نعیمه دوستدار – احزاب زنانه اصول‌گرا، بهترین نمود دیدگاه اصول‌گرایان درباره زنان هستند. جریان اصول‌گرایی در حالی که در گذشته چندان اعتقادی به حضور پررنگ زنان در عرصه‌های اجتماعی و سیاسی نداشت، حالا پرچمدار استفاده از زنان در حاشیه فعالیت‌های خود شده است و از به کارگیری زنان توانمند در عرصه‌های سیاسی سخن می‌گوید.
اصول‌گرایان، همیشه در فهرست خود نام چند زن را جای داده‌اند. حتی تشکل‌های به ظاهر مستقل زنان را تشکیل داده‌اند، اما سیاست آن‌ها درباره زنان، سیاستی تزئینی بوده است و زنانی که از این حزب‌ها به مجلس راه پیدا کرده‌اند، در عمل در حاشیه ماند‌ه‌اند. از زمان انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۳۸۸، نام هفت تشکل سیاسی از زنان اصول‌گرا بیشتر شنیده می‌شود، اما آن چیزی که از همان زمان در مورد برخی از این تشکل‌ها همیشه ابهام برانگیز بود، واقعی بودن آن‌ها و رسمیت کارشان است. چون به نظر می‌رسد این تشکل‌ها، در واقع تنها نامی و عنوانی دارند و در واقع، از یک هسته مرکزی و شمار محدودی عضو تشکیل شده‌اند. این چیزی است که با ادعای آن‌ها مبنی بر داشتن چندهزار عضو تطابق ندارد. این تشکل‌ها معمولاً برای پر کردن فضای سیاسی وارد عمل می‌شوند و جز امضای بیانیه در حمایت از اصول‌گرایان، فعالیت چندانی ندارند.
در کنار این ماهیت نمایشی اما، برخی احزاب اصول‌گرای زنانه توانسته‌اند از میان زنان هم‌فکرشان عده‌ای را بالا بکشانند و به عنوان نماینده مجلس یا مدیران دولتی، معرفی کنند، اما عملکرد کلی احزاب زنان اصول‌گرا همانند نمایندگان‌شان در مجلس، به دلیل رویکرد محافظه‌کارانه و رسانه‌گریزی‌شان همچنان مبهم است.
زنان اصول‌گرا و همراهی با اصلاح‌طلب‌ها
در سال‌های گذشته، لایحه حمایت از خانواده و بندهای جنجالی آن، شاید تنها نقطه‌ای بود که زنان اصول‌گرا را به وحدت با زنان اصلاح‌طلب وادار کرد. با مطرح شدن بندهایی که منافع مشترک زنان را به خطر می‌انداخت، شماری ازتشکل‌های زنان اصول‌گرا با عنوان ائتلاف اسلامی زنان، جلساتی مشترک با تشکل‌های زنان اصلاح‌طلب تشکیل دادند با این تعهد که مسائل سیاسی به این جلسات راه پیدا نکند.
جمعیت پیروان حضرت زهرا، فاطمیون، جامعه زینب، بانوان حزب موتلفه و… از گروه‌هایی بودند که به این ائتلاف پیوستند. آن‌ها با هاشمی رفسنجانی دیدار کردند و بحث سهم‌الارث زن و برابری دیه را مطرح کردند و قول حمایت و پشتیبانی گرفتند. اعضای این ائتلاف به قم هم رفتند و برای جلوگیری از تصویب لایحه حمایت از خانواده با مراجع دیدار کردند. با این‌که فعالیت این شورا پس از انتخابات سال ۸۸ هم ادامه پیدا کرد، اما گروه‌هایی از اصول گرایان از جمله در شورای فرهنگی- اجتماعی زنان، آن‌ها را معاند نظام خواندند.
زنان اصول‌گرا و انتخابات ۸۸
از جامعه زینب، جمعیت زنان پیرو اهل بیت، حزب زنان ایران، جمعیت زنان ایثارگر، جامعه زهرا، جامعه اسلامی زنان و مجمع فاطمیون تا پیش از انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۸، کسی نامی نشنیده بود. در میان آن‌ها تنها جامعه زینب و مجمع فاطمیون از پیش شناخته شده بودند و زنان مشهوری از طیف اصول گرایان آن‌ها را اداره می‌کردند. به جز این‌ها، بقیه ناگهان در میان حزب‌ها و تشکل‌های سیاسی سر در آوردند تا از محمود احمدی‌نژاد حمایت کنند.
لایحه حمایت از خانواده و بندهای جنجالی آن، شاید تنها نقطه‌ای بود که زنان اصول‌گرا را به وحدت با زنان اصلاح‌طلب وادار کرد.
تشکل‌های سیاسی زنان اصول‌گرا در آستانه انتخابات ریاست جمهوری دهم، از محسن رضایی حمایت کردند و تنها جامعه زینب بود که با قاطعیت پشت محمود احمدی‌نژاد ایستاد. خلاف احمدی‌نژاد که زنان را به شکل مستقل در برنامه‌های تبلیغاتی خود قرار نداد و دیدار و نشستی با آن‌ها نداشت، محسن رضایی با برگزاری نشست‌هایی توانست نظر زنان اصول‌گرا را به خود جلب کند. زنان اصول‌گرا که از شرایط زنان ناراضی بودند، برنامه‌های محسن رضایی را در مورد مسائل زنان، مناسب‌تر دیدند.
پیش از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری، از سوی مریم بهروزی اعلام شد که تمام هفت تشکل از احمدی‌نژاد حمایت می‌کنند. هرچند پنج تشکلی که به محسن رضایی گرایش داشتند، برای حفظ وحدت اصول‌گرایان همان زمان سخنان او را تکذیب نکردند، اما چند وقت بعد اعلام کردند که به احمدی‌نژاد رای نداده‌اند.
حامیان قبل، منتقدان پنهان
مریم بهروزی که از نخستین دوره‌های مجلس ایران به عنوان نماینده در آن حضور داشته است، بعد‌ها با تشکیل جامعه زینب، مهم‌ترین حزب زنانه با گرایش‌های اصول‌گرایانه را تشکیل داد. جامعه زینب، زمانی مهم‌ترین حامی محمود احمدی‌نژاد هم بود، هرچند بعد‌ها نشانه‌هایی از تغییر دیدگاه این حزب در مورد رئیس‌جمهور فعلی ایران شنیده شد.
گر‌چه جامعه زینب هیچ‌وقت به شکل مشخص و صریح اعلام نکرده که از حمایت قبلی خود از احمدی‌نژاد پشیمان شده است، اما عملکرد و گفته‌های دبیر کل آن نشان می‌دهد که مواضعش با محمود احمدی‌نژاد سازگار نیست. زمانی که محمود احمدی‌نژاد در مناظره‌های پیش از انتخابات با میرحسین موسوی، از هاشمی رفسنجانی نام برد، جامعه زینب حتی از شورای نگهبان خواست صلاحیت احمدی‌نژاد را دوباره بررسی کند. او گفته بود: “وقتی مردم می‌بینند کسانی که در سال‌های گذشته با رای آن‌ها رئیس‌جمهور یا رئیس مجلس بودند، امروز دزد و مفسد معرفی می‌شوند، چطور به دیگر مدیران اعتماد کنند؟”
پس از انتخابات، انتقادات اعضای جامعه زینب از رئیس‌جمهور بیشتر هم شد. مریم بهروزی به خس و خاشاک نامیدن مردم توسط محمود احمدی‌نژاد انتقاد کرد و ادبیات او را تحریک‌آمیز دانست. او همچنین در سخنانی به استیفای حقوق منتقدان و معترضان اشاره کرد.
البته دیگر تشکل اصول‌گرایی که به اندازه جامعه زینب مطرح است، جامعه فاطمیون است. اعضای مطرح آن نیز کمتر از جامعه زینب است، این تشکل اما همچنان حامی جدی محمود احمدی‌نژاد به حساب می‌آید.
زنان اصول‌گرا پیش به سوی مجلس
با وجود نقشی حاشیه‌ای که برای تشکل‌های زنان در جناح اصول‌گرا پیش‌بینی شده بود، برخی از آنان کوشیدند حضور فعال‌تری از خود نشان دهند. آن‌ها که به مجلس راه پیدا کرده بودند، تلاش کردند با اجرای تمام و کمال سیاست‌های اصول‌گرایان، راه را برای پیشرفت خود باز کنند. برخی حتی قدم پیشتر گذاشتند و کوشیدند از درون مجلس، منافع دولت را حفظ کنند؛ به این معنی که با تصویب لوایح مورد نظر دولت، فرصت نامزدی برای وزارت یا مشاوره رئیس‌جمهور را به دست بیاورند.
زنان اصول‌گرا اما خود نیز از موقعیتی که در آن هستند رضایت ندارند. برخی از آن‌ها نیاز به خارج شدن از زیر سایه مردان را احساس کرده‌اند و برنامه‌ریزی برای پررنگ‌تر شدن نقش زنان در عرصه تصمیم‌گیری را پیش رو قرار داده‌اند. سنگینی انتقاد‌ها از عملکرد و نحوه حضور زنان اصول‌گرا در مجلس هشتم هم باعث شده است که احزاب اصول‌گرای زنان، برای حضور قوی‌تر در مجلس آینده برنامه‌ریزی کنند و چالش مهم چند ماه آخر مانده به انتخابات مجلس، افزایش شمار نمایندگان زن باشد.
به این منظور، کمیته تحقیقات و مطالعات جامعه زینب و احزاب زنان اصول‌گرا، در نامه‌ای خطاب به رئیس مجلس، طرح پیشنهادی‌شان را برای تعیین سازوکار افزایش شمار زنان در مجلس شورای اسلامی ارائه کردند. در نامه‌ای که از طرف این دسته از زنان اصول‌گرا منتشر شده آمده است: “ایران در همه زمینه‌ها در مجامع بین‌المللی سربلند و افتخارآمیز حضور داشته و دارد، به استثنای اندک بودن نمایندگان زن در مجلس شورای اسلامی که در کنفرانس‌ها و کنگره‌ها و مجامع بین‌الملل زیر سئوال می‌باشد. این امر تا جایی است که ایران در این ارتباط در رده یک کشور به آخر مانده قرار گرفته است و موجبات سرشکستگی و نقطه ضعف نظام مردم‌سالاری دینی شده است.”
نویسندگان نامه در ادامه آن، برای پررنگ‌تر و فعال‌تر کردن حضور زنان در مجلس، پیشنهاد کرده‌اند که این ماده واحده به قانون انتخابات الحاق شود: “از شهر‌ها و مراکز استانی با بیش از دو نماینده، یک زن، شهرهایی که تعداد نمایندگان آن‌ها به پنج یا بیشتر می‌رسد، دو نماینده زن، و از شهر تهران ۱۰زن به مجلس شورای اسلامی راه یابند.”
تلاش برای بیشتر شدن
در ادامه تلاش‌هایی که احزاب زنان اصول‌گرا برای افزایش شمار نمایندگان زن کرده‌اند، تلاش برای افزایش سهم زنان در فهرست نامزدهای اصول‌گرایان هم بیشتر شد. این‌جا هم نخستین صحبت‌ها را درباره سهم زنان و افزایش آن در فهرست جبهه متحد اصول‌گرایی تهران، مریم بهروزی، دبیر کل جامعه زینب مطرح کرده است. او امیدوار بود سهم زنان اصول‌گرا در فهرست انتخاباتی جبهه متحد بیشتر شود و گفته بود: “جبهه متحد اصول‌گرایان اذعان داشته که حداقل سهم زنان در این فهرست شش‌نفر است و زمینه برای افزایش این سهم وجود دارد.”
زهره الهیان هم که عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس است، ۱۸دی ماه، از رایزنی‌های کمیته بانوان جبهه متحد اصول‌گرا با احزاب و جریان‌های اصول‌گرا به خصوص شورای مرکزی جبهه متحد خبر داد و گفت: “باید در مجلس آینده هم تعداد بیشتری نماینده خانم داشته باشیم و هم به لحاظ کیفیتی افراد توانمند و صاحب‌نظر و تاثیرگذار وارد این حوزه شوند.”
سنگینی انتقاد‌ها از عملکرد و نحوه حضور زنان در مجلس هشتم هم باعث شده است که احزاب اصول‌گرای زنان، برای حضور قوی‌تر در مجلس آینده برنامه‌ریزی کنند و چالش مهم چند ماه آخر مانده به انتخابات مجلس، افزایش شمار نمایندگان زن باشد
دی‌ماه گذشته، کمیته بانوان جبهه متحد اصول‌گرایان، همایشی با عنوان “زن، بصیرت، ولایت‌مداری” برگزار کردند. در همایش ۲۶دی ماه زنان جبهه متحد، لاله افتخاری درباره سهم نامزدهای زن در فهرست جبهه متحد اصول‌گرایان گفت که درباره افزایش سهم نامزدهای زن پی‌گیری‌های جدی در مجلس انجام شده است.
علیرضا زاکانی، رئیس ستاد انتخاباتی جبهه متحد اصول‌گرایان هم در دومین جلسه هم‌اندیشی بانوان اصول‌گرا گفته بود: “نظر شخصی من این است که باید یک میزان حداقلی برای حضور بانوان در فهرست در نظر گرفته شود، اما میزان حداکثری آن سقف خاصی نداشته باشد و بستگی به توانایی کارآمدی خود خانم‌ها، تعداد آن نیز افزایش پیدا می‌کند.”
ساز مخالف در جبهه زنان اصول‌گرا
یک روز پس از همایش زنان اصول‌گرا، کمیته زنان جبهه متحد بیانیه‌ای منتشر و اعلام کرد هیچ سقفی برای حضور زنان در فهرست جبهه متحد اصول‌گرایان تعیین نشده است و بر اساس مصوبه شورای مرکزی جبهه متحد اصول‌گرایان، شمار بانوان فهرست نامزدهای انتخاباتی جبهه متحد اصول‌گرایان، مانند گذشته، حداقل شش نفر خواهد بود. علاوه بر آن، در مورد ۲۴نفر دیگر فهرست نیز، معیار‌ها سنجیده می‌شود و اگر فردی از زنان، کارآمدی و مقبولیت داشته باشد، بر اساس اصل شایسته‌سالاری، در فهرست نامزدهای جبهه متحد اصول‌گرایان در تهران قرار خواهد گرفت.
این بیانیه در حالی منتشر شد که در همایش زنان جبهه متحد، یکی از زنان اصول‌گرا گفته بود اگر جبهه متحد توجهی به حضور زنان در فهرست نداشته باشد، احتمال دارد زنان اصول‌گرا، جداگانه فهرست ۳۰نفره زنانه تهران را منتشر کنند.
این حرف اما خیلی زود تکذیب شد. زهره الهیان در گفت‌وگو با پایگاه اطلاع‌رسانی جبهه متحد اصول‌گرایان اخبار برخی از سایت‌ها را در این زمینه رد کرد و گفت: “کمیته بانوان قبلاً مواضع خود را در رابطه با حضور زنان در انتخابات مجلس نهم اعلام کرده است. این کمیته بنایی برای ارایه فهرست جداگانه ندارد و ما به شدت این مسئله را تکذیب می‌کنیم.”
گویا اشاره زهره الهیان به مریم بهروزی است که در انتخابات دوره قبل، فهرست ۱۰نفره‌ای را منتشر کرده بود. او تاکید کرده کمیته بانوان جبهه متحد از انتشار فهرست جداگانه نگران است و آن را تنها موضع شخصی برخی افراد می‌داند؛ کسانی که در دوره گذشته هم فهرست جداگانه ۱۰نفره‌ای برای تهران ارائه کردند و نام برخی از زنان اصلاح‌طلب را نیز در آن جای دادند.
به این ترتیب، به نظر می‌رسد ملاک زنان اصول‌گرا برای انتخابات آتی، همان چارچوب‌های اصول‌گرایی است و برای افزایش شمار بانوان در مجلس، از اصول و چارچوب‌های اصول‌گرایی عدول نمی‌کنند. آن‌ها همچنین تاکید می‌کنند مواضع کمیته مرکزی جبهه متحد اصول‌گرایان که علیرضا زاکانی اعلام کرده و در بیانیه پایانی همایش بانوان اصول‌گرا آمده است، موضع آن‌ها نیز هست. آن‌ها اعلام کرده‌اند اهداف مشترک‌شان در قالب کار مشترک و جمعی بین زنان و مردان اصول‌گرا محقق خواهد شد و شکاف میان زنان و مردان، به ضرر وحدت و انسجام و تحقق اهداف اصول‌گرایانه است.
