برگزاری کنفرانسی درباره ایران در برلین، شاید برای بسیاری یادآور “کنفرانس برلین” در آوریل سال ۲۰۰۰ باشد. همایش دو روزهای که صحنه اعتراضات پرسروصدای شماری از مخالفان دولت ایران علیه سخنرانان و نظام اسلامی در تهران بود و همچنین فحاشی و درگیری فیزیکی تعدادی از شرکت کنندگان.
کنفرانس برلین که برای بررسی وضعیت ایران در پی به قدرت رسیدن اصلاحطلبان در نظام جمهوری اسلامی برپا شده بود، تا ماهها به یکی از جنجالیترین مسائل خبری- سیاسی ایران بدل شده بود. صدا و سیمای جمهوری اسلامی به پخش گزینشی قسمتهایی از همایش دست زد و با تعدادی از سخنرانان در ایران، بهویژه حسن یوسفی اشکوری و اکبر گنجی، شدیداً برخورد شد.
حدود یک دهه پس از آن همایش، پایتخت آلمان میزبان همایش دیگری در رابطه با ایران است. همایشی که با رویکردی متفاوت، از سوی “بنیاد روشنگری درباره ایران” (Transparency for Iran) برگزار میشود و در تلاش است که تنها روی مسائل حقوق بشری و جامعه مدنی در ایران متمرکز باشد.
این همایش با عنوان “درون ایران” در یازدهم و دوازدهم نوامبر ۲۰۱۱ با پشتیبانی “مرکز فدرال آموزشی سیاسی آلمان” برگزار میشود و بسیاری از سخنرانان از فعالان سرشناس حقوق بشر ایران هستند. “رادیو زمانه” نیز به عنوان پشتیبان رسانهای، با این همایش همکاری دارد.
رضا محبت‌کار، کارشناس سیاسی مقیم آلمان و هماهنگ کننده برنامههای همایش به رادیو زمانه میگوید: “از زمان انتخابات ریاست جمهوری در ایران و ناآرامیها در پی آن، برای گزارشگران خارجی بسیار دشوار بوده که وارد ایران شوند. کاری که ما در تلاش هستیم انجام دهیم این است که گفتمان و بحث درباره مسائل ایران را در دنیای آلمانیزبان تغییر دهیم.”
محبت‌کار می‌افزاید: “در اینجا هرگاه مردم دربارهء ایران صحبت میکنند، بحث از دیدگاه سیاست امنیتی دنبال میشود؛ تحریمها و برنامههای هستهای ایران. ولی آنچه ما باور داریم، این است که مردم باید به مسائل ایران از جنبهء حرکتهای محرک داخلی هم نگاه کنند. اگر میخواهند سیاست ایران و مسائل این کشور را به درستی بشناسند، باید به این موضوع و همچنین وضعیت حقوق بشر و وضعیت سیاسی- اجتماعی در داخل ایران توجه داشته باشند. این یکی از مهمترین مسائل مورد توجه بنیاد “روشنگری درباره ایران” است و از انگیزههای اصلی برای برگزاری این همایش. تمرکز ما روی سیاست خارجی ایران نیست؛ تمرکز روی آنچه که در داخل ایران میگذرد است.”
ولی بهنظر میرسد این موضوع تنها به دنیای آلمانیزبان محدود نیست زیرا بارها فعالان حقوق بشر از این موضوع گله کرده‌اند که تمرکز سازمانهای بینالمللی، قدرتهای غربی و حتی رسانههای غرب روی مسائل هستهای است و نه مسائل حقوق بشر. بهنظر شما دلیل این رویکرد چیست؟
رضا محبت‌کار: وقتی قدرتهای غربی با مقامهای ایران سر یک میز مینشینند تا دربارهء مسائل هستهای گفتگو کنند، رسیدن به یک توافق بسیار دشوارتر میشود اگر بخواهند بحران حقوق بشر در ایران را هم پیش بکشند. چون این موضوع، نقطه ضعف حکومت ایران است و آنها نمیخواهند توجه جهانی به مسائل داخل ایران جلب بشود. در نتیجه کشورهای غربی در مذاکره با ایران، بحث در رابطه با مسائل حقوق بشر را کنار میگذارند.
شما به گفتگو بین دولتهای غربی با دولت ایران اشاره کردید، ولی تمرکز روی مسائل هستهای، تا حدی دربرگیرنده رسانهها در غرب هم میشود؛ در صورتی که آنها برای پوشش مسائل حقوق بشری در ایران محدودیتی ندارند...
من فکر میکنم رسانهها هم به نوعی آنچه در دنیای سیاست میگذرد را دنبال میکنند. برنامه سیاسی غرب تنها روی سیاست امنیتی تمرکز پیدا کرده و این در فهرست موضوعی رسانههای غرب هم قرار گرفته است. برای مثال اگر در ژنو نشستی برای بررسی بحران حقوق بشر در ایران برگزار شود، رسانهها آن را پوشش میدهند. از سویی، اگر احزاب سیاسی موضوع سیاست امنیتی را در محافل سیاسی مطرح کنند، باز هم رسانهها آن را پوشش میدهند.
مقصودم این است که رسانهها به نوعی تنها آنچه که عملاً رخ میدهد را دنبال میکنند. اگر ما بتوانیم این فضا را تغییر بدهیم و توجه جهانی را مستقیماً به مسائل حقوق بشر ایران جلب کنیم، رسانهها هم طبیعتا موضوع را دنبال میکنند. این عقیده من است.
عنوان این همایش “درون ایران” است، اما فعالانی که برای سخنرانی دعوت شدهاند، همگی در خارج از ایران ساکن هستند. این موضوع با تیتر همایش در تضاد نیست؟
بسیار دشوار است که فعالان سیاسی، روزنامهنگاران یا فعالان حقوق بشر را از ایران برای همایشهایی در اروپا دعوت کرد. حتماً بسیاری به یاد دارند که در سال ۲۰۰۰ با حضور سخنرانان ایرانی در کنفرانس برلین، چه جنجالی به پا شد و رژیم ایران به شدت با سخنرانان برخورد کرد.
هرگاه بخواهیم فعالان ایرانی را از ایران برای برنامههایی در خارج دعوت کنیم، باید نگران امنیت و مسائل مربوط به بازگشت آنها باشیم. در نتیجه ما میبایست به افرادی که در خارج از ایران هستند، تکیه میکردیم که البته در رابطه با مسائل ایران تخصص دارند و در تماس نزدیک با مردم در داخل کشور هستند.
“مرکز فدرال آموزش سیاسی آلمان” پشتیبان مالی این همایش بوده است. آنها چگونه به پشتیبانی از این برنامه گرایش پیدا کردند؟
برنامههای این مرکز در سال ۲۰۱۱، بیشتر روی مسائل ایران متمرکز شده و از پروژههای گوناگونی در رابطه با ایران که در آلمان فعال هستند، پشتیبانی کرده‌اند. ما یکی از این پروژهها هستیم. ضمناً مرکز فدرال تنها از همایش پشتیبانی نمیکند، بلکه پشتیبان فعالیتهای دیگر بنیاد “روشنگری درباره ایران” هم هست. چون ما تنها، برگزارکننده این همایش نیستیم، گردانندگی یک تارنمای خبری را هم بر عهده داریم. در نتیجه بسیار خوششانس بودیم که گرچه تنها یک سال از آغاز فعالیتمان میگذرد، بتوانیم پشتیبانی آنها را جلب کنیم.
* تارنمای همایش به پارسی، انگلیسی و آلمانی (پیوند)
* ایمیل تهیه کننده: