شرکت ملی نفت جمهوری اسلامی برای مقابله با تحریم‌های نفتی که ۴ نوامبر/ ۱۳ آبان آغاز می‌شود، فروش نفت در بورس را آغاز کرده است. به گفته یک مقام مسئول در نخستین روز سه خرید ثبت شده است. سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی هم گفته که خریداران داخلی برای حمل و نقل و بیمه مشکل دارند.

تحريم‌های آمریکا صادرات نفت ایران را با مشکل جدی مواجه می‌کند

شرکت ملی نفت ایران برای دومین بار فروش نفت از طریق بورس را در پیش گرفته است. این بار آنگونه که حمید حسینی سخنگوی اتحادیه صادر کنندگان نفت، گاز و پتروشیمی گفته، شرایط برای خریداران «تسهیل شده است». در گام نخست حداقل خرید که در سال ۱۳۹۰، ۵۰۰ هزار بشکه بود، به ۳۵ هزار بشکه کاهش یافته است و محدودیت «مقصد» نیز حذف شده است.

هفت سال پیش خریداران داخلی نفت ایران اجازه نداشتند نفت خریداری‌شده را به «بازارهایی که شرکت ملی نفت در آنجا حضور دارد»، صادر کنند. حال اما خریداران نفت در بورس می‌توانند در صورتی که امکان حمل دریایی داشته باشند، محصول خریداری‌شده را به چین، هند و دیگر کشورهایی که هنوز به تحریم نفتی ایران نپیوسته‌اند، صادر کنند.

حسینی حذف این محدودیت را یک گام بزرگ برای مشارکت بیشتر بخش خصوصی دانسته و همزمان گفته که تامین هزینه بیمه، کشتیرانی و حمل و نقل برای بخش خصوصی یک مشکل بزرگ خواهد بود.

فقط سه خرید در روز اول

شرکت ملی نفت ایران در نخستین روز یک میلیون بشکه نفت برای فروش در بورس عرضه کرده اما تنها ۱۰ تقاضا ۳۵ هزار بشکه‌ای به ثبت رسید و از این میان، به گفته فریبا اخوان معاون عملیات شرکت سپرده‌گذاری مرکزی ایران، فقط سه خریدار ۱۰ درصد مبلغ اولیه را پرداخت و خرید را ثبت کردند.

براساس دستورالعمل شرکت ملی نفت، خریداران می‌بایست ۱۰ درصد ارزش محموله را هنگام ثبت تقاضا، ۱۰ درصد دیگر را پس از ثبت خرید و ۸۰ درصد باقیمانده را طی ۵۰ روز پس از تحویل پرداخت کند.

شرکت ملی نفت این امکان را به خریداران داده که ارزش محموله خریداری شده را «ریالی» پرداخت کنند. با این حال خریداران برای پرداخت مبلغ باقیمانده باید ضمانت‌نامه ارائه دهند. موضوعی که به گفته سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی، برای بخش خصوصی دشوار است.

چه کسی می‌خرد؟

بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران پیش از این عرضه نفت در بورس را تصمیم سران سه قوه و نه هیئت دولت دانسته بود.

این تصمیم به منظور مقابله با تحریم‌های نفتی امریکا که هدفش به صفر رساندن فروش نفت ایران است، به اجرا درآمده است. جمهوری اسلامی ایران پیش از این نیز، همزمان با تحریم‌های پیشین امریکا و اتحادیه اروپا، فروش نفت در بورس را در پیش گرفت. نتیجه آن اما عدم بازگشت پول نفت‌های فروخته شده به بخش خصوصی و نهادهای حکومتی بود.

بابک زنجانی و بنیاد تعاون نیروی انتظامی دو مشتری نفت ایران در آن دوره بودند که هنوز بدهی خود به شرکت ملی نفت را نپرداخته‌اند. دستگاه قضایی جمهوری اسلامی زنجانی را به اعدام محکوم کرده است. سرنوشت بدهی‌های بنیاد تعاون نیروی انتظامی نیز همچنان نامشخص است.

این بار نیز هنوز مشخص نیست که خریداران نفت ایران در بورس چه کسانی هستند. اخوان نیز هویت هیچ یک از خریداران را فاش نکرده است. سخنگوی اتحادیه صادر کنندگان نفت هم ناشناخته ماندن خریدان را یکی از مزیت‌های دور تازه فروش نفت در بورس دانسته است.

آیا راهی برای دور زدن تحریم‌ها وجود دارد؟

۱۳ آبان همزمان با سالروز اشغال سفارت امریکا در تهران مرحله تازه‌ای از تحریم‌های نفتی علیه ایران اعمال خواهد شد. واشنگنتن طی ماه‌های گذشته در رایزنی با مشتریان نفتی ایران، توانسته بخشی از آنان را به عدم خرید از تهران متقاعد کند.

ایران اما همچنان امیدوار است با ایجاد آنچه که «کانال ارتباط مالی» با اروپا عنوان می‌شود، راهی برای فروش نفت و بازگشت درآمد حاصل از آن بیابد.

فروش نفت به بخش خصوصی و صادرات از طریق خریداران غیردولتی یکی دیگر از برنامه‌های جمهوری اسلامی برای در امان ماندن از کاهش درآمدهای نفتی است. با این حال هنوز مشخص نیست که این راهکار می‌تواند به ایران امکان صادرات بیشتر نفت را بدهد یا نه.

صادرات نفت ایران طی چند ماه گذشته کاهش یافته و برخی از مشتریان نفتی خرید از تهران را به صورت کامل متوقف کرده و یا به حداقل رسانده‌اند. بخش دیگری از مشتریان نفتی نیز تنها در صورت تهاتر نفت با کالا حاضر به ادامه همکاری با ایران هستند.

کشتیرانی‌ها و شرکت‌های بیمه نیز برای در امان ماندن از جریمه احتمالی ناشی از نقض تحریم‌ها، همکاری با تهران را کاهش و یا به صورت کامل پایان داده‌اند. مسئله‌ای که گریبان شرکت‌های خصوصی‌ را برای صادرات نفت خریداری‌شده در بورس خواهد گرفت.

در همین زمینه:

رویترز: عراق صادرات نفت به ایران را متوقف می‌کند