پانته‌آ بهرامی – بیش از چهارهزار زن از پژوهشگر تا کنشگر حقوق زنان از سوی سازمان‌های غیر دولتی و دولتی در پنجاه و ششمین نشست کمیسیون مقام زن سازمان ملل در فوریه و مارس ۲۰۱۲ در نیویورک شرکت کردند.
امسال در نشست کمیسیون مقام زن بیش از چهارصد میزگرد و سخنرانی از سوی سازمان‌های غیر دولتی برگزار شد. یکی از این برنامه‌ها سخنرانی الهه امانی، فعال حقوق زنان در مورد کاربردهای تکنولوژی مدرن در توانمندی زنان روستایی و زنان بومی و همچنین نقش زنان روستایی در ریشه‌کن کردن فقر و افزایش توسعه بود.
الهه امانی: در دنیای امروز زمینه‌های جنبش‌های نوین اجتماعی گسترده شده و اکنون حق دستیابی به تکنولوژی مدرن هم به عنوان یک جنبش نوین اجتماعی در حال شکل‌گیری است. تکنولوژی مدرن بهاصطلاح در مجامع بین‌المللی و حتی در دانشگاه‌ها به‌عنوان “آی‌سی‌تی” یعنی Information Communication Technology یا تکنولوژی ارتباطات یک جنبش وسیعی شده است.
در آمریکا در حدود ۱۰، ۱۵ سال پیش این گفتمان خیلی مطرح بود. در واقع کسانی که از نظر شرایط اقتصادی و اجتماعی محرومیت‌هایی دارند و یا در حاشیه جامعه هستند، امکان دستیابی به تکنولوژی مدرن و بهره‌برداری از امکانات و پتانسیل این تکنولوژی را ندارند. در نتیجه حق دسترسی به تکنولوژی یک جنبش اجتماعی شد.
اکنون این موضوع یک درخواست جهانی شده است. اگرچه شکاف دسترسی به این تکنولوژی در سطح آمریکا تقریباً بسته و نسبت به ۱۰، ۲۰ سال پیش خیلی کم شده است. به خاطر اینکه اولاً قیمت کامپیو‌تر پایین آمده و اینترنت بیش از پیش در فضاهای عمومی در دسترس است. با این وجود هنوز این بحث بسیار مهم هست. دسترسی تکنولوژی ارتباطی برای زنان کشورهای جهان سوم و اساساً برای مردم کشورهای سه قاره آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین بسیار مهم است.
کسانی که از نظر شرایط اقتصادی و اجتماعی محرومیت‌هایی دارند و یا در حاشیه جامعه هستند، امکان دستیابی به تکنولوژی مدرن و بهره‌برداری از امکانات و پتانسیل این تکنولوژی را ندارند.
البته این بحث را ما باید در پرتو و در پبش زمینه بحث کلی‌تری ببینیم. امروز دولت‌های قدرتمدار، دولت‌هایی که مردم کشورشان را از حق دموکراسی و در کل حقوق انسانی محروم می‌کنند، لایه‌های دیگری از چالش‌هایی هستند که در برابر دسترسی افراد یک جامعه به تکنولوژی ارتباطی است. ما شاهد بودیم که اخیراً در همین آستانه انتخابات اخیر ایران، سیستم ارسال پیامک برای مدتی دچار اختلال شد. جانب روشن این قضیه این است که همان تکنولوژی‌ای که دولت‌های قدرتمدار به آن تکیه دارند، در اختیار مردم نیز هست. یعنی اختلال درازمدت در تکنولوژی ارتباطات در فضای مجازی، ارسال پیامک و خلاصه محدودیت‌ها و سانسورهایی که هست، می‌تواند کار خود این دولت‌ها را هم مختل کند. به همین دلیل تا به امروز نتوانسته‌اند برای مدتی زیاد این اختلال را ادامه دهند.
هر سال اجلاس کمیسیون مقام زن قطعنامه‌هایی را در مورد وضعیت زنان در جهان صادر می‌کند. یکی ازاین قطعنامه‌ها در مورد شرایط نابرابر کمک‌رسانی به زنان در بلایای طبیعی است. زنان بار عمده ناشی از این بلایا را بر دوش می‌کشند، اما از امکانات محدود برخوردارند. به علت عدم دسترسی زنان به امکانات پزشکی بسیاری از آنان جان خود را از دست می‌دهند. یکی از قطعنامه‌های اجلاس کمیسیون مقام زن در سال ۲۰۱۲ در این مورد بود. دیگر قطعنامه‌ها درباره چه نکاتی بودند؟
یکی از این قطعنامه‌ها درمورد مثله زنان بود که در برخی از نوشته‌ها از آن به عنوان ختنه یاد می‌شود. البته ختنه با مثله فرق می‌کند. چون ختنه بار ناقص‌سازی عضو تناسلی زنان را کم می‌کند. البته پس از کنفرانس پکن در کالیفرنیا مثله زنان در این ایالت آمریکا غیر قانونی شد و وزارت بهداشت کالیفرنیا کنفرانسی بسته در این زمینه به منظور چگونگی اجرای این قانون ترتیب داد. تمام روز سر این موضوع بحث شد که چه واژه‌ای را می‌توان برای “این جراحی که قطع عضو تناسلی زنان است” به کار برد. گروه‌های مختلف آفریقایی و مهاجر در این کنفرانس شرکت داشتند و در پایان نتوانستند به نتیجه مشترکی برسند. فعالان زنان تأکید داشتند که این جراحی تحت عنوان “مثله زنان” در متن قانون بیاید. گروه‌های بومی و آفریقایی مهاجر در کالیفرنیا می‌گفتند بار این نکته خیلی سنگین است و چهره خیلی وحشتناکی از این مسئله به جوامع ما می‌دهد و باید بگوییم ختنه. چون ختنه مردان هست و این هم ختنه زنان است. به‌هرحال کاربرد این واژه‌های “ختنه” یا “مثله” زنان یک بار سیاسی دارد.
دسترسی تکنولوژی ارتباطی برای زنان کشورهای جهان سوم و اساساً برای مردم کشورهای سه قاره آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین بسیار مهم است.
یکی از قطعنامه‌ها راجع به وضعیت زنان فلسطین بود. امروزه زنان فلسطین با محدودیت‌های دولت اسراییل در شرایط سختی به سر می‌برند و هرسال در واقع این کمیسیون مقام زنان سازمان ملل هرساله قطعنامه‌ای در زمینه شرایط زنان فلسطینی می‌دهد. آنجایی که جای نگرانی و تأسف است اینکه این قطعنامه‌ها هیچ تضمین اجرایی ندارند و گام‌های مشخص در زمینه رفع چالش‌های زنان فلسطینی برداشته نمی‌شود، ولی شرکت‌کنندگان همیشه با دادن این قطعنامه، همبستگی خودشان را با شرایط و چالش‌های زنان فلسطینی اعلام می‌کنند. این هم باز یکی از قطعنامه‌های امسال بود.
قطعنامه دیگری که مبحث‌اش هم خیلی جالب بود، گروگان گرفتن زنان و کودکان در درگیری‌های منطقه‌ای و درگیری‌های نظامی منطقه‌ای یا گروه‌های یاغی بود که در برخی از کشورهای آفریقایی هستند. چون این مسئله یکی از اشکال بارز خشونت علیه زنان محسوب می‌شود و اجلاس امسال قطعنامه‌ای در این زمینه داد.
قطعنامه آخرهم نقش زنان بومی و زنان روستایی در ریشه‌کن کردن فقر و گرسنگی و مبارزه با ایدز بود. این قطعنامه بیشتر نگاهش به زنان کشورهای جنوب آفریقا بود که دولت‌ها باید از رهنمودهای این زنان استفاده کنند و آن‌ها را به میز مذاکرات دعوت کنند. هدف این بود که خودشان در روند مبارزه با ایدز برای ریشه‌کن کردن فقر و گرسنگی یک عامل فعال شوند و یک نقش فعال داشته باشند. پیش‌زمینه این ایده در این حقیقت نهفته بود که فعالان اجتماعی نمی‌توانند بدون افرادی که در حاشیه جامعه قرار دارند، فقر، گرسنگی و بیماری را باید از بین ببرند. این ایده امروزه بسیار پررنگ شده است. چون ما می‌دانیم بدون حضور فعال و خلاق کسانی که در حاشیه جامعه هستند، نمی‌توانیم مشکلات آن‌ها را برطرف کنیم.
همان تکنولوژی‌ای که دولت‌های قدرتمدار به آن تکیه دارند، در اختیار مردم نیز هست. یعنی اختلال درازمدت در تکنولوژی ارتباطات در فضای مجازی، ارسال پیامک و خلاصه محدودیت‌ها و سانسورهایی که هست، می‌تواند کار خود این دولت‌ها را هم مختل کند. به همین دلیل تا به امروز نتوانسته‌اند برای مدتی زیاد این اختلال را ادامه دهند.
در پنجاه و ششمین اجلاس کمیسیون مقام زن سازمان ملل از ایران، چه از سوی سازمان‌های دولتی و چه از سوی سازمان‌های مستقل از دولت، هیچ زنی شرکت نداشت. دلیل آن چه بود؟
در چندسال اخیر تعدادی از زنان و کنشگران ایرانی در این اجلاس شرکت کردند، ولی به‌ویژه به‌طور مشخص دو نفر ازآنان در بازگشت به ایران (علی‌رغم اینکه کار غیر قانونی انجام نداده بودند و در چارچوب گفتمان‌هایی صحبت کردند که در ایران هم روی مسائل زنان صورت می‌گیرد)، توسط وزارت اطلاعات و جمهوری اسلامی مورد اذیت و آزار قرار گرفتند. خانم‌ها مریم برهمن و فرانک فرید به‌طور مشخص زندانی شدند.
امسال به دلیل اینکه سازمان ملل نمی‌تواند امنیت زنانی را که از ایران شرکت می‌کنند تضمین کند، هیچ زنی از ایران در این اجلاس شرکت نداشت. هیچ جلسه و میزگردی از طرف زنان ایران در این اجلاس برگزار نشد. حتی گزارش رسمی دولت ایران به این اجلاس که از سوی مریم مجتهدزاده، مشاور محمود احمدی‌نژاد و رئیس مرکز امور زنان و خانواده در ایران تهیه شده بود، توسط معاون نماینده ایران در سازمان ملل به این سازمان تسلیم شد. در حالیکه ایران یکی از کرسی‌های کمیسیون مقام زن را تا سال ۲۰۱۶ در اختیار دارد. امسال به هیچ یک از هیئت‌های نمایندگان رسمی جمهوری اسلامی بنا بر اظهاری که در این گزارش رسمی شده است، ویزا داده نشد و این هیئت‌ها نتوانستند در پنجاه و ششمین اجلاس کمیسیون زنان در سازمان ملل شرکت کنند.
شماری از سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی، نهادهای معتبر و بنام بین‌المللی میزگردی از سوی زنان ایران ترتیب دادند. در این جلسه فیلمی تهیه شده بود که زنان ایرانی از تجربیات پربار خود در سال‌های قبل در کمیسیون زنان سخن گفتند. در این اجلاس شیرین عبادی، برنده جایزه نوبل با دادن پیامی خواستار صدور قطعنامه‌ای علیه ایران در اجلاس سازمان ملل و همچنین به رسمیت شناختن حق مسلم زن ایرانی برای حضور در اجلاس کمیسیون مقام زن شد.
فعالان اجتماعی نمی‌توانند بدون افرادی که در حاشیه جامعه قرار دارند، فقر، گرسنگی و بیماری را باید از بین ببرند. این ایده امروزه بسیار پررنگ شده است. چون ما می‌دانیم بدون حضور فعال و خلاق کسانی که در حاشیه جامعه هستند، نمی‌توانیم مشکلات آن‌ها را برطرف کنیم.
بیشتر سازمان‌های زنان سازمان‌هایی هستند که با حمایت دولت به‌وجود آمده‌اند و سیاست‌های دولت را در زمینه زنان به پیش می‌برند و این شبیه‌سازی را دولت جمهوری اسلامی هم الان سال‌هاست که در پیش گرفته است: سازمان‌های زنانی هستند که در اجلاس سازمان ملل شرکت می‌کنند. ظاهراً به عنوان سازمان غیر دولتی، ولی در واقع سیاست‌های دولت جمهوری اسلامی را دنبال می‌کنند. در جلسات‌شان بیشتر این مسئله مطرح است که زنان ایران از جایگاه خوبی برخوردارند. به‌هرحال واقعیت جامعه را به گونه دیگری ارائه می‌دهند. این یک پدیده جهانی است. برای مثال در آمریکا شاهد زنانی هستیم که سیاست‌های بنیادگرایان مذهبی مسیحی را در پیش می‌گیرند. آن‌ها هم بسیار متشکل هستند، فعالیت می‌کنند و حتی یکی، دوتا از نامزدهای ریاست جمهوری در آمریکا در ماه‌های پیش به علت اینکه نتوانستند به میزانی که لازم است رأی آورند، از گردونه خارج شدند، ولی این زنان یکی از راست‌ترین بخش‌های بنیادگرایان مذهبی را در آمریکا نمایندگی می‌کنند و این یک روند جهانی است که طبیعتاً تبلورش را در ایران که سکولاریسم نداریم، به طور بارزتری مشاهده می‌کنیم.
ای-میل گزارشگر: