سازمان ملل متحد ۳ مه را روز جهانی آزادی مطبوعات نامیده است. هدف سازمان ملل از نامگذاری چنین روزی این است که بر اهمیت آزادی مطبوعات برای رشد دموکراسی در جوامع بشری تأکید کند و وظایف دولت‌ها را در رعایت اصل ۱۹ اعلامیه جهانی حقوق بشر به آن‌ها یادآوری کند. بر اساس این اصل همگان حق آزادی عقیده و بیان دارند. با این حال وضع آزادی مطبوعات در سراسر جهان رو به وخامت گذاشته است، به ویژه در کشورهایی مانند ترکیه، مصر و ایران.
پابند و دستبند برای روزنامه‌نگار به جای مبارزه با بحران‌های اجتماعی
سازمان گزارشگران بدون مرز هر سال به مناسبت روز جهانی آزادی مطبوعات گزارشی از رده‌بندی آزادی رسانه‌ها در سراسر جهان منتشر می‌کند. گزارشگران بدون‌مرز اعلام کرده است که ایران در سال ۲۰۱۸ در میان ۱۸۰ کشور جهان از نظر آزادی مطبوعات در رتبه ۱۶۴ را به دست آرده و هیچ پیشرفت خاصی در زمینه آزادی در مقایسه با سال گذشته نداشته است. در رتبه‌بندی سال گذشته، ایران در جایگاه ۱۶۵ آزادی مطبوعات قرار داشت.
وضع آزادی مطبوعات در ایران را می‌توان با یک مثال گویا نشان داد. سه هفته قبل در روزنامه شرق گزارشی درباره حاشیه‌نشینان شهرک رجایی در مشهد منتشر شده بود. در این گزارش تصویری از مشکلات و بحران‌های اجتماعی حاشیه‌نشینان از جمله اعتیاد و تن‌فروشی برای گذران زندگی ارائه شده بود. امام جماعت مسجد شهرک، عده‌ای از زنان را تحریک کرد، آن‌ها در تجمعی اعلام کردند که روزنامه شرق آبروی زنان این محله را برده است، دادستان وارد عمل شد و مهدی رحمانیان مدیر مسئول روزنامه شرق را برای پاسخگویی به مشهد احضار کرد و سپس بدون آنکه به او تفهیم اتهام کند، به او دستبند و پابند زدند و در بلاتکلیفی به زندانش انداختند. رحمانیان با سپرده وثیقه آزاد شده. او در گفت‌وگویی با خبرگزاری‌های داخلی اعلام کرده که واقعیت‌‌هایی که گزارشگر شرق در شهرک رجایی دیده، بسیار حادتر از گزارشی بوده که در این روزنامه از فقر و فلاکت حاشیه‌نشینان منتشر شده.
مشهد ۷۰ درصد منابع استان خراسان رضوی را به خود اختصاص داده و با این‌حال جمعیت حاشیه‌نشین آن – به گفته مدیرکل تعاون کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی – چندین برابر استان‌های دیگر ایران است. تولیت آستان قدس رضوی که تا سال جاری از پرداخت مالیات معاف بود، همواره ادعا کرده که مهم‌ترین کارآفرین در استان خراسان رضوی‌ست.
احکام زندان برای روزنامه‌نگاران و اعمال فشار بر رسانههای خارج از کشور
در سال گذشته دست‌کم ۹ روزنامه‌نگار ایرانی به زندان افتادند: زینب کریمیان (خبرنگار سابق خبرگزاری‌های ایرنا و مهر) طاهره ریاحی (روزنامه‌نگار و دبیر اجتماعی خبرگزاری برنا) احسان مازندرانی، هنگامه شهیدی، آفرین چیت‌ساز (ستون‌نویس روزنامه ایران) محمد صادق کبودوند (دبیر سازمان حقوق بشر کردستان) مجید محمدی معین (خبرنگار روزنامه بیان و سلام) مراد ثقفی (روزنامه‌نگار و مدیرمسئول فصلنامه گفتگو) و صبری حسن‌پور (مجری شبکه تلویزیونی فارسی زبان «سیمای رهایی»)
گزارشگران بدون مرز اعلام کرده که جمهوری اسلامی رسانههای اپوزیسیون در خارج از ایران را هم تحت فشار قرار می‌دهد. مرداد سال گذشته شبکه جهانی بی بی سی اعلام کرد که ۱۵۲ نفر از روزنامه‌نگارانی که با بخش فارسی بی بی سی همکاری می‌کردند یا همچنان در استخدام بخش فارسی بی بی سی هستند، در ایران ممنوع العمامله شده‌اند. تونی هال، مدیرکل شبکه بی‌بی‌سی گفته بود که این شبکه برای نخستین بار به دلیل اذیت و آزار همکاران ایرانی‌اش تویط مقامات جمهوری اسلامی به دفتر سازمان ملل در ژنو شکایت برده است. هال در این‌باره گفته بود:
«در طول ۹ سال گذشته مجازات جمعی روزنامه‌نگاران بی‌بی‌سی فارسی و خانواده‌هایشان [در ایران] بدتر شده است.»
سرکوب وب‌نگاران در درگیری‌های جناحی
گزارشگران بدون مرز اعلام کرده است که تنها در سال گذشته بیش از ۹۴ نفر از وب‌نگاران در ایران بازداشت شده‌اند. عسل اسماعیل‌زاده، محمد مهاجر، علیرضا توکلی و محمد مهدی زمان‌زاد از وب‌نگارانی بودند که در شبکه تلگرام فعالیت می‌کردند و در درگیری‌های جناحی بین دولت و مخالفانش بازداشت شدند.
سه‌شنبه، ۱۱ اردیبهشت با حکم دستگاه قضایی، شبکه تلگرام در ایران مسدود شد. حسن روحانی، رئیس جمهوری اسلامی اما در یک بیانیه کلی‌گویانه سکوتش را شکست، آن هم نه به اسم خودش، بلکه به اسم «دبیرخانه شورای اطلاع رسانی دولت». خلاصه بیانیه این است که کار کارشناسی باید کرد و کار کارشناسی خوب است و بیشتر برای نظام فایده دارد.
و سرانجام؟ اظهار تأسف در مورد تداخل وظایف. چیزی در حد اظهار تأسف برخی مقامات دولت درباره کتک زدن یک زن توسط عوامل گشت ارشاد. عاقبتش را دیدیم: از کتک‌زننده تقدیر به عمل آمد.
کمپین حقوق بشر ایران در یک بررسی اعلام کرده که منشور حقوق شهروندی که دارای ۱۲۰ ماده در ارتباط با حقوق و آزادی‌های شهروندان ایرانی است تاثیری بر روی وضعیت حقوق بشر در ایران نداشته، و در حقیقت با منحرف کردن توجه عمومی از موارد نقض، مسیر جدیدی برای بهبود وضعیت رو به وخامت گذاشته حقوق‌بشر در ایران، از جمله آزادی بیان و آزادی رسانه‌ها ایجاد نکرده است.
بیشتر بخوانید:
کسانی که خود عامل بحران‌های اجتماعی و اقتصادی و دیگر بحرانها هستند آیا با خود مبارزه کنند ؟!
بهرام / 03 May 2018