سخنگوی سازمان انرژی اتمی در واکنش به تعلیق فعالیت‌های روسیه در تأسیسات فردو گفت نمی‌توان در یک مکان هم غنی‌سازی اوذانیوم را انجام داد و هم ایزوتوپ‌های پایدار تولید کرد. بنابراین ایران قصد دارد مرکزی برای «روش‌های غیر سانتریفیوژی» مانند تولید ایزوتوپ‌های پایدار ایجاد کند. احتمالا این مرکز در سایت فردو تأسیس می‌شود.
«روس اتم»، شرکت اتمی دولتی روسیه، پنجشنبه ۱۴ آذر / ۵ دسامبر در بیانیه‌ای اعلام کرد که به دلیل شروع غنی‌سازی اورانیوم پروژه بازسازی تأسیسات هسته‌ای را به دلایل فنی به حالت تعلیق درآورد. بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران دوشنبه ۱۸ آذر در مصاحبه با خبرگزاری‌های داخلی گفت:
«حدود هفت، هشت روز پیش در رابطه با این موضوع با روس‌ها مذاکراتی داشتیم. به لحاظ فنی در جایی که ایزوتوپ پایدار تولید می‌کنیم نمی‌شود غنی‌سازی کنیم. از این رو وقتی تصمیم گرفته می‌شود کار غنی‌سازی کنیم به طور طبیعی نمی‌توان همزمان تولید ایزوتوپ پایدار داشته باشیم. در مذاکرات ما چند روش جایگزین پیشنهاد و بحث شد تا این همکاری در سطوح فنی ادامه یابد و این گفت‌وگوها ادامه دادند.»
مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا شامگاه دوشنبه ۲۸ آبان اعلام کرد که دولت آمریکا از ۱۵ دسامبر/ ۲۴ آذر لغو معافیت همکاری شرکت‌های خارجی با تأسیسات فردو را به اجرا می‌گذارد. پمپئو گفته بود:
«مقدار مجاز اورانیوم غنی‌شده برای یک دولت تروریست‌پرور صفر است. هیچ دلیل مشروعی وجود ندارد که ایران غنی‌سازی اورانیوم در تأسیسات زیرزمینی و مخفی خود را از سر بگیرد. ایران باید هرچه سریع‌تر فعالیت‌هایش در فردو را متوقف کند.»
بر اساس توافق هسته‌ای با ایران شرکت‌های چینی، روسی و بریتانیایی می‌توانند در توسعه و گسترش تأسیسات هسته‌ای فردو، آب سنگین اراک و نیروگاه هسته‌ای بوشهر با ایران همکاری کنند. دولت آمریکا هم برای این شرکت‌ها معافیت‌هایی از تحریم‌ها قائل شده بود. سخنگوی سازمان انرژی اتمی در ادامه مصاحبه خود با رسانه‌های داخلی درباره تأثیر لغو معافیت تحریمی آمریکا از این پروژه و قطع همکاری روس‌ها پس از آن گفت:
«تلقی ما این است که روس‌ها به خاطر تمدید نشدن معافیت‌های آمریکا کنار نمی‌کشند کما اینکه نیروگاه ۲ و ۳ بوشهر را در دست اقدام دارند. همچنین باید بگویم که ما می‌توانیم حتی بدون روس‌ها به لحاظ فنی در رابطه با تولید ایزوتوپ‌های پایدار کار را ادامه دهیم. البته به لحاظ سیاسی اگر روس‌ها کنار ما باشند حتما بهتر است.»
کمالوندی در ادامه این مصاحبه اعلام کرد که ایران در نظر دارد مرکزی برای «روش‌های غیر سانتریفیوژی» مانند تولید ایزوتوپ‌های پایدار ایجاد کند. احتمالا این مرکز برای تدائم همکاری با روس‌اتم در سایت فردو تأسیس می‌شود.
سایت فردو با ظرفیت حدود سه هزار سانتریفیوژ در سال ۱۳۸۷ به عنوان مکمل سایت نطنز در نزدیکی شهر قم در جنوب تهران ساخته شد. این سایت یکی از موارد اصلی اختلاف بین ایران و قدرت‌های جهانی بود که در توافق هسته‌ای (برجام) بر سر آن توافق شد.
قرار شد ایران بر اساس برنامه بلندمدت خود، برای ۱۵ سال، فعالیت‌های مرتبط با غنی‌سازی اورانیوم، از جمله تحقیق و توسعه تحت نظارت پادمانی خود را صرفاً در تأسیسات غنی‌سازی نطنز انجام دهد و در سایت فردو از هرگونه غنی‌سازی اورانیوم و تحقیق و توسعه غنی‌سازی اورانیوم و از نگهداری هرگونه مواد شکافت‌پذیر خودداری کند.
ایران پیش از توافق هسته‌ای در این تأسیسات اورانیوم با خلوص ۲۰ و ۵ درصد تولید می‌کرد. در چهارمین گام کاهش تعهدات ایران در برجام با گازدهی به سانتریفیوژهای فردو، در این مرکز غنی‌سازی اورانیوم از سر گرفته شده است.
بیشتر بخوانید: