سراج الدین میردامادی- در پی تهدیدهای اتحادیه اروپا در خصوص تحریم خرید نفت از ایران، جمهوری اسلامی هم متقابلاً تهدید کرده است که به تعدادی از کشورهای اروپایی نفت صادر نمی‌کند.

 
از آقای دکتر شاهین فاطمی استاد اقتصاد در پاریس پرسیدم ؛ تهدید متقابل ایران به‌ویژه صحبت‌های وزیر نفت را در خصوص عدم فروش نفت به برخی کشورهای اروپایی چگونه ارزیابی می‌کنید، با توجه به این که قبلاً تحریم خرید نفت از ایران توسط اتحادیه اروپا تصویب شده بود و از ماه ژوئن به اجرا گذاشته خواهد شد و بخشی از آنها از قبل این تحریم را شروع کرده‌اند؟
 
 
به نظر من بیشتر این مطالب برای مصرف داخلی‌ست. یعنی ما هم عمل مقابله‌به‌مثل کردیم. در حالی که ما می‌دانیم اکثر این کشورها از هم اکنون شروع کرده‌اند و قبل از این که تاریخ اول ژوئن برسد مقدار خریدشان را کم کرده‌اند.
 
بنابراین این مسئله زیاد اهمیت ندارد. چون مسلماً جمهوری اسلامی علاقه دارد نفت‌اش را بفروشد و اگر می‌دانست که این‌ها می‌خرند، ادامه می‌داد.
 
ولی مسئله‌ اساسی جای دیگر است. مسئله‌ اساسی این است که امروز در دنیا نفت کم نیست، کمبود وجود ندارد.
 
اگر مثلاً تمام این ممالکی که نفت تولید می‌کنند به ظرفیت‌شان رسیده بودند، آن موقع این حرف می‌توانست کمی معنی داشته باشد. ولی الان بفرض هم کشوری باشد که محتاج نفت از ایران باشد و این‌ها نفروشند، خب از جای دیگری می‌خرند.
 
بنابراین من فکر می‌کنم این بیشتر مطلبی‌ست برای تبلیغات داخلی و برای اینکه به آنهایی که زیاد به این امور آشنا نیستند بگویند که ما هم عمل متقابل‌به‌مثل کردیم. ولی در واقعیت این به‌هیچ‌وجه مثمر ثمر نخواهد بود برای جمهوری اسلامی.
 
آقای دکتر فاطمی کمبود نفت در پی تحریم جمهوری اسلامی را بازار خرید به‌ویژه اروپا از کجا تأمین می‌کند، به طور مشخص چه کشورهایی می‌توانند تولید خودشان را افزایش دهند تا این کسری را برای اروپایی‌ها جبران کنند؟
 
دو سه منبع برای این کار وجود دارد. مهم‌تر از همه عربستان سعودی است که این‌ها می‌توانند در صورت لزوم یک میلیون و نیم تا سه میلیون بشکه در روز تولید خودشان را افزایش دهند، بدون هیچ زحمتی. جای دوم لیبی‌ست که با وجود این که تولیدش زیاد نیست، ولی بعد از این جریان‌هایی که آنجا اتفاق افتاد، دوباره به بازار می‌آید. بعد هم عراق است.
 
عراق کشوری‌ست که روز به روز تولیدش بیشتر می‌شود و سعی می‌کند در آینده‌ای نه چندان نزدیک، احتمالاً از عربستان سعودی هم جلو بیفتد. چون منابع بسیار سرشاری دارد و الان هم سیاست نفتی خوبی اتخاذ کرده.
 
دکتر فاطمی: در صورت تحریم نفت ایران، کشورهایی که نیاز به نفت دارند می‌توانند نفتشان را از عربستان سعودی، لیبی و عراق تامین کنند. این سه منبع بهترین جایگزین‌ها هستند و احتمالا هم این کا را خواهند کرد.
 
بنابراین این سه منبع به صورت کلی بهترین جایگزین می‌توانند باشند برای نفت ایران و احتمالاً این کار را هم خواهند کرد. مخصوصاً عربستان سعودی که به علت اختلافات سیاسی که الان تشدید شده، مشتاقانه این کار را انجام خواهد داد.
 
بنابراین گمان می‌کنم جمهوری اسلامی بازهم بتواند آن قدری که می‌خواهد، نفت بفروشد. ولی ناچارند همان‌طوری که تا الان چنین کرده‌اند، تخفیف قابل ملاحظه‌ای دهند.
 
در برخی جاها من دیده‌ام که حتی تخفیف ۱۰ تا ۱۵ درصد می‌دهند. نفت هم وضعی دارد که شما اگر بتوانید با تخفیف بخرید، خریدار می‌شوید و از این گذشته وقتی که این‌ها از روی کشتی‌هایی باشد که قطعاً روی دریا هستند. حتی بعضی از همین کشورهایی هم که ظاهراً نمی‌خواهند از ایران نفت بخرند، می‌توانند آن را دست دوم بخرند.
 
بنابراین به نظر من خیلی مشکل به نظر می‌رسد که کسی بتواند از صادرات نفت ایران واقعاً پیشگیری کند، مگر این که یک‌نوع محاسبه‌ نظامی باشد که نگذارند کشتی‌ها عبور کنند که آن‌ هم به صورت اعلام جنگ خواهد بود و کار ساده‌ای نیست.
 
بنابراین می‌شود این را احتمال داد که مقدار صادرات نفت ایران کم خواهد شد، بر مشکلات‌شان افزوده خواهد شد، ولی هرگز قطع نخواهد شد.
 
آقای دکتر فاطمی به تخفیف‌ها و تغییر قیمت‌ها اشاره کردید. در این فرایند تحریم و جایگزینی نفت ایران از سوی عربستان سعودی به عراق و لیبی، آیا ممکن است کشورهایی که این کسری را می‌خواهند جبران کنند با قیمت بیشتری بفروشند؟ آیا در فرایند این تحریم اروپایی‌ها متضرر خواهند شد و آیا توانایی تحمل این ضرر را دارند یا نه؟
 
ببینید، قیمت نفت در دنیا معین و تعیین شده است. یعنی بیش از آن قیمت کسی نمی‌تواند بفروشد، ولی امکان این که ارزان‌تر از آن قیمت بفروشند وجود دارد. قراردادهای نفتی هم همیشه دست‌کم سه‌ماه قبل بسته می‌شود. یعنی بهای نفتی که شما امروز می‌بینید، این کنتراتی‌ست که در سه ماه دیگر تحویل داده می‌شود.
 
اما این که آیا کشورهای غربی بتوانند دوام بیاورند در این مورد، مسلماً می‌توانند. برای این که فراموش نکنید هم اروپا و هم آمریکا مقدار بسیار زیادی نفت در انبارهای -به قول خودشان- استراتژیک‌شان دارند  که از سالهای ۷۰ این درس را یاد گرفتند. 
 
بعد از آن جنگ اعراب و اسرائیل که کشورهای عربی نفت صادر نکردند، این‌ها متوجه شدند که همیشه می‌توانند در معرض چنین خطری باشند.
 
بنابراین تمام معادن متروکه‌ فلزات مثل نقره و مس و چیزهایی که در آمریکا استفاده نمی‌شد، تأمین کردند و به صورت انبارهای زیرزمینی مقدار بسیار زیادی، صدها میلیارد بشکه نفت در انبارهای استراتژیک‌شان دارند.
 
وقتی نفت ایران با تخفیف ۱۰ تا ۱۵درصد، روی دریا فروخته می‌شود، این تخفیف آن‌قدر ترغیب‌کننده است که حتا کشورهایی که نمی‌خواهند از ایران نفت بخرند، آن را دست دوم می‌خرند.
 
ولی برای این که از آن استفاده کنند، باید یک جریانات و مقرراتی را مراعات کنند و پارلمان‌شان باید اجازه دهد. ولی عملاً تا به‌حال یکی دو بار وقتی قیمت نفت خیلی بالا رفته این کار را انجام داده‌اند و در صورتی که بازهم ضرورتش پیدا شود، این‌ها می‌توانند از انبارهای استراتژیک در اروپا و آمریکا استفاده کنند.
 
آقای دکتر فاطمی خود شما هم به نفت دست دوم اشاره کردید و جمهوری اسلامی هم نشان داده است که تجربه‌ دور زدن تحریم‌ها را در طول این سال‌ها به دست آورده است. آیا ممکن است که در صورت تشدید تحریم‌های خرید نفت در ایران، ایران به برخی کشورها نفت بفروشد و آنها به صورت دست دوم نفت را به اروپایی‌ها و به جهان صادر کنند؟
 
بله، لازم هم نیست به کشورهای دیگر بفروشد. یعنی همین کشتی‌هایی که روی دریا هستند، روی نفت معامله می‌شود و روی نفت هم ننوشته که این‌ها از چه کشوری می‌آید.
 
کشتی‌هایی که ممکن است حتی مال ایران باشند و همان‌طور که می‌دانید الان ۱۵ کشتی ایرانی پرچم بولیوی دارند. بنابراین مسلماً این‌ها می‌توانند تحریم‌ها را دور بزنند. ولی همان‌طور که گفتم با تحمل درصدی از آنچه می‌توانستند در شرایط عادی بفروشند.