خروج مسیحیان از خاورمیانه

فرهمند علیپور – خاورمیانه گهواره مسیحیت است، اما در سال‌های اخیر مسیحیان ترجیح داده‌اند تا سرزمین مادری خود را ترک کنند.

مسیحیان عراق را که حمله چنگیزخان مغول هم نتوانست ناچار به ترک دیارشان کند، حمله آمریکا به عراق در معرض انقراض قرار داد.

چندی پیش پاپ بندیکت شانزدهم رهبر کاتولیک‌های جهان سفری به لبنان داشت؛ کشوری که دارنده یکی از بزرگ‌ترین درصد اقلیت‌های مسیحی خاورمیانه است. پاپ در نیایش خود از خداوند طلب صلح در خاورمیانه کرد تا همه بتوانند در کنار هم زندگی کنند. او در میان جمعیت بیش از سیصدهزار نفر از مسیحیانی که گردهم آمده بودند تا سخنان او را بشنوند از مسیحیان خواست تا سرزمین‌های خود را ترک نکنند و هر جا که هستند برای صلح بکوشند.

لبنان به نسبت جمعیت خود دارای بزرگ‌ترین اقلیت مسیحی در میان کشورهای منطقه است. بنابر گزارش «کتاب حقیقت» سی آی‌ای، بیش از ۳۰ درصد از جمعیت لبنان را یعنی حدود یک و نیم میلیون نفر از مجموع چهار میلیون و سیصدهزار لبنانی را مسیحیان تشکیل می‌دهند.

سفر پاپ به لبنان همزمان شد با انتشار فیلمی با عنوان «بیگناهی مسلمانان» که در آن نسبت به پیامبر اسلام توهین‌های بی‌سابقه‌ای مطرح شده بود. فیلمی که موجی از خشونت‌های گسترده را در پی داشت. در برخی از رسانه‌ها گفته شد یک مسیحی مصری در پشت جریان ساخت این فیلم قرار دارد. افزایش افراط‌گرایی در خاورمیانه و شدت‌گیری برخوردهای خونین میان گروه‌های مسلمانان افراطی با جوامع مسیحی در ده سال اخیر از عمده‌ترین دلایل مهاجرت مسیحیان از منطقه است.

درگیری‌های خونین مذهبی

در لبنان درگیری‌های خونین مذهبی در سال‌های جنگ داخلی این کشور ۱۹۷۵ تا ۱۹۸۹ موجب شد تا جمعیت کثیری از مسیحیان لبنانی وطن خود را به سمت کشورهای غربی ترک کنند. در سال ۲۰۰۵ ترورهای بسیاری در لبنان به وقع پیوست که در نتیجه آن روزنامه‌نگاران، سیاستمداران و برخی چهره‌های شاخص جوامع مسیحی این کشور به قتل رسیدند.

بیشترین میزان خروج مسیحیان از خاورمیانه در عراق روی داد. از سال ۲۰۰۳ تاکنون بیش از ۹۰۰ هزار مسیحی عراقی خاک این کشور را ترک کرده‌اند. در عراق پیش از جنگ ۲۰۰۳ آمریکا با صدام حسین، مسیحیان از وضعیت به مراتب بهتری برخوردار بودند تا جایی که  طارق عزیز، معاون رئیس جمهور عراق یا میشل افلاق که در پایه‌ریزی حکومت بعث عراق و سوریه نقش بزرگی را ایفا کرد از جامعه مسیحیان عراقی بودند.

بیشترین میزان خروج مسیحیان از خاورمیانه اما در عراق روی داد. از سال ۲۰۰۳ تاکنون بیش از ۹۰۰ هزار مسیحی عراقی خاک این کشور را ترک کرده‌اند. در عراق پیش از جنگ ۲۰۰۳ آمریکا با صدام حسین، مسیحیان از وضعیت به مراتب بهتری برخوردار بودند تا جایی که  طارق عزیز، معاون رئیس جمهور عراق یا میشل افلاق که در پایه‌ریزی حکومت بعث عراق و سوریه نقش بزرگی را ایفا کرد از جامعه مسیحیان عراقی بودند.

علاوه بر مسیحیانی که در سال‌های اخیر عراق را ترک کردند، ده‌ها هزار نفر نیز شهر‌ها و زادگاه‌های خود را در نواحی مرکزی و جنوبی عراق ترک کردند و راهی مناطق شمالی کشور شدند؛ جایی که کرد‌ها حکومتی خودگردان و امن‌تر را تشکیل داده‌اند.

عراق در سال‌های گذشته همواره شاهد حوادث خونباری از درگیری‌های فرقه‌ای مذهبی است و گروه‌های جهادی القاعده وسلفی‌های تندرو، زمینه فعالیت گسترده در عراق را یافتند؛ امری که موجب شد تا جامعه بزرگ مسیحی این کشور صدمات جبران‌ناپذیری ببیند و جمعیت این جامعه به سرعتی باورنکردنی تقلیل یابد. چنانچه امروز برآورد می‌شود که کمتر از ۵۰۰ هزار مسیحی در سرزمین عراق زندگی کنند.

نگرانی از تکرار جنگ‌های فرقه‌ای عراق و لبنان در کنار نگرانی عمیق از روی کار آمدن گروه‌های مسلمان افراطی در سوریه موجب شده است تا اغلب رهبران بزرگ جوامع مسیحی این کشور که حدود دو میلیون نفر تخمین زده می‌شوند، حامی حکومت بشار اسد و اصلاحات وعده داده شده او باشند.

مهاجرت گروهی

بر اساس آنچه روزنامه تلگراف لندن نوشته است مسیحیان سوریه برای اولین بار گروه‌های شبه نظامی خود را برای مقابله با اسلامگرایان و ارتش آزاد سوریه تشکیل داده‌اند.

در باریکه غزه، جایی که یک و نیم میلیون فلسطینی سال‌هاست در حصر زندگی می‌کنند، زندگی سه هزار مسیحی فلسطینی توام با سختی و تحمل افزایش رادیکالیسیم مذهبی هموطنان مسلمان خود شده است.

در این گزارش به نقل از ارمنی‌های سوریه نقل شده است که اسلامگرایان افراطی مخالف حکومت اسد شعار «علوی‌ها به قبرستان، مسیحیان به بیروت» را سر می‌دهند. در رویدادی دیگر که نشان از عمق تفکرات خصمانه مسیحیان و مسلمانان در سوریه است، عدنان النور از روحانیون مخالف رژیم اسد که تبدیل به صدای مذهبی مخالفین شده است خواستار «تکه تکه کردن بدن و گوشت مسیحیان و انداختن آن‌ها جلوی سگ‌ها» شده است.

در دیگر کشورهای خاورمیانه یعنی مصر از زمان سقوط حکومت حسنی مبارک تاکنون بیش از صدهزار مسیحی وطن خود را ترک کرده‌اند. اتحادیه حقوق بشر مصر این موضوع را محکوم کرده و آن را یک «خروج دسته جمعی» توصیف کرده است. مصر با دربرداشتن حدود هشت میلیون مسیحی، وطن بیشترین جمعیت مسیحیان ساکن خاورمیانه است.

در باریکه غزه، جایی که یک و نیم میلیون فلسطینی سال‌هاست در حصر زندگی می‌کنند، زندگی سه هزار مسیحی فلسطینی توام با سختی و تحمل افزایش رادیکالیسیم مذهبی هموطنان مسلمان خود شده است. در کرانه غربی رود اردن که تحت اشغال ارتش اسرائیل است، شهر بیت الحم، جایی که تا چند سال پیش قلعه و ارگ مسیحیان عرب به شمار می‌رفت، اکنون سالانه چیزی در حدود هزار تن از مسیحیان شهر خود را ترک می‌کنند.

خروج مسیحیان از سرزمین‌های اشغالی نه تنها برای مسیحیان که برای دولت فلسطینی نیز خبر ناخوشایندی است، زیرا حضور این اقلیت و رنجی که این اقلیت همراه با سایر عرب‌ها در این منطقه می‌بردند همواره موجب توجه برخی جوامع مسیحی در جهان غرب می‌شد.

آیا خاورمیانه که برای دو هزار سال وطن مسیحیان بوده است اینک می‌رود تا عاری از بخشی بزرگی از پشتوانه هویتی خود شود؟