جمعه ۲۰ دسامبر/ ۲۸ آذر حسن روحانی، رییس جمهوری اسلامی با دعوت شینزو آبه نخست وزیر ژاپن و با هدف دیدار و گفت و گو با مقامات این کشور وارد فرودگاه توکیو شد. آخرین بار ۱۹ سال قبل محمد خاتمی، رئیس جمهوری دوران اصلاحات به ژاپن سفر کرده بود. از نظر توکیو امنیت تنگه هرمز و اعزام نیروی نظامی ژاپن به منطقه در اولویت اول قرار دارد. از نظر ایران سیاست فشار حداکثری آمریکا، برجام و تداوم تجارت نفت با ژاپن که به صفر رسیده است. در پشت پرده ممکن است رایزنی‌هایی برای مذاکرات ایران و امریکا اتفاق بیفتد اما مقامات جمهوری اسلامی این موضوع را تکذیب کرده‌اند.
به گزارش خبرگزاری کیودو، انتظار می‌رود که شینزو آبه، نخست‌وزیر ژاپن در دیدار با روحانی، رئیس جمهوری اسلامی از فرصت پیش‌آمده برای کاهش تنش در خلیج فارس استفاده کند.
آخرین بار محمد خاتمی، رئیس جمهوری دوران اصلاحات ۱۹ سال پیش برای دیدار با نخست‌وزیر وقت ژاپن به این کشور سفر کرده بود. تهران امیدوار است که ژاپن تجارت نفت با ایران را از سر بگیرد. ژاپن تحت فشار آمریکا واردات نفت خود از ایران از ۱۶۰ هزار بشکه در روز را به صفر رسانده و اکنون نفت مورد نیاز خود را از عربستان سعودی تأمین می‌کند.
مارک اسپر، وزیر دفاع آمریکا در اوت/ مرداد سال جاری با بالا گرفتن تنش‌ها در خلیج فارس در سفرش به توکیو به تأکید از ژاپن خواست در ائتلاف دریایی برای تأمین امنیت کشتیرانی در تنگه هرمز شرکت کند. نخستین بار چهارشنبه ۴ دسامبر/ ۱۳ آذر توکیو رسماً به ایران اطلاع داد که قصد دارد تعدادی از نظامیان ژاپنی (موسوم به نیروی دفاع از خود) را برای بهبود ظرفیت‌های جمع‌آوری اطلاعات و اطمینان از امنیت کشتیرانی به منطقه اعزام کند. بر این اساس ژاپن ۲۷۰ پرسنل نیروی دریایی این کشور را همراه با یک ناوشکن و یک هواپیمای گشت زنی P3-C در قالب «نیروهای دفاع از خود» به شمال دریای عرب اعزام می‌کند. توکیو همچنین احتمال داشتن یک پایگاه سوخت‌گیری در عمان را برای ناوشکن نیروهای دفاع از خود بررسی می‌کند.
یوشیهیدو سوگا، سخنگوی دولت ژاپن در آستانه دیدار روحانی با آبه یک بار دیگر یادآوری کرد که ژاپن ۹۰ درصد از نفت مورد نیاز خود را از تنگه هرمز عبور می‌دهد:
«ما از هیچ فرصتی فروگذار نمی‌کنیم که در جریان نشست روحانی با آبه جزئیات برنامه نظامی ژاپن در منطقه را تشریح کنیم.»
سید عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران که برای تدارک سفر روحانی، به توکیو سفر کرده بود، مخالفت ایران با اعزام نیروی نظامی ژاپن به منطقه را به اطلاع مقامات این کشور رسانده بود.
ژاپن و ایران به طور سنتی روابط دوستانه‌ای دارند. روحانی و آبه پیش از این در حاشیه برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل با یکدیگر دیدار و گفت‌وگو کرده بودند. این نوزدهمین دیدار رهبران دو کشور است و به درخواست ایران و با موافقت آمریکا انجام می‌شود.
سخنگوی دولت روحانی، دوشنبه گذشته ( ۲۵ آذر) اعلام کرد که سفر حسن روحانی به ژاپن «ربطی به مذاکره با آمریکا ندارد.» علی ربیعی در همان حال یادآوری کرد که مقامات ژاپنی «ابتکار عمل‌هایی [برای کاهش تنش در خلیج فارس] دارند» که جمهوری اسلامی آن‌ها را بررسی می‌کند. سید عباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه ایران هم اعلام کرد که موضوع برجام و تحولات منطقه در سفر روحانی به ژاپن مطرح خواهد شد.
سید عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران هم گفته است که احتمال آغاز مذاکره میان ایران و آمریکا در سفر حسن روحانی به توکیو وجود ندارد، بلکه در وهله نخست سیاست فشار حداکثری آمریکا علیه جمهوری اسلامی مورد رایزنی دو کشور قرار می‌گیرد.
سفر آبه به تهران در خرداد سال جاری به عنوان نخستین سفر نخست‌وزیر ژاپن به ایران پس از پیروزی انقلاب و دیدار آبه با رهبر جمهوری اسلامی به ثمر نرسید. همزمان با این سفر به نفت‌کش کوکوکا کوریجوس ژاپن در تنگه هرمز حمله شد.
نخست‌وزیر ژاپن اواسط ژانویه ۲۰۲۰ به امارات و عربستان سعودی سفر می‌کند. هدف آبه از این سفر تشریح جزئیات اعزام «نیروهای دفاع از خود» ژاپن به تنگه باب‌المندب است.
بیشتر بخوانید: