برد.
■ مژگان کاوسی، نویسنده و پژوهشگر کُرد هم در تاریخ ۳۰ اردیبهشت امسال برای اجرای حکم سه سال زندان در نوشهر بازداشت و به زندان این شهر منتقل شد.
خانم کاوسی که از طریق وکیل خود درخواست انتقال به زندان اوین را کرده بود، روز دوشنبه دوم تیر ماه پس از موافقت با این درخواست به این زندان منتقل شد.
این نویسنده ۱۱ شهریور امسال در اعتراض به «عدم موافقت با درخواست مرخصی و تبعیض جنسیتی در زمان‌بندی تماس‌های تلفنی» اعلام اعتصاب غذا کرد. او در نهایت روز سه‌شنبه اول مهر پس از ۲۲ روز اعتصاب غذا با اصرار خانواده و توصیه پزشکان به اعتصاب غذای خود پایان داد.
خانم کاوسی پس از پایان اعتصاب غذای خود در پیامی که نسخه‌ای از آن در اختیار شبکه حقوق بشر کُردستان قرار گرفت، نوشت:
«این روزها فرصتی شد تا بی‌کلامی از دو سوی دیوارهای بلند اوین با یکدیگر سخن بگوییم: صدای اعتراضم را شنیدید؛ صدای دلواپسی‌تان را شنیدم. از همراهی‌تان سپاسگزار و به استمرار آن دلخوشم.»
■ زینب اسماعیلی، از اعضای مادران آشتی (صلح) کُردستان که در اسفند ماه ۹۸ به مدت یک ماه بازداشت شده بود، اواخر آبان ماه امسال در شعبه اول دادگاه انقلاب سنندج به یک سال حبس تعلیقی محکوم شد.
او پیش‌تر از سوی دادگاه انقلاب به صورت غیابی به اتهام «عضویت در گروه‌های معاند» و «تبلیغ علیه نظام» جمعا به شش سال حبس محکوم شده بود.
زینب اسماعیلی، مادر محمدامین امیری، از اعضای یگان‌های مدافع خلق است که سال ۲۰۱۴ در جریان درگیری با گروه دولت اسلامی (داعش) جان خود را از دست داد.
مادران آشتی (صلح) کُردستان، نام گروهی است که از سوی جمعی از مادران جان‌باختگان و زندانیان سیاسی کُرد اعدام شده در راستای برقراری صلح و حق دادخواهی تأسیس شده است.
دیدار با خانواده‌های زندانیان سیاسی کُرد یکی از فعالیت‌های مادران آشتی در طول سال‌های اخیر بوده است.
■ از دیگر احکام سنگینی که برای زنان صادر شده، حکم ۱۰ سال زندان برای زهرا محمدی، عضو «انجمن فرهنگی-اجتماعی نوژین» و معلم زبان کُردی است.
زهرا محمدی در تاریخ ۲۵ تیر ماه امسال به اتهام «تشکیل دسته و گروه به قصد بر هم زن امنیت ملی» از سوی دادگاه انقلاب سنندج به ۱۰ سال حبس محکوم شد.
صدور این حکم موجی از واکنش‌های کاربران شبکه‌های اجتماعی را به همراه داشت و بار دیگر موضوع «طرد زبان‌های غیرفارسی در ایران و حق تحصیل و آموزش به زبان مادری» را به میان آورد.
زهرا محمدی در تاریخ دوم خرداد ۹۸ از سوی نیروهای امنیتی در سنندج بازداشت شد. او در نهایت پس از تحمل حدود شش ماه بازداشت و بازجویی، با سپردن وثیقه ۷۰۰ میلیون تومانی به صورت موقت آزاد شد.
شکنجه سفید، کرونا و زنان زندانی
نرگس محمدی، فعال حقوق بشر که خود به تازگی از زندان آزاد شده است در کتاب «شکنجه سفید»، روایت‌های ۱۲ زندانی زن را گردآوری کرده است که بسیاری از آن‌ها هنوز در زندان هستند. روایت‌هایی از زنان زندانی که به شکنجه، اذیت و آزار، حبس طولانی مدت در سلول‌های انفرادی، نگهداری در سلول‌های آلوده و تهدید جنسی زنان در زندان اشاره دارند.
از سوی دیگر اما در ماه‌های گذشته شیوع ویروس کرونا در زندان‌ها با توجه به تراکم بالای جمعیت و کمبود امکانات بهداشتی و درمانی تهدیدی جدی برای جان بسیاری از زندانیان بوده است.
شبکه حقوق بشر کردستان، روز سه‌شنبه ۲۸ مرداد از اعتصاب غذای حدود ۱۴۰ زن زندانی در بند زنان زندان مرکزی ارومیه در اعتراض به نگهداری زندانیان مبتلا به ویروس کرونا در این بند و نبود رسیدگی پزشکی و انتقال آن‌ها به بیمارستان خبر داد. این در حالی‌ست که در فروردین ماه سال جاری یک زندانی زن به نام فاطمه علیزاده در بند زنان زندان ارومیه به دلیل ابتلا به ویروس کرونا و عدم انتقال به موقع به بیمارستان، جان خود را از دست داد.
در موردی دیگر، مکیه نیسی متولد ۱۳۶۴، زندانی عرب محبوس در بند زنان زندان سپیدار اهواز که در قرنطینه به سر می‌برد، ۲۴ آذر ماه جان خود را از دست داد.
- در همین زمینه