ماهک نیک‌نهاد – نان غذای اصلی خیلی از خانواده‌های ایرانی است. از سال‌های دور، بسیاری از خانواده‌های ایرانی که توان خرید برنج را نداشتند، وعده‌های غذایی‌شان را با نان تکمیل می‌کردند و دلخوش به ارزانی آن بودند.

 
قیمت نان، علاوه بر اثرات اقتصادی‌اش بر زندگی افراد جامعه، همیشه نقشی سیاسی در زندگی عامه ایران مردم داشته و در شعرهای انتقادی دوران قاجار و در اعتراض‌های مردمی دوران پهلوی نیز اشاره‌هایی به اهمیت گران شدن آن وجود داشته است. در سال‌های اخیر هم قیمت نان همواره در مناسبات اقتصادی و اجتماعی ایران، اثر چشمگیری داشته است.
 
آخر آذرماه ۱۳۸۹، سه روز پس از اجرای قانون  هدفمندی یارانه‌‌ها، قیمت نان به طور رسمی گران شد. دولت ایران، همزمان با آغاز فاز اول هدفمندی‌ یارانه‌ها، یارانه نان را به صورت نقدی به حساب مردم واریز كرد و قیمت نان را افزایش داد. در قانون بودجه سال گذشته نیز حدود ۳۵ هزار میلیارد ریال به عنوان یارانه نقدی نان تعیین شد و براساس آن، ماهانه پنج هزار تومان همراه با یارانه نقدی حاصل از اصلاح قیمت حامل‌های انرژی به حساب مردم واریز شد. در همین زمان، قیمت انواع نان در كشور تغییر کرد و نحوه قیمت‌گذاری آن به كارگروه‌های استانی به سرپرستی استانداران واگذار شد.
 
نان سال‌های گرانی
 
دولت وعده داده بود تا پیش از اجرای فاز دوم قانون هدفمندسازی یارانه‌‌ها، قیمت‌ها افزایش پیدا نمی‌کند، اما با وجود این وعده‌ها، قیمت نان در تهران و سایر استان‌ها در روزهای گذشته افزایش پیدا کرد. 
 
نادر قاضی‌پور، نماينده اروميه هم در تذکری، نسبت به افزايش ۳۰ درصدی قيمت نان توسط دولت انتقاد کرد و دولت را متهم کرد که می‌خواهد برای خريد گندم، مبلغ مورد نياز را از حلقوم کارگران و مردم مستضعف و فقرا بيرون بکشد. او در سخنانش از دولت پرسيده که “مگر حقوق کارگران ۳۰ درصد افزايش يافته که قيمت نان ۳۰ درصد افزايش يافته است؟
پنجشنبه ۱۸ خرداد، خبرگزاری مهر نوشت که نانوایی‌ها در مناطق مختلف کرمان پخت عصرانه خود را ۳۰ درصد گران‌تر از قبل به مشتریان فروخته‌اند. پس از آن خبرهایی در مورد گران شدن نان در استان‌های دیگر هم منتشر شد و رسانه‌ها اعلام کردند که در بوشهر، چهارمحال و بختیاری، لرستان، گیلان، اردبیل، مرکزی و سمنان، نان ۲۰ تا ۳۰ درصد گران‌تر شده است. در یک نمونه دیگر، در استان کردستان قیمت نان که در سال ۹۰ و بعد از اجرایی کردن قانون هدفمندی یارانه‌ها ۵۰ درصد افزایش یافته بود، ابتدای امسال بار دیگر با ۲۵ درصد افزایش مواجه شد.
 
محمدرضا فرزین، دبیر ستاد هدفمندسازی یارانه‌ها اما درباره این افزایش قیمت‌ها گفته است: “افزایش قیمت نان هیچ ارتباطی به اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها ندارد، بلكه بحث قیمت نان در ستاد تنظیم بازار تعیین می‌شود.“
 
فرزین، افزایش قیمت نان را مربوط به بالا رفتن قیمت خرید تضمینی گندم توسط دولت و قیمت‌گذاری اعمال شده از سوی ستاد تنظیم بازار دانست و اعلام کرد علت افزایش قیمت نان مربوط به افزایش خرید تضمینی گندم كشاورزان توسط دولت در سال جاری است. به گفته او، امسال وزارت بازرگانی بر اساس افزایش قیمت خرید تضمینی گندم كشاورزان توسط دولت اقدام به افزایش قیمت فروش كرده است كه این موضوع ربطی به اجرای هدفمندی یارانه‌ها ندارد.
 
دبیر ستاد هدفمندسازی یارانه‌ها همچنین اعلام کرد که افزایش قیمت نان درآمدی برای هدفمندی یارانه‌ها ندارد؛ ضمن آنكه یارانه‌ای هم به مردم بابت افزایش قیمت نان اختصاص پیدا نمی‌كند؛ چرا كه قیمت خرید تضمینی گندم افزایش یافته و ستاد تنظیم بازار قیمت فروش نان را براساس افزایش قیمت خرید تضمینی گندم تعیین كرده است.
 
سرانجام نان گران‌تر شد
 
بی‌ارتباط یا مرتبط با هدفمندی یارانه‌ها، نخست خبرهایی در مورد بالا رفتن قیمت نان در برخی استان‌های ایران منتشر شد و نگرانی‌هایی را در میان مردم ایجاد کرد تا این‌که سرانجام، مسئولان رسماً افزایش قیمت‌ها را تایید کردند. با این که از ابتدای سال، زمزمه‌هایی مبنی بر افزایش قیمت نان شنیده می‌شد، اما جزئیات و میزان دقیق آن مشخص نبود. در نهایت خبرگزاری فارس، روز جمعه ۱۹ خرداد، از قول نعمت‌الله ترکی، معاون برنامه‌ریزی استانداری تهران نوشت که قیمت آرد در تهران حداقل کیلویی صدتومان بیشتر می‌شود و با این پیش‌بینی، بالا رفتن بهای  آرد، باعث گران‌تر شدن قیمت نان هم می‌شود. 
 
در حالی که قیمت گندم ۲۹ درصد بیشتر شده، قیمت نان هم بیش از ۳۰ درصد افزایش پیدا کرده و تصمیم این افزایش قیمت از سوی استانداری گرفته شده است. کمیته نان استان گیلان اعلام کرده که نان سنگک ۵۰۰ تومان، نان بربری ۴۰۰ تومان و نان لواش ۱۳۰ تومان به فروش می‌رسد.
 علاوه بر او، رمضان کامران‌پی، مدیر عامل شرکت خدمات بازرگانی و اداره غله منطقه هفت ایران، به خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) گفت که چون قیمت گندم از کیلویی ۳۶۰ تومان به ۴۶۵ تومان افزایش یافته است، قیمت انواع نان هم در استان گیلان افزایش پیدا کرده است. بر این اساس، در حالی که قیمت گندم ۲۹ درصد بیشتر شده، قیمت نان هم بیش از ۳۰ درصد افزایش پیدا کرده و تصمیم این افزایش قیمت از سوی استانداری گرفته شده است.
 
کمیته نان استان گیلان اعلام کرده که نان سنگک ۵۰۰ تومان، نان بربری ۴۰۰ تومان و نان لواش ۱۳۰ تومان به فروش می‌رسد.
 
عباس قبادی، مدیرعامل شرکت بازرگانی دولتی ایران هم یک هفته پیشتر، خبر افزایش قیمت گندم را به رسانه‌های کشور داده بود، اما کاوه زرگران، دبیر اتحادیه سراسری تولید‌کنندگان و صادر‌کنندگان نان به خبرگزاری ایسنا گفته بود فعلاً طبق توافق با سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان و با توجه به پنج هزار تن گندمی که شرکت بازرگانی دولتی ایران با قیمت سال قبل در اختیار ما قرار داده است، تولیدکنندگان نان افزایش قیمتی نخواهند داشت؛ گرچه خود او تاکید کرده که اگر این ذخیره گندم تمام‌ شود و گندم دیگری به تولیدکنندگان داده نشود، به‌طور طبیعی طبق توافق با سازمان حمایت، تولیدکنندگان نان قیمت‌های خود را افزایش می‌دهند.
 
سفره‌های خالی از نان
 
گران شدن نان، علیرضا محجوب، نماینده مردم تهران در مجلس ایران را به واکنش واداشت. او در نطق میان‌دستور خود در صحن علنی مجلس، گرانی و تورم را راس مشکلات کارگران و کشاورزان و اقشار ضعیف اعلام کرد و گفت: “نان اصلی‌ترین خوراک کارگران، کشاورزان و اقشار محروم است‌ و باید پرسید مسئولان با چه جسارتی به صورت غیر‌مستقیم از افزایش قیمت نان دفاع کرده و درباره آن اظهار بی‌تفاوتی می‌کنند.”
 
برخی از کارشناسان بالا رفتن حقوق پایه کارگران رسمی در ایران را یکی از دلایل این افزایش می‌دانند و برخی از تقاضای کارگران نانوایی‌ها برای افزایش حقوق صحبت می‌کنند. این در حالی است که دلایل اصلی گران شدن نان، در کنار افزایش قیمت گندم و بالا رفتن هزینه‌های تولید به دلیل گران شدن حامل‌های انرژی، در مقابل افزایش اندک حقوق کارگران، نقش پررنگ‌تری دارد.
او اعلام کرد با وجود آن‌که مسئولان تضمین کرده‌اند یارانه برای نان وجود دارد، اما برای افزایش یارانه تلاشی نکرده‌اند و این موضوع سفره ۱۵ میلیون نفر را تهدید می‌کند.
 
علاوه بر او، نادر قاضی‌پور، نماينده اروميه هم در تذکری، نسبت به افزايش ۳۰ درصدی قيمت نان توسط دولت انتقاد کرد و دولت را متهم کرد که می‌خواهد برای خريد گندم، مبلغ مورد نياز را از حلقوم کارگران و مردم مستضعف و فقرا بيرون بکشد. او در سخنانش از دولت پرسيده که “مگر حقوق کارگران ۳۰ درصد افزايش يافته که قيمت نان ۳۰ درصد افزايش يافته است؟
 
در حالی که اضطراب گران شدن نان به جان میلیون‌ها نفر ایرانی افتاده است، برخی از کارشناسان بالا رفتن حقوق پایه کارگران رسمی در ایران را یکی از دلایل این افزایش می‌دانند و برخی از تقاضای کارگران نانوایی‌ها برای افزایش حقوق صحبت می‌کنند. این در حالی است که دلایل اصلی گران شدن نان، در کنار افزایش قیمت گندم و بالا رفتن هزینه‌های تولید به دلیل گران شدن حامل‌های انرژی، در مقابل افزایش اندک حقوق کارگران، نقش پررنگ‌تری دارد. بر این اساس، در حالی که گران‌تر شدن نان، اثر روانی ویژه‌ای بر روان جامعه دارد و گرانی سایر اقلام و کالاها را هم به دنبال می‌آورد، کمتر شدن حجم نان بر سفره‌های ایرانی، نگرانی‌های تازه‌ای را برای سلامت و رفاه طبقه متوسط و فقیر جامعه ایران به وجود آورده است؛ در حالی که نگرانی‌های اقتصادی تنها عارضه ناشی از گرانی بر مردم نیست و به دنبال آن دغدغه‌هایی درباره سلامت روانی جامعه، شیوع انواع بزهکاری‌ها و مشکلات اجتماعی ایجاد می‌شود. هم‌اکنون هم تعداد زیادی از خانواده‌های ایرانی، نان را که خوراک اصلی و غالب‌شان به شمار می‌رود در سفره‌های خود کمتر کرده‌اند و این نگرانی وجود دارد که با گران‌تر شدن نان، قوت اندک خانواده‌های محروم از این هم کمتر شود.