جو بایدن، معاون اول ریاست‌جمهوری در زمان امضای توافق هسته‌ای با ایران در انتخابات ۲۰۲۰ ایالات متحده پیروز شد. راهیابی نامزد دموکرات‌ها که از بازگشت به برجام سخن گفته، دورنمای کاهش تنش‌ها با ایران را در ۲۰۲۱ ممکن کرده است. با وجود این، رسانه‌های آمریکایی گزارش داده اند که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری فعلی به دنبال اقدام علیه برنامه هسته‌ای ایران است. دولت ترامپ در ماه‌های اخیر فشار تحریم‌ها بر ایران را نیز افزایش داده و قرار است تا روز تحلیف رئیس‌جمهوری جدید، احتمالاً هر هفته تحریم‌های جدیدی علیه تهران وضع کند.
با پایان دوران ترامپ در کاخ سفید چه بر سر تنش‌ها با ایران خواهد آمد؟ برخی تحلیل‌ها، همچون نمونه زیر در روزنامه «وال‌استریت‌ژورنال»، از منفعت کارزار فشار حداکثری برای دولت آینده بایدن در مذاکره با ایران سخن می‌گویند. دیگر تحلیل‌ها، همچون نمونه «واشنگتن‌پست»، فشار حداکثری را شکست‌خورده و بدون دستاورد می‌دانند و به این اشاره می‌کنند که شاید عادی‌ترشدن رابطه بین تهران و واشنگتن از همیشه دشوارتر شده باشد. با وجود این، سرمایه‌گذاران اروپایی از همین ماه بعد قرار است راه‌های جدید ورود به بازار ایران را پس از به قدرت‌رسیدن بایدن بررسی کنند.
▪️ پایان قریب‌الوقوع و ناکام دستور کار ترامپ در مورد ایران ــ ایشان تارور
ستون‌نویس واشنگتن‌پست در یادداشتی استدلال می‌کند که «ترامپ دستاورد ناچیزی از چهارسال جنگ‌طلبی ضدایرانی دارد که نشان بقیه بدهد».
ایشان تارور می‌نویسد که بازگرداندن تحریم‌ها و خروج از برجام، تهران را برای یک توافق جدید سر میز مذاکره بازنگرداند و باعث کاهش نفوذ و مداخله ایران در کشورهای همسایه نشد. بلکه برعکس، «گروه‌های نیابتی و متحدان تهران در یمن و عراق و لبنان و سوریه در برخی موارد قوی‌تر از چند سال پیش هستند».
تحلیلگر واشنگتن‌پست در ادامه به تلاش برای سقوط رژیم ایران اشاره می‌کند و می‌نویسد: «واضح بود که برخی مقام‌های ایدئولوژی‌زده دولت ترامپ “فشار حداکثری” را استراتژی‌ای برای ساقط کردن رژیم دین‌سالار در تهران می‌دانستند. اما وقتی دور جدید اعتراض‌های انبوه در ایران با خشونت نیروهای حکومتی سرکوب شد، کاری از دست آنها برنیامد. در عین حال، تاکتیک‌های فشار حداکثری ایالات متحده تنها اردوگاه تندروهای ایران را در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری سال آینده مستحکم‌تر کرد.»
تارور سپس به موضوع برنامه هسته‌ای بازمی‌گردد و می‌نویسد که تحریم‌های اقتصادی حاکمان ایران را مجدداً به فکر انباشتن ذخیره اورانیوم غنی‌سازی‌شده انداخت که اکنون ۱۲ برابر حد تعیین‌شده در برجام است.
همان‌طور که رابرت ملی از گروه بین‌المللی بحران در توئیت زیر می‌نویسد: «وقتی ترامپ به قدرت رسید، ایران ۱۰۲ کیلوگرم اورانیوم غنی‌سازی‌شده داشت. این ذخیره اکنون نزدیک ۲,۵ تن است.»
ستون‌نویس واشنگتن‌پست سپس به اختلاف اروپایی‌ها با دولت ترامپ بر سر ایران می‌پردازد و می‌نویسد که سرمایه‌گذاران اروپایی قرار است ماه آینده در کنفرانسی با حمایت اتحادیه اروپا شرکت کنند تا فرصت‌های جدید برای ورود به بازار ایران پس از بر سر کارآمدن بایدن را بررسی کنند.
تارور به ابتکارعمل‌های ایران برای دورزدن تحریم‌های آمریکا اشاره می‌کند و گزارش می‌دهد که محموله‌های نفتی ایران به ونزوئلا و چین از بهار تا کنون ۱۰ برابر شده و در واقع کارزار فشار حداکثری ترامپ را به شدت تضعیف کرده است.
اما دولت ترامپ شاید کار بایدن را برای تنش‌زدایی با تهران دشوارتر و دشوارتر کند. تارور می‌نویسد:
«بایدن شاید حتی موقعیتی آشوب‌ناک‌تر از الان را به ارث ببرد. دولت ترامپ در آخرین اقداماتش می‌خواهد هر هفته تا روز تحلیف رئیس‌جمهوری جدید تحریم‌های نو علیه ایران وضع کند. نیویورک‌تایمز نیز دوشنبه گزارش داد که مشاوران امنیتی باید همین هفته گذشته رئیس‌جمهوری آمریکا را از حمله نظامی به تأسیسات هسته‌ای ایران منصرف می‌کردند.»
همان‌طور که تارور می‌نویسد، از یک سو مقام‌های دولت ترامپ می‌گویند که تلاش‌های آنها به بایدن اهرم فشار نیرومندی برای گرفتن امتیازهای هرچه بیشتر از ایران در مذاکرات آینده اعطا خواهد کرد. اما دیگر تحلیلگران نسبت به این ایده چندان خوشبین نیستند و فکر می‌کنند که تخطی ترامپ از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ اساساً اعتبار مذاکره با آمریکا را از بین برده و تلاش‌های برای تنش‌زدایی بین دو کشور را هر چه دشوارتر کرده است.
▪️ ترامپ به بایدن کمک خواهد کرد ایران را به سمت دموکراسی سوق دهد ــ بنی اونی
ستون‌نویس اسرائیلی روزنامه‌های محافظه‌کار نیویورک‌پست و وال‌استریت‌ژورنال در یادداشتی برای ژورنال استدلال می‌کند که تحریم‌های دولت ترامپ علیه ایران در آینده به کمک دولت بایدن خواهد آمد تا ایران را هر چه بیشتر به سمت دموکراسی سوق دهد.
اونی با اشاره به سفر الیوت آبرامز ــ فرستاده ویژه در امور ایران و ونزوئلا در وزارت خارجه آمریکا ــ به خاورمیانه در اوایل نوامبر و هماهنگی او با عربستان، امارات متحده عربی و اسرائیل در مورد تمهیدات جدید علیه تهران می‌نویسد:
«مجموعه‌ای جدید از تحریم‌های ایران هر هفته تا ۲۰ ژانویه [روز تحلیف] اعلام خواهد شد… بایدن کار دشواری برای لغو این تحریم‌ها پیش رو خواهد داشت، حتی اگر مصمم به پیوستن دوباره به برجام باشد.»
تحلیلگر اسرائیلی سپس با اشاره به اعدام نوید افکاری، کشتی‌گیر معترض به موضع بایدن درباره عربستان و ایران می‌پردازد و می‌نویسد:
«آقای بایدن ماه پیش در دومین سالگرد قتل وحشیانه جمال خاشقجی وعده داد که در روابط با عربستان سعودی “بازاندیشی کند”. او در یک پیام مطبوعاتی گفت که آمریکا برای رسیدن به منافع سخت و سردش “ارزش‌ها را پشت در نمی‌گذارد”. با این وجود، دولت اوباما با برجام دقیقاً همین کار را کرد و تحریم‌هایی را که پیش از این از جمله در رابطه با حقوق بشر وضع شده بود، تخفیف داد تا ایران را خلع سلاح هسته‌ای کند. اما پس از آن موضوعات غیرهسته‌ای ایران به مرکز صحنه آمده اند».
او سپس می‌پرسد که «آیا در دولت بایدن، آمریکا به دموکراسی و حقوق بشر پشت خواهد کرد و واشنگتن با رژیمی ائتلاف خواهد بست که در حال نزدیک‌شدن به رکورد جهانی در اعدام مخالفان در ملاء عام است؟» (فکت‌چک مترجم: بسیاری از مخالفان در ایران در زندان‌ها و نه در ملاء عام اعدام شده اند).
نویسنده خود به مقاله اکتبرماه بایدن در سی‌ان‌ان اشاره می‌کند که در آن نوشته بود «به استفاده از تحریم‌های هدفمند علیه نقض حقوق بشر در ایران، حمایت‌اش از تروریسم و برنامه موشکی بالستیک ادامه خواهد داد».
اونی در نهایت مقاله را با این نتیجه‌گیری به پایان می‌رساند:
«منتقدان خیلی وقت است که آقای ترامپ را به کنار گذاشتن تبلیغ برای حقوق بشر به عنوان یک ابزار سیاست خارجی متهم می‌کنند. اما سیاست ایران او، از جمله تحریم‌های پیش رو، می‌تواند مأموریت رئیس‌جمهوری بعدی ــ گسترش ارزش‌های آمریکایی در سطح جهانی ــ را بسیار آسان‌تر کند».
بیشتر بخوانید:
تحریم‌های جدید آمریکا و دورنمای بحران انسانی در ایران ــ مروری بر تحلیل‌ها