کالین باراس – شاید اصلاً آن را احساس هم نکرده باشید، اما در یازدهم آوریل امسال، کل زمین در پی شکستن یک صفحه تکتونیکی به لرزه درآمد. دو زلزله، بستر اقیانوس هند را شکست و پس‌لرزه‌های بزرگی را در سرتاسر جهان به راه انداخت. این بهترین مدرکی بود که نشان می‌دهد صفحه هند و استرالیا به دو نیم تقسیم شده است.
این دو زمین‌لرزه که با قدرت‌های ۸.۶ و ۸.۲ ریشتر، در نزدیکی سواحل سوماترای شمالی رخ داد، پنج ماه است که فکر زمین‌شناسان جهان را به خودش مشغول داشته. وقایعی به این وسعت اکثراً در مجاورت مرزهای صفحات تکتونیکی، که در آن‌ها بخشی از پوسته زمین به زیر دیگری می‌لغزد اتفاق می‌افتند؛ حال‌آنکه مرکز زمین‌لرزه‌های ماه آوریل، حدود یکصد کیلومتر از این منطقه‌ی لغزشی فاصله داشت. ضمناً هر دو زمین‌لرزه به‌شکل «امتداد-لغز» اتفاق افتادند، یعنی سنگ‌های بستر دریا صرفاً از طرفین به هم ساییده شدند و حرکت عمودی چندانی را به نمایش نگذاشتند. با این‌وجود هیچ زمین‌لرزه امتداد-لغزی هم به این بزرگی گزارش نشده بود.
اما ماتیاس دلسکلوز (Matthias Delescluse)، از زمین‌شناسان دانشگاه «اکول نرمال سوپریور» فرانسه و همکارانش، توجیه جالبی برای این پدیده نامتعارف دارند. آن‌ها زمین‌لرزه‌های این منطقه از سال ۲۰۰۴ را که با وقوع یک ارتعاش ۹.۱ ریشتری در نزدیکی حوزه لغزشی سوماترا و تحریک سونامی ویرانگر آن آغاز شد، بررسی کردند. نتیجه این شد که زمین‌لرزه‌های این چندساله، تقریباً ده برابر از مدت مشابه قبلی شایع‌تر شده‌اند. از این گذشته، مختصات حرکتی 26 زمین‌لرزه‌ای که در خلال ماه‌های دسامبر ۲۰۰۴ تا آوریل ۲۰۱۱ به وقوع پیوسته، شبیه زمین‌لرزه یازدهم آوریل همین امسال بوده‌اند.
به‌گفته پژوهش‌گران، این وقایع روی‌هم‌‌رفته حاکی از تقسیم صفحه هند و استرالیا در راستای یک مرز جدید تکتونیکی است و همین مسأله می‌تواند ابعاد و نوع جابجایی‌های ناشی از زمین‌لرزه ماه آوریل را توجیه کند. گرچه هر دوی این زمین‌لرزه‌ها در صفحه مشابهی به‌وقوع پیوسته‌اند، اما سرعت حرکت صفحه استرالیا به سمت هند افزایش یافته و باعث شده تا حوزه گسترده‌ای از نواحی مرکزی صفحه هند و استرالیا تاب بردارد. از این‌رو بعید نیست که صفحه شکسته باشد.
جان مک‌کلاسکی (John McCloskey)، زمین‌شناس دانشگاه اولستر انگلستان، هنوز قانع نشده و می‌گوید مدارک مرتبط به وقایع ماه آوریل، ضعیف‌تر از آنی‌ست که چنین ادعای جسورانه‌ای را به اثبات برساند. اما لینگسن منگ (Lingsen Meng)، از دانشگاه کالیفرنیا-برکلی، که به بررسی ترک‌خوردگی‌های زلزله بزرگ‌تر ماه آوریل پرداخته، با یقین بیشتری می‌گوید: “فکر کنم این دلیل خوبی باشد که بگوییم زلزله‌های یازدهم آوریل، خبر از پیدایش یک مرز جدید تکتونیکی می‌دهند”. شاید اگر زلزله‌های بیشتری منطقه را بلرزاند، اوضاعْ روشن‌تر بشود.
به‌هرحال هر اتفاق دیگری که شبیه رخدادهای یازدهم آوریل باشد، احتمالاً باقی نقاط جهان را هم خواهد لرزاند. فرد پولیتز (Fred Pollitz)، از متخصصین سازمان نقشه‌برداری‌های زمین‌شناختی آمریکا (USGS)، واقع در منلوپارک کالیفرنیا و همکارانش، طی تحقیق تازه‌ای متوجه شده‌اند آمار زمین‌لرزه‌های ۵.۵ ریشتری و قوی‌تری که طی شش روز ِ بعد از وقایع یازده آوریل اتفاق افتاده، تقریباً پنج برابر مقدار میانگین بوده – یعنی اتفاقی که قبلاً حتی برای زمین‌لرزه‌های بزرگ زمین هم بی‌سابقه بود”.
پولیتز می‌گوید: “این [رخداد]، به لحاظ تأثیری که بر سایر صفحات زمین‌شناختی گذاشت، قوی‌ترین رخداد زمین‌شناختی [به‌ثبت‌رسیده در تاریخ] بود”.
منبع: NewScientist
در همین زمینه:
صعود لرزه‌های ژاپن تا نزدیکی‌ها فضا
توضیح تصویر:
زنجیره زمین‌لرزه‌های شدید روز یازدهم آوریل ۲۰۱۲ در سرتاسر زمین