یک روز مانده به آغاز سال ۹۷، در حالی که وعده‌ها برای آزادی دانشجویان بازداشتی عملی نشده، فرشته قاضی، روزنامه‌نگاری که خبرهای مربوط به بازداشتی‌ها در ایران را پیگیری میکند، به زمانه می‌گوید این وعده‌ها تنها برای آرام نگه داشتن فضاست و نمی‌توان به آنها اعتماد کرد.
مجید سرسنگی، معاون فرهنگی دانشگاه تهران ۲۳ اسفند گفته بود پنج نفر از دانشجویان این دانشگاه که در بازداشت به سر می‌برند، مراحل پایانی بازجویی و بازپرسی خود را پشت سر می‌گذارند. او ابراز امیدواری کرده بود که این دانشجویان تا پیش از آغاز سال جدید آزاد شوند و تعطیلات را در کنار خانواده خود بگذارنند.
وعده سرسنگی اما تحقق نیافت. از سوی دیگر، این پرسش نیز مطرح است: به فرض اینکه دانشجویان بازداشتی تا پیش از شروع سال جدید آزاد شوند، آیا از آنها رفع اتهام می‌شود و یا می‌بایست مانند اغلب موارد مشابه منتظر برگزاری دادگاه و رسیدگی به اتهامات و محکومیت‌هایی باشند که عمدتا به دلیل فعالیت‌های صنفی نسبت به آنها اعمال می‌شود؟
فرشته قاضی، روزنامه‌نگاری که موضوع بازداشت معترضان و فعالان سیاسی و مدنی در ایران را دنبال میکند، در مورد وعده و وعیدها درباره آزاد کردن دانشجویان بازداشتی به زمانه می‌گوید: «تجربه‌ای که ما درباره این وعده‌ها داریم خوشایند نیست چون اغلب این وعده‌ها برای ساکت نگه داشتن خانواده‌ها مطرح می‌شوند. مسئولان قضایی این وعده‌ها را می‌دهند تا خانواده‌ها با رسانه‌ها مصاحبه نکنند و خبر بازداشت فرزندانشان منتشر نشود. از یک طرف [به خانواده‌ها] فشار امنیتی می‌آورند که اگر اطلاع‌رسانی کنید پرونده فرزندتان سنگین می‌شود و از طرف دیگر وعده می‌دهند که اگر صحبت نکنید و موضوع را رسانه‌ای نکنید، او را زودتر آزاد می‌کنیم. عملا دیده‌ایم در پس سکوتی که به دنبال این وعده‌ها در کنار تهدیدها به خانواده‌ها تحمیل می‌شود، دانشجویان بازداشتی که وضعیت‌شان نامشخص می‌ماند و اطلاعاتی درباره‌شان منتشر نمی‌شود، بیشتر از بقیه تحت فشار قرار می‌گیرند، دوران بازداشت‌شان طولانی‌تر می‌شود و احکام سنگین‌تری هم برای‌شان صادر می‌شود. یعنی به این وعده‌ها به هیچ عنوان نمی‌شود اعتماد کرد.»
او در ادامه با اشاره به مورد پدرام پذیره می‌گوید: «تحت فشار افکار عمومی و رسانه‌ها اکثر دانشجویانی که بازداشت شده بودند، آزاد شدند اما برخی از آنها را به فاصله کوتاهی دوباره احضار و اتهام‌هایی سنگین را به آنان تفهیم کردند یا اگر فرد با قرار کفالت یا وثیقه سبکی آزاد شده بود، کفالت را تبدیل به وثیقه کردند یا میزان وثیقه را بالا بردند. من برای مثال می‌توانم به پدرام پذیره اشاره کنم که پس از آزادی دوباره بازداشتش کردند و پس از چند روز با وثیقه سنگین‌تری آزاد شد.»
پدرام پذیره یکی از ۴۳ دانشجویی بود که در تجمع ۹ دی بازداشت و به بند ۲۰۹ اوین منتقل شدند. ۲۷ تشکل دانشجویی در نامه‌ای به وزیر علوم خواهان آزادی این دانشجویان شده بودند.
به گفته فرشته قاضی، مسئولان صرفاً برای آنکه فضا را آرام نگه دارند و اجازه انتشار خبر و مصاحبه درباره دانشجویان را ندهند وعده آزادی دانشجویان را می‌دهند. او یادآوری میکند که در همان حال: «متأسفانه دیده‌ایم که اتفاقات ناگواری هم در پس این ماجراها افتاده.»
دانشجویان در بازداشت چه کسانی هستند؟
مجید سرسنگی، معاون فرهنگی دانشگاه تهران تعداد دانشجویان بازداشتی دانشگاه تهران را پنج نفر اعلام کرده. آمار دقیق دانشجویان بازداشتی اما روشن نیست. به گفته فرشته قاضی یکی از مهم‌ترین دلایل ابهام در تعداد دانشجویان بازداشتی این است که مسئولان قضایی همانطور که اشاره شد خانواده‌ها را وادار به سکوت می‌کنند. علاوه بر این به گفته این روزنامه‌نگار اطلاع دقیقی از اتهامات بازداشتی‌ها در دست نیست.
به گفته فرشته قاضی کیفیت رویکرد امنیتی به دانشجویان معترض در مقایسه با سال گذشته تغییر کرده. او می‌گوید: «در دوره‌های قبل دانشجویان بازداشت شده از میان تشکل‌های سیاسی دانشجویی بودند که هم نقد می‌کردند و هم فعالیت سیاسی داشتند، تجمع برگزار می‌کردند، جلسات سخنرانی می‌گذاشتند و …، اما دانشجویانی که اخیراً و به‌خصوص پس از اعتراضات سراسری دی ماه ۹۶ بازداشت شده‌اند، از اعضای شوراها و تشکل‌های صنفی دانشجویی هستند که پیگیر مطالبات صنفی دانشجویان بوده‌اند و اکثراً هم در اعتراضات حضور نداشته‌اند. آن‌طور که بعدتر اعلام شد بازداشت این افراد اغلب با مراجعه به خانه‌های‌شان صورت گرفته یا در مسیر دانشگاه و در خیابان بازداشت شده‌اند.»
شعار دانشگاه پادگان نیست چه شد؟
حسن روحانی اردیبهشت سال گذشته گفته بود انتخابات دوازدهمین دوره ریاست جمهوری نه انتخاب یک رئیس‌جمهور، بلکه انتخابی بین «ادامه مسیر آزادی بیان یا بازگشت به شرایط امنیتی» است. او پیش از آن هم گفته بود فضای دانشگاه‌های ایران می‌بایست «امن» باشد و نه «امنیتی». روحانی شش هفته قبل از آغاز انتخابات ریاست جمهوری در سخنانی در دانشگاه تهران اعلام کرد که دانشگاه، پادگان نیست. فرشته قاضی می‌گوید: «آقای روحانی با شعارهای قشنگ برای بار دوم به عنوان رییس جمهوری انتخاب شد. همچون دور اولش. آقای روحانی در مقام ریاست جمهوری گفتار درمانی را خیلی خوب انجام می‌‌دهد. وقتی موضوعی به قوه قضاییه ربط پیدا میکند، می‌گویند اصل استقلال قوا در ایران وجود دارد. غافل از آنکه رییس جمهوری حافظ قانون اساسی کشور است و در اکثر موارد، نقض حقوق بشر و حقوق شهروندی در کشور باعث نقض قانون اساسی جمهوری اسلامی می‌شود. اما ما حتی ندیدیم که روحانی در این موارد تذکر بدهد یا موضوع را پیگیری کند.»
فرشته قاضی با اشاره به منشور حقوق شهروندی و تاکید حسن روحانی بر آن نیز می‌گوید: «آقای روحانی گفته بود منشور حقوق شهروندی مو به مو اجرا خواهد شد اما ما می‌بینیم رفتارهایی که در تمام این مدت شده -نه تنها با دانشجویان که با کارگران، معلمان، معترضان دی ماه و بازداشت شدگان فعال محیط زیست و …- همه اینها حتی برخلاف منشور حقوق شهروندی است که دولت دوازدهم تعریف کرده و اینجاست که می‌پرسیم پس این منشور چه شد و چگونه مشغول اجرای مو به موی آن هستید؟ هم آن منشور دارد نقض می‌شود و هم قانون اساسی.»
فرشته قاضی معتقد است وضعیت نقض حقوق بشر در یک سال گذشته در دولت روحانی به مراتب بدتر از دوره چهار ساله دولت یازدهم بوده است.
بر اساس گزارش‌های منتشر شده درباره وضعیت حقوق بشر در ایران از جمله تازه‌ترین گزارش سازمان ملل درباره نقض حقوق بشر در ایران، سرکوب دانشجویان، روزنامه‌نگاران و فعالان سیاسی، تبعیض علیه زنان و محدودیت‌های حاکم بر اقلیت‌های دینی همچنان ادامه دارد. همچنین در حوزه آزادی بیان، حفظ حقوق اقلیت‌ها و اجازه کار به آنها در ایران هیچ پیشرفتی حاصل نشده و هنوز موارد سرکوب و محدودیت در این حوزه‌ها بسیار است.
همچنین چهار سازمان دید‌بان حقوق بشر، عفو بین‌الملل، کمپین حقوق بشر در ایران و عدالت برای ایران روز ۲۳ اسفند ماه در بیانیه‌ای مشترک، خواهان تشکیل یک کمیسیون مستقل برای تحقیق درباره مرگ‌های مشکوک در زندان‌های ایران زیر نظر سازمان ملل شدند.
- در همین زمینه