دکتر مهدی گلشنی یکی از چهره‌های مورد حمایت نهاد ولایت فقیه و دستگاه تبلیغات رسمی جمهوری اسلامی است که برای چهار دهه مدعی تلفیق دین و علم بوده است. او سال‌هاست که بر کرسی هیأت علمی دانشگاه صنعتی شریف تکیه زده و از پرچمداران اسلامی کردن دانشگاه‌ها و علوم است. اما علی‌رغم امکانات زیادی که در دست وی قرار گرفته و برای نزدیک به سه دهه در بالاترین مراکز تصمیم‌گیری پیرامون “اسلامی کردن علوم انسانی” حضور داشته، از او جز یک سری شعار و کلی‌گویی هیچ محصول و خروجی قابل اعتنایی در خصوص مدعای “علم دینی” مشاهده نشده است.

۵ آبان ۹۴، پژوهشکده مطالعات بنیادین علم و فناوری: مهدی گلشنی در حال سخنرانی درباره «علم دینی»

گلشنی که دهه‌ها از اموال عمومی کشور برای طرح دعاوی ضد علمی، ترویج آگاهی کاذب، توجیه و مشروعیت‌بخشی به سلطه حکومت در عرصه فرهنگ و دانش استفاده کرده، اخیراً در سخنرانی در دانشگاه صنعتی شریف فریاد برآورده که دانشگاه در حال سقوط است. او وضعیت جاری در فضاهای آکادمیک کشور را این چنین مورد انتقاد قرار داده: «متاسفانه اکنون در کشور ما علم حتی برای ثروت و قدرت هم دنبال نمی‌شود، والا ما اکنون خیلی جلوتر می‌بودیم. علم اکنون عموماً برای پست و مقام دنبال می‌شود..».

وی قبلا نیز در مصاحبه با خبرگزاری حوزه اظهار داشته بود: «بنده دست‌های مشکوک و مرموزی در ترجمه مطالب غربی می‌بینم. یک عده در ترجمه‌هایشان دنبال ترجمه افکار الحادی هستند».

این سخنان با استقبال رسانه‌های وابسته به برخی از جناح‌های حکومتی مواجه شد.

اما گلشنی در طرح این انتقاد درست، حقیقت بزرگی را عامدانه پوشانده است. اگر «علم اکنون برای پست و مقام دنبال می‌شود» مسبب آن افرادی چون وی هستند که خود برای کسب پست و مقام و احزار جایگاه‌هایی که شایسته آن نبودند، کوشیدند تا اندیشمندان کشور را از فضاهای علمی دور کرده و به حاشیه برانند. کسانی این وضعیت را رقم زدند که با تحمیل تک‌صدایی بر دانشگاه‌ها اجازه ندادند تا دانشگاه محل رشد و نقد اندیشه باشد و تمام هم و غم خود را مصروف داشتند تا گفتمان بنیادگرایی اسلامی شیعه‌محور بر دانشگاه مستولی شده و کانون علم‌آموزی کشور مطیع اوامر و فرامین ولی فقیه شود. گلشنی با طرح اینکه ««ما باید دانشجویانی تربیت کنیم که اگر دیندار وارد دانشگاه می‌شوند دیندارتر خارج شوند» تلویحاً به ناکامی خود و همفکرانش اعتراف می‌کند که حاکمیت نظرات آنها بر عرصه رسمی دانشگاه‌ها نتوانسته است مانع از دین‌گریزی دانشجویان دیندار بعد از ورود به دانشگاه شود. این سخنان به خوبی مقاومت دانشگاه در برابر مناسبات آمرانه و ناکامی سخنگویان و نمایندگان نهاد ولایت فقیه بر تحمیل قرائت دینی مورد نظر بر دانشگاه را نمایان می‌سازد.

گلشنی وقتی خودش علم را سکویی برای کسب فرصت و مقام قرار داده است، نمی‌تواند از دانشجویان انتقاد کند. طبیعی است دانشجو استادش را الگو قرار دهد. دانشجویان متدین وقنی می‌بینند استاد مدعی، توجیه‌گر ظلم وستم، مجری اوامر دستگاه امنیتی و عامل تحکیم تبعیض و بی‌عدالتی در فضاهای دانشگاهی است، طبیعی است که باورش به گفتمان و منظومه اعتقادی آن استاد را از دست بدهد. گلشنی نه تنها در برابر اخراج و حذف اساتید مستقل و متعهد به سنت روشنگری دانشگاه و آزادی‌های آکادمیک سکوت کرد، بلکه از سر ارادت به ارباب قدرت ولایی، فعالانه در این پروژه حقیقت‌سوز و ضد علمی مشارکت داشت. به عنوان نمونه وی در سال ۱۳۷۵ هنگامی که ریاست پژوهشگاه علوم انسانی را بر عهده داشت، به موازات هیاهوهای غوغاسالارانه گروه‌های فشار حکم اخراج دکتر عبدالکریم سروش از هیأت علمی این مرکز را صادر کرد.

البته بررسی پاسخ مدیریت دانشگاه صنعتی شریف آشکار می‌سازد که چه بسا انگیزه اصلی گلشنی از سخنان انتقادی ناخشنودی وی از تصمیم دانشگاه شریف در بازنشسته کردن وی است. در واقع آنچه از تحلیل محتوایی پاسخ دانشگاه شریف برمی‌آید، نارضایتی از وضعیت مدیریتی رشته فلسفه علم و نیاز به تزریق نیروی جوان و پرتوان برای بهبود کیفیت آموزشی و پژوهشی دلیل تصمیم یادشده بوده است.

اما مشکلات گلشنی بسی بیشتر از تعارض عمل و قول است. بررسی گفت‌وگو‌های وی و افتخاراتی که در تارنمای شخصی‌اش درج کرده، نشانگر مواردی است که در حوزه فساد علمی و اداری می‌گنجد.

گلشنی در مصاحبه‌های متعددی مدعی شده که فلسفه علم را در ایران پایه‌گذاری کرده است. (به عنوان نمونه در گفت‌وگو با خبرگزاری دانشجو، تاریخ انتشار: ۱۱ مرداد ۱۳۹۱) حالی که این ادعا سخنی کذب و یک آرزو اندیشی دیرین بیش نیست.

دکتر عبدالکریم سروش اولین کسی بود که رشته فلسفه علم را به دانشگاه‌های ایران آورد و پژوهشکده فلسفه علم را در انجمن حکمت و فلسفه راه‌اندازی کرد. وقتی گلشنی با غصب جایگاه خانم دکتر حکمی، رئیس پژوهشگاه شد از سروش خواست تا استعفا دهد و آنگاه ریاست آنجا را به نام خود کرد و بعد برنامه‌ای را که سروش و دوستان ایشان نوشته بودند به دانشگاه صنعتی شریف برد و بر آن اساس رشته فلسفه علم را در آنجا به راه انداخت و خود رئیس آن شد. شوربختانه این اتفاقات در شرایطی رخ داد که وی بی آن که یک ساعت در عمرش تحصیلات کلاسیک فلسفه علم را داشته باشد بر مسند استادی این رشته تکیه زد و حال خود را فیلسوف علم و بلکه پدر فلسفه علم در ایران برمی‌شمارد!

دیگر ادعای نادرستی که تاکنون پوشیده مانده است، ادعای گرفتن جایزه تمپلتون برای درس علم و دین از سوی گلشنی است. گلشنی در تارنمای خود آورده و در مراکز دیگری نیز مدعی شده که افتخار نایل شدن به جایزه تمپلتون را داشته، اما با یک جستجو در سایت تمپلتون معلوم می‌شود که این ادعا کذب و تقلب محض است. هیچ خبری از دریافت چنین جایزه‌ای از سوی گلشنی وجود ندارد. نگارنده خود در تماس با مؤسسه تمپلتون دریافتم که وی نه جایزه‌ای و نه گرانتی از آن مؤسسه دریافت نکرده است.

بنابراین گلشنی که کسب و حفظ پست و مقام، پایه اصلی فعالیت‌های دانشگاهی‌اش را تشکیل داده و بر اساس مناسبات قدرت-دانش فعالیت‌های اندیشه‌ورزانه خود را سامان داده و با نقض شایسته‌سالاری به ناحق بر جایگاه اداره مهم‌ترین مراکز نظری و پژوهشی فلسفه علم در ایران تکیه زده، اینک ادعاهای جعلی را نیز پشتوانه اعتبار خود قرار داده است. وی در گفت‌وگویی با سایت دانشگاه شریف در پاسخ به به این سؤال که چگونه این جایزه را دریافت کردید، می‌گوید «تمپلتون بیلیونری آمریکایی بود، که در آن زمان ارائۀ تعدادی درس علم و دین را در سطح جهان مطرح کرد تا افرادی که برنامه یا پیشنهادی در آن خصوص دارند ارائه دهند و در صورت تأیید به برندگان آن برنامه‌ها جوایزی داده شود. بنده یک برنامۀ درس علم و دین ارائه دادم که پس از تأیید آن، در سال ۷۴ میلادی به مرکز علم و الهیات دانشگاه برکلی دعوت شدم و برندگان آن که حدود۲۰ نفر و بعض از آنها جزو مشاهیر کشورهای مختلف بودند در آن مرکز حاضر شدند و جلساتی برگزار شد که ما طی سخنرانی، پیشنهادهای علمی خود را ارائه دادیم و بنده جزو برندگان جایزه تمپلتون شدم و مبلغ این جایزه را صرف خرید کتاب برای مرکز فلسفۀ علم دانشگاه نمودم.»

لازم به یادآوری است که جایزه تمپلتون از سوی بنیاد تمپلتون تاکنون به افرادی از جمله مایکل ری و ساموئل نیولندز از گروه فلسفه دانشگاه نوتردام هلند، چارلز تونس که برنده جایزه نوبل هم بوده است، پاتریک کین و مایکل برگمن دو استاد فلسفه دانشگاه پوردو در ایندیانای آمریکا، دیوید هولی فیلسوف آمریکایی و استاد فلسفه دانشگاه می‌سی سی پی جنوبی و الوین پلانتینگا استاد بازنشسته فلسفه دانشگاه نوتردام اعطا شده است و گلشنی می‌خواهد با تقلب و خلاف واقع‌گویی خود را کنار آنان بنشاند.

ادعای دریافت جایزه‌ای که در عالم واقع نشانی از آن نمی‌توان جست، از مصادیق فساد آکادمیک است. قرار گرفتن در سمتی که گلشنی شایستگی آن را نداشته است، وی را در مظان اتهام فساد اداری نیز قرار می‌دهد. این اقدامات خجالت‌آور در کنار همراهی این استاد دانشگاه غرب‌ستیز با پروژه‌های امنیتی سلب استقلال دانشگاه و نقض سیستماتیک آزادی‌های آکادمیک از او یک الگوی نمونه‌وار استاد دانشگاه مورد توجه بخش مسلط قدرت و نهاد ولایت فقیه ساخته است. در این الگو میزان دانش و پایبندی به اتیک و اخلاق آکادمیک مهم نیست، بلکه اطاعت و دنباله‌روی از دیدگاه‌های ولی فقیه و تحقق انتظارات نظام در تخطئه علوم انسانی و گرم نگاه داشتن بازار توهم ” علوم اسلامی” اهمیت دارد.

در پایان متذکر می‌شود، گلشنی‌ها در مجموعه اساتید و مسسئولان دانشگاهی مورد حمایت نظام کم نیستند و از اینرو روشنگری پیرامون تصویر‌سازی‌های کاذب برای فیلسوف‌سازی از آنها بخصوص برای نسل جوان بایستگی دارد.

بیشتر بخوانید: