مدرسهها تعطیل است و خیلی از خانواده‌ها در قرنطینه خانگی. بچه‌ها یا پای تلویزیونند یا تبلت و گوشی به دست. بعضی‌ها همین را هم ندارند. یا با هم بازی می کنند یا دعوا. یکی یکدا‌نه‌ها کسل و بی‌حوصله‌اند، پدر و مادرها کلافه و سردرگم.
در دو هفته‌ای که از اعلام رسمی شیوع ویروس کرونا در ایران گذشته، موضوع استمرار آموزش بچه‌ها هم چالش حکومت بوده، هم چالش خانواده‌ها. در حالی که تعطیلی مدارس به شکل قطره‌چکانی و هفتگی اعلام می‌شود، خیلی از خانواده‌ها می‌گویند قصد ندارند فرزندانشان را تا کنترل شرایط به مدرسه بفرستند. معلم‌ها اما هنوز به مدرسه‌های بدون شاگرد می‌روند. خیلی از مدارس می‌خواهند روند آموزش را حتی در غیبت فیزیکی بچه‌ها حفظ کنند. اما شرایط برای همه مدرسهها هم یکسان نیست.
بعضی از معلم‌ها به فکر ابتکارهای شخصی افتاده‌اند. یک معلم زبان انگلیسی در تهران می‌گوید همه کلاس‌هایش تعطیلند اما از یکی دو روز بعد بچه‌ها را پای واتساپ جمع کرده و برایشان کلاس آنلاین می‌گذارد: «اغلب بچه‌ها در کلاس‌ها حاضر می‌شوند چون حوصله‌شان سر می‌رود. البته ما از قبل هم ارتباط آنلاین داشتیم. خیلی اوقات تکالیف و اعلان‌های مربوط به کلاس را توی گروه‌ها به اشتراک می‌گذاشتیم.»
اما اوضاع برای معلم پایه چهارم یکی از مدرسه‌های گیلان اینقدر هم ساده نیست. او می‌گوید در مدرسه‌ای روستایی درس می‌دهد که در آن اغلب شاگردان دسترسی مرتب به اینترنت ندارند و چون سن‌شان پایین است اصلا وسیله‌ای که بشود با آن در کلاش شرکت کرد در اختیارشان نیست.
یک معلم دیگر در منطقه محروم تهران که از طریق تلگرام در تلاش است آموزش بچه‌ها را ادامه دهد، می‌گوید: «نصفشان تلگرام ندارند، مابقی آخرین بار یک ماه پیش به تلگرامشان مراجعه کرده‌اند. چند نفری اصلا گوشی هوشمند و اینترنت ندارند. یک سری والدین اصلا در حالت عادی هم پیگیر وضعیت تحصیلی بچه‌ها نبوده‌اند که حالا بخواهند پیگیر باشند.»
راهکار او برای این شرایط این است: « تک تک زنگ بزنم بهشان تاکید کنم که یا واتساپ یا تلگرام بریزند و پیگیر باشند.»
یک معلم ادبیات هم چند روزی است که از امکان پخش زنده (لایو) اینستاگرام استفاده می‌کند تا هم شعر و متون ادبی بخواند، هم تفسیر و تحلیل کند و هم نکات ادبی را برای شاگردانش توضیح دهد.
هرچند این شرایط خیلی‌ها را به این فکر انداخته که به نحوی خلاء آموزشی ایجاد شده را جبران کنند. اما بخشی از واقعیت هم این است که شرایط برای همه یکسان نیست و به قول معلمی که در منطقه‌ای دچار آسیب‌های اقتصادی و اجتماعی تدریس می‌کند، «خانواده های نابسامان پشیزی برای سرگرمی بچه هایشان ارزش قایل نیستند، مابقی هم یه راحت‌ترین کار را که غرق کردن بچه در گوشی و تبلت است انتخاب می‌کنند. تک و توکی پیگیرند که کتاب‌های پی دی اف دانلود می‌کنند، کاردستی و الگو و نقاشی پیدا می‌کنند و …»
چه می‌شود کرد؟
راه موثر برای جبران خلاء‌های آموزشی در دوران بحران و در کنار آن سرگرم کردن کودکان در چنین شرایطی چیست؟
بحران چیز تازه‌ای برای انسان‌ها نیست اما نحوه مدیریت آن هنوز هم برای بیشتر جوامع مساله است. در موجهه با کرونا اغلب دستورالعمل‌هایی که در کشورهای مختلف در ارتباط با کودکان داده شده، آموزش نحوه مقابله با آن و تاکید بر حفظ آرامش روانی و بهداشت فردی است. در زمینه برنامه‌های تحصیلی، بیشترین تاکید روی آموزش آنلاین است و البته مهم‌ترین چالش، تامین امکانات آموزش آنلاین مانند اینترنت و تبلت است. با وجود این چالش‌ها همچنان ما به عنوان والدین و آموزشگران می‌توانیم کمک کنیم که کمی از عوارض جدا ماندن از دوستان و مدرسه و بیکاری و بی‌حوصلگی فرزندان‌مان کاسته شود.
آموزش
طبیعی است که سلامت جسمی و روانی بچه‌ها در این دوران برای اغلب پدر و مادرها از مدرسه رفتن و آموزش دیدن مهم‌تر باشد. در شرایط بحرانی به تعویق انداختن آموزش و تحصیل، مزایای بیشتری برای فرد و جامعه دارد و نباید به خودمان و فرزندان‌مان برای استمرار روند عادی آموزش فشار بیاوریم. در عین حال، دنبال کردن روند آموزشی به شکل رسمی و برنامه‌ریزی برای آموزش در خانه، می‌تواند کمک کند که این روزها را ساده‌تر بگذرانیم. پس تعادل را حفظ کنید و آموزش بچه‌ها را در ایام تعطیلی مدرسهها دنبال کنید.
-برنامه‌های محدودی از سمت اموزش و پرورش ایران برای تدریس برخی از مواد درسی به دانش‌آموزان پیش‌بینی شده. بچه‌ها را تشویق کنید این برنامه‌ها را ببینند. البته همه مواد درسی در این برنامه‌ها تدریس نمی‌شود. برای بقیه درس‌ها باید خودتان برنامه‌ریزی کنید.
-اگر مدرسه فرزندتان برنامه‌هایی برای آموزش از راه دور در نظر گرفته، آن را دنبال کنید و بچه‌ها را تشویق کنید که پیگیر آن باشند. ایمیل‌های رسیده از مدرسه و اعلان‌های آن را جدی بگیرید.
-یک برنامه خانگی درست کنید که در آن سهم معقولی برای همه درس‌ها در نظر گرفته شده باشد. بچه‌ها را تشویق کنید که بر اساس برنامه پیش بروند و موارد انجام شده را علامت بزنند.
-بک روش کنترل و امتحان ابداع کنید. مثلا درس بپرسید، دیکته بگویید یا امتحان بگیرید. دقت کنید که این روش کنترل نباید خیلی دشوار باشد، تنها دقت کنید که از طریق آن هم آموزش بدهید هم آموزش را تثبیت کنید. حسن این کار این است که در کنار هم بودن می‌تواند کمبود حضور همکلاسی‌ها و معلم‌ها را تا حدی جبران کند.
-یک برنامه روزانه آموزش عمومی داشته باشید. مثلا موضوع جالبی را که خودتان هم دوست دارید یاد بگیرید، در نظر بگیرید و خاهوادگی درباره‌اش مطلب بخوانید و آموزش ببینید.
-دنبال برنامه‌های آنلاین آموزشی بگردید. فایل‌های پی‌دی اف آموزشی، درس‌های زبان خارجی و اپلیکیشن‌های آموزشی را دریافت کنید و در اختبار بچه‌ها بگذارید. اینترنت و تبلت را ممنوع نکنید: بلکه استفاده از آن را برنامه‌ریزی کنید.
سرگرمی
بازی جزئی از زندگی روزمره کودکان و نوجوانان است و راه تعامل آنها با محیط و یادگیری‌شان و هیچ شرایطی نباید آنها را از امکان بازی محروم کند. برای بچه‌هایی که ساعات نسبتا طولانی روز را در مدرسه و کنار همسالان خود می‌گذراندند، خانه ماندن و بیکار بودن آسان نیست. در شرایطی که بیرون از خانه بودن و تفریحات عمومی توصیه نمی‌شود، می‌توانید راه‌هایی پیدا کنید که بر اساسش اوقات فراغت بچه‌ها را در محیط خانه برنامه‌ریزی کنید.
-انتظار نداشته باشید که بچه‌ها تنهایی و بدون حضور شما بتوانند مدت زیادی خودشان را سرگرم کنند. برای سرگرمی بچه‌ها باید خودتان هم وقت بگذارید و در کنارشان باشید.
-به بازی‌های پیش از اینترنت برگردید. به کودکی خود مراجعه کنید: چه بازی‌هایی را دوست داشتید؟ چه اسباب بازی‌هایی داشتید؟ آنها را احیا کنید. پیشنهادهایی که می‌توان به آنها موارد زیادی را اضافه کرد:
کاردستی و نقاشی
آشپزی و شیرینی پزی
خمیربازی و مجسمه‌سازی
تیله بازی، یک قل دو قل
بازی‌هایی مثل یک قل و دو قل، یک مرغ دارم، هوپ
آوازخوانی و نواختن موسیقی
رقص و ورزش
بازی‌های رو میزی مثل فوتبال دستی، مار و پله، شطرنج، تخته بازی، کارت بازی و …
تماشای فیلم
انجام کارهای خانه و….
-اینترنت و تبلت را ممنوع نکنید اما درست مثل شرایط پیش از بحران، استفاده از آن را برنامه‌ریزی کنید. بچه‌ها را تشویق کنید که بازی‌ها و سرگرمی‌های مفیدتر را دنبال کنند و زمان‌بندی استفاده از اینترنت را رعایت کنند.
-کتاب بخوانید. نسبت به روزهای عادی زمان کتابخوانی را بیشتر کنید و کتاب‌های صوتی تهیه کنید. برای بچه‌های بزرگ‌تر که خودشان میتوانند کتاب خوانند، بازی‌هایی بر مبنای محتوای کتاب ترتیب دهید. بزرگ‌ترها را تشویق کنید نقدی بر کتابی که خوانده‌اند بنویسند یا آن را با نوشتن متنی به دیگران معرفی کنند.
-کمی فکر کنید. به کارهایی فکر کنید که همیشه دوست داشتید در خانه و در کنار فرزندانتان انجام دهید. وقتش الان است.