محمد لویمی – شانزده ماه از ناآرامی‌های سوریه می‌گذرد. بیش از ۱۰ هزار کشته و هزاران خانوار آواره. نا آرامی‌ها از شهر درعا در جنوب به دمشق و حلب رسیده است. آتش نبرد مخالفان و ارتش سوریه همچنان گرم است.

 
کشتارهای الحوله و القبیر شکست طرح عنان را به دنبال داشت و بالاخره چند روز پیش ناظران سازمان ملل کار خود را در سوریه به تعلیق در آورند. برخی منابع از گرفتاری این کشور به یک جنگ داخلی خبر می‌دهند.
 
چه آینده‌ای در انتظار سوریه است؟ مخالفان تسلیم می‌شوند یا بالاخره بشار اسد از حکومت کنار می‌رود؟ آیا امکان سازش بین طرفهای درگیر وجود دارد؟
 
طرح صلح عنان راه حل غیر قابل اجرا
 
کوفی عنان طرح صلح شش ماده‌ای به منظور حل و فصل بحران سوریه ارائه داده بود. آتش بس میان مخالفان مسلح و نیروهای دولتی ، آزادی معترضان در بند و آزادی فعالیتهای سیاسی از جمله موارد قید شده در این طرح بودند.
 
اجرای این طرح به معنی پایان دادن به اعتراضات مسالمت آمیز مردم نیست. در واقع با این طرح مخالفان بشار اسد می‌توانند در جوی آرام و به دور از خشونت در حضور رسانه‌ها و خبرنگاران آزاد به خیابانها بیایند و خواسته‌های خود را، که همان کناره گیری بشار اسد از حکومت است، اعلام کنند. این چیزی است که حکومت سوریه حاضر به قبول آن نیست.
 
موافقت ظاهری حکومت سوریه با طرح عنان بیشتر در راه کسب وقت برای پایان دادن و به کنترل در آوردن شهرهای نا آرام بود. به این دلیل این طرح به اجرا در نیامد و ارتش سوریه به بمباران شهرها ادامه ‌داد.
 
اجرای طرح کوفی عنان به معنی پایان دادن به اعتراضات مسالمت آمیز مردم نیست. در واقع با این طرح مخالفان بشار اسد می توانند در جوی آرام و بدور از خشونت در حضور رسانه ها و خبرنگاران آزاد به خیابانها بیاییند و خواسته های خود که همان کناره گیری بشار اسد از حکومت است را اعلام کنند. چیزی که حکومت سوریه حاضر به قبول آن نیست.
موافقت ظاهری حکومت سوریه با طرح عنان بیشتر در راه کسب وقت برای پایان دادن و به کنترل در آوردن شهرهای نا آرام بود. به این دلیل این طرح ماهها به اجرا در نیامد و ارتش سوریه به بمباران شهرها ادامه داد.
 
برهان غلیون، رئیس وقت “شورای ملی سوریه”، درگفتگو با روزنامه “الوطن” عربستان اظهارداشت: «از طرح کوفی عنان سرباز زدیم زیرا (این طرح) در حمایت از مردم سوریه شکست خورد.»
 
کشتار الحوله و القبیر، که کشتار تعداد زیادی کودک و بی گناه بود و با واکنش شدید جامعه جهانی مواجه شد توجه بیشتر را به ناکارآمدی طرح عنان معطوف کرد.
 
بالاخره کوفی عنان در یک کنفرانس خبری در ژنو اعلام کرد که طرح او در سوریه اجرا نمی‌شود اما چاره‌ای جز اجرای آن نیست و ممکن است تغییراتی در آن صورت گیرد.
 
از طرف دیگرهیات ناظران بین المللی در سوریه به دلیل افزایش خشونت‌ها در این کشور فعالیت خود را به حال تعلیق در آورد.
 
آمریکا و ترکیه امیدهای جنگ
 
در حالی که منابع زیادی از کمک نظامی ایران و روسیه به حکومت بشار اسد خبر می‌دهند با این حال امریکا هنوز تمایلی به دخالت نظامی در این کشور ندارد.
 
رویترز از قول لئون پانه نوشته است: «ما تصمیم گرفته‌ ایم در شرایط فعلی از کمک‌های مرگبار (به اپوزیسیون سوریه) خودداری کنیم.»
 
کشور ترکیه نیز با آنکه مهمترین پایگاه اپوزیسیون در خارج از کشور را تشکیل می‌دهد و میزبان بیش از 30 هزار پناهجو و “شورای ملی سوریه” است از درگیر شدن کشورش به جنگ هراس دارد.
 
اقتصاد ترکیه در چند سال گذشته بطور قابل ملاحظه‌ای بهبود یافته، اما همچنان مشکلات داخلی حکومت اردوغان با ستیزه جویان کرد ، ارتش و دیگر احزاب مسئله جنگ را بر این کشور دشوار می‌سازد.
 
سقوط جنگنده نظامی ترکیه در لاذقیه که واکنش محتاطانه سران ترکیه را در پی داشت این را روشن می‌کند که این کشور در شرایط فعلی تمایلی به جنگ رو در رو با سوریه را ندارد.
 
با وجود این ، ترکیه با توان نظامی بالایی که دارد و بعنوان یکی از مهم‌ترین اعضاء ناتو، ممکن است تصمیم جنگ با همسایه‌ی جنوبی خود را به عهده همپیمانان خود بسپارد و بدون رضایت و پشتیبانی ناتو حاضر نباشد خود سرانه جنگی را براه اندازد.
 
کشورهای عربی و ارتش آزاد سوریه
 
کشورهای عربی از دیرباز با بشار اسد اختلافات زیادی دارند و از مهمترین مخالفان خارجی حکومت او به شمار می‌روند. به نظر می‌رسد این کشورها و در رأس آنها عربستان سعودی و قطر کمک نظامی به “ارتش آزاد سوریه” را بعنوان راه حل بحران برگزیده‌اند.
 
روزنامه گاردین از کمک تسلیحاتی چند کشور به اپوزیسیون سوریه خبر داده است. در این روزنامه آمده است: «انتقال اسلحه و مهمات به داخل خاک سوریه از میانه ماه مه گذشته با کمک عربستان سعودی و قطر آغاز شده است. محموله‌ها شامل اسلحه کلاشنیکوف، نارنجک‌انداز و موشک ضدتانک بوده است.»
 
این کشورها با کمک مالی و پرداخت حقوق و مزایای ماهانه به “ارتش آزاد سوریه” خواهان این هستند که نیروهای نظامی بیشتری به مخالفان بشار اسد بپیوندند.
 
چند روز پیش در یک اقدام بی سابقه یک خلبان نیروی هوایی سوریه با جنگنده خود از این کشور فرار کرد و در خاک اردن به زمین نشست و از این کشور درخواست پناهندگی نمود.
 
شبکه الجزیره گزارش کرده که بعد از این واقعه سه خلبان دیگر سوری نیز از مرز زمینی وارد خاک اردن شدند و به نظامیان جدا شده از ارتش پیوستند.
 
پایان بحران ، پیروزی مخالفان یا بشار اسد
 
جنبش اعتراضی مردم سوریه از همان ابتدا با برخورد شدید حکومت روبرو شد. ارتش سوریه با کمک نیروهای موسوم به «الشبیحه» و علویان هوادار بشار اسد به سرکوب مخالفان پرداخت. کشورهای روسیه ، چین ، ایران و تاحدودی عراق بعنوان تنها حامیان سوریه از هرگونه کمک به حکومت بشار اسد دریغ نمی‌کنند.
 
با این حال رئیس جمهور سوریه برای آرام کردن اوضاع اقدام به اصلاحاتی در کشور نمود و ضمن تشکیل چند حکومت جدید، از مخالفان غیر مسلح دعوت به گفتگو نمود ولی با وجود این اصلاحات خیزش مردم متوقف نشده است.
 
افسران ناراضی جدا شده از ارتش به مبارزه مسلحانه خود علیه ارتش ادامه داده و همصدا با اپوزیسیون سوریه به چیزی جز کناره گیری کامل بشار اسد و نزدیکان او از حکومت رضایت نمی‌دهند.
 

به نظر می‌رسد دو طرف درگیر در سوریه ضمن برخورداری از حمایتهای لازم سیاسی و لجستیکی حاضر به پذیرش مطالبات یکدیگر نمی‌شوند به گونه‌ای که سازش بین آنها به امری غیر ممکن مبدل شده است، وضعیتی که کشور سوریه را به آینده‌ای نگران کننده سوق می‌دهد.