در سخنرانی روز دوشنبه ۲۱ می‌/۳۱ اردیبهشت، مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا گفت که کشورش سخت‌ترین تحریم‌های اقتصادی را علیه ایران اعمال خواهد کرد، مگر آنکه جمهوری اسلامی ایران ۱۲ شرط را برآورده کند. او همچنین تهدید کرد که واشنگتن شرکت‌هایی را که ارتباط اقتصادی خود با ایران را ادامه دهند، مجازات خواهد کرد.

مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا دو هفته بعد از خروج آمریکا از برجام، در سخنانی با عنوان «توافق: یک استراتژی تازه برای ایران» در بنیاد هریتج واشنگتن استراتژی تازه ایالات متحده آمریکا را اعلام کرد.

تحلیلگران می‌گویند سیاست جدید آمریکا تحمیل فشار اقتصادی به ایران است اما آیا آمریکا می‌تواند تک‌جانبه و بدون همراهی متحدان اروپایی، این فشار را به ایران وارد کند؟ این مقاله مجموعه‌ای از پاسخ‌های تحلیلگران آمریکایی به این پرسش و تفسیرشان از سخنرانی پمپئو را شامل است.

کابینه ترامپ برای ایران برنامه دارد؟

تحلیل‌گران محافظه‌کار، مارک دووبویتز و ریچارد گلدبرگ در مقاله مشترکی که نوشته‌اند می‌گویند که مایک پمپئو، در سخنرانی روز دوشنبه‌اش به دنبال این بوده که پاسخ منتقدانی را بدهد که می‌گویند کابینه ترامپ برای فردای بعد از خروج از توافق هسته‌ای با ایران هیچ برنامه‌ریزی مناسبی نکرده است.

دووبویتز و گلدبرگ می‌گویند فهرست کردن ۱۲ مطالبه که شامل پایان برنامه هسته‌ای، پایان برنامه موشک‌های بالستیک، پایان حضور نظامی ایران در یمن و سوریه و آزادی زندانی‌های آمریکایی می‌شود، به عنوان شروط لازم برای توافقی دیگر، “ریسک است اما شانس این را هم دارد که به نتیجه برسد”.

تصاویری که حساب کاربری وزارت خارجه آمریکا در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرده است.

این دو تحلیلگر می‌گویند برنامه “بلندپروازانه” کابینه ترامپ برای ایران یک هدف مشخص دارد: آنقدر به ایران فشار می‌آورند تا بین یک توافق جامع و راهبردی و فروپاشی و شکست یکی را انتخاب کند. با این حال دووبویتز و گلدبرگ خوش‌بین نیستند که برنامه پمپئو پیش “رهبران خشمگین اتحادیه اروپا” خریدار داشته باشد. به گفته آنها رهبران اروپایی “مزیتی نمی‌بینند که در برنامه‌ای به رهبری رییس‌جمهوری آمریکا که او را غیرقابل‌اعتماد و تهدیدی برای برتری اقتصادی و سیاسی خود می‌دانند، شرکت کنند”.

الکس وارد، تحلیلگر رسانه لیبرال مایل به چپ “واکس” با دووبویتز و گلدبرگ موافق نیست و معتقد است که سخنرانی روز دوشنبه وزیر خارجه آمریکا بار دیگر ثابت کرد که دولت ترامپ هیچ برنامه‌ای برای ایران ندارد. او می‌نویسد: “استراتژی جدید، همانند استراتژی قدیمی ترامپ است.”

الکس وارد با استناد به سخنرانی اکتبر ۲۰۱۷ ترامپ نشان می‌دهد که همه آنچه که پمپئو در ۱۲ شرط بیان کرده پیش از این در سخنرانی‌های خود ترامپ بیان شده بود. او می‌گوید این کابینه قراداد پیچیده هسته‌ای کابینه اوباما و گروه ۵+۱ با ایران را می‌خواهد با چند پیشنهاد کلی و بدون بیان هیچ جزییاتی، تغییر دهد و ادعا کند که قراداد بهتری بسته است.

سوزان مالونی، از مقامات سابق وزارت امور خارجه در دولت جورج دبلیو بوش با وارد موافق است و می‌گوید که پمپئو استراتژی مشخصی علیه ایران ندارد؛ “بلکه یک کیسه پر از آرزوهایش دارد که آن را می‌توان به عنوان پیشنهادی برای تغییر رژیم در ایران تفسیر کرد.”

اکبر شهید احمد و جسیکا شولبرگ هم در مقاله‌ای برای “هافینگتون پست” می‌نویسند که آنچه در برنامه کابینه ترامپ نیست جزییات است: ” وزیر امور خارجه در مورد اینکه چگونه دیگر کشورهای جهان را متقاعد خواهد کرد تا توافق هسته‌ای موجود را از بین ببرند، حرفی ندارد.”

احمد و شولبرگ می‌گویند پیشنهاد اصلی وزیر امور خارجه آمریکا برای متقاعد کردن تهران که به پای میز مذاکره بیاید، فشار تحریم‌های بیشتر است. اما این دو نویسنده می‌گویند تحریم‌های جدیدی که ایرانی‌ها را مجبور به مذاکره کنند، بستگی به همکاری روسیه، چین و کشورهای اروپایی دارد که برخلاف ایالات متحده، خیال دارند با ایران مبادلات اقتصادی کنند. این دو نویسنده با اشاره به پیشینه کارکرد تحریم‌های اقتصادی علیه ایران می‌گویند، مقامات کابینه باراک اوباما قبل از تلاش برای آغاز گفت‌وگوهای هسته‌ای سال‌ها مشغول طراحی چارچوب تحریم‌ها با همکاری دولت‌هایی مانند چین و روسیه و اتحادیه اروپا بودند و بدون همکاری این کشورهای طراحی فشاری مشابه دشوار خواهد بود.

به مجموعه بدبینی‌های اروپایی‌ها نسبت به کابینه ترامپ، احمد و شولبرگ یک مورد دیگر را هم اضافه می‌کنند. این دو نویسنده می‌گویند که طی چند ماه گذشته، بریان هوک، مدیر دفتر برنامه‌ریزی سیاست‌های وزارت امور خارجه، مذاکراتی را با متحدان ایالات متحده باهدف ایجاد متمم‌هایی موازی برای تکمیل توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ پیش برده بوده. بخشی از تلاش‌های بریان هوک به نتیجه رسیده و اروپایی‌ها با آن موافقت کرده بودند. اما در جریان اخراج تیلرسون، ترامپ ناآگاه از این تلاش‌های موفقیت‌آمیز مقامات وزارت امور خارجه برای جذب اروپایی‌ها، کار را به هم زده است.

پش‌بینی‌ها: فشار اقتصادی تا فروپاشی یا جنگ؟

پش‌بینی احمد و شولبرگ این است که در ماه‌های آینده، تنش‌های سیاسی بین ایالات متحده و ایران افزایش خواهد یافت. در داخل ایران هم با افزایش این تنش‌ها، نیروهای تندرو با بیان این که “نمی‌توان به غرب اعتماد کرد”، قدرت بیشتری خواهند گرفت.

جو اسکاربرو، نماینده پیشین جمهوری‌خواه از ایالات فلوریدا پیش‌بینی‌اش را در مقاله‌ای برای “واشنگتن پست” نوشته و می‌گوید که رهبران ایران ثابت کرده‌اند که از رییس‌جمهوری‌های آمریکا “ناقلاتر” هستند. او انتظار دارد که ایران به هر قیمتی در برجام باقی بماند تا متحدان اروپایی آمریکا نتواند بهانه‌ای پیدا کنند و به درخواست ترامپ برای اعمال تحریم‌های بانکی یا نفتی پاسخ مثبت بدهند. به نظر جو اسکاربرو، بدون تحریم‌های ثانویه و کمکی اروپا یا چین، ایالات متحده آنچنان اهرم فشاری در مورد آینده اقتصادی ایران نخواهد داشت و همچنین قدرت کمتری برای فشار به برنامه هسته‌ای ایران خواهد داشت – قدرتی که اگر چنانچه از برجام بیرون نیامده بود کماکان می‌داشت.

سوزان مالونی با اسکاربرو موافق نیست و معتقد است که تحریم‌های تک‌جانبه آمریکا به هر حال برای جمهوری اسلامی دردسرساز خواهند بود. به عنوان مثال تحریم‌هایی که شامل شرکت‌های چندملیتی بزرگ خواهند شد. اما مالونی معتقد است که سیاست کابینه ترامپ فاجعه است چون مهم‌ترین اهرم فشار، یعنی همکاری چندجانبه برای مقابله با خطرناک‌ترین سیاست‌های ایران را کنار گذاشته است.

مالونی پیش‌بینی می‌کند که به جز قدرت گرفتن تندروها در ایران در واکنش به سیاست‌های آمریکا، پیام‌هایی مانند پیام ۱۲ شرطی پمپئو موجب واکنش‌های ملی‌گرایانه شود که سیستم فعلی حاکم بر ایران را تقویت می‌کند.

کارول جیاکومو، عضو هیئت تحریریه “نیویورک تایمز” هم با سوزان مالونی موافق است که لیست مطالبات پمپئو، بیشتر از اینکه یک لیست از استراتژی‌ها باشد، رویاپردازی است: “این تفکر اگر منجر به درگیری و جنگ نشود، تنش‌های منطقه را بدتر خواهد کرد.”

جیاکومو معتقد است که گرچه پمپئو در سخنرانی‌اش گفته است که دولت ترامپ به دنبال توافق جامع با ایران است، اما “هدف واقعی این است که یا رژیم جمهوری اسلامی را متوقف کنند و یا آن را مجبور کنند که برنامه هسته‌ای خود را از سر بگیرد”. چیزی که به گفته جیاکومو به ایالات متحده و اسرائیل بهانه لازم برای اقدام نظامی علیه ایران را می‌دهد.

الی گرانمایه، عضو شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا به “الجزیره” می‌گوید سیاست‌های آخرین آرایش کابینه ترامپ علیه ایران را شاید برخی “سیاست تغییر رژیم” بخوانند. او می‌گوید هدف این است که برای ایران شرایط را “شرایط تسلیم” کنند. به نظر گرانمایه محاسبات آمریکا در برابر ایران تغییر چندانی نکرده اما هدف تضعیف رهبری ایران در داخل و خارج کشور است. همچنین فراهم آوردن شرایط فروپاشی از طریق تحریم و تهدید به تحریم هر کشوری که با ایران مشارکت تجاری کند.


در همین زمینه: