اسپیس دات کام – ستاره‌شناسان، موفق به تشخیص زودهنگام مرگ سهمگین یک ستاره شده‌اند؛ اتفاقی که تا نسلی دیگر احتمال رخ دادن آن در میان نیست و به‌زودی می‌توان از طریق ابزار ساده‌ای مثل یک دوربین دوچشمی به تماشای آن نشست.
پنجشنبه پیش بود که این انفجار ستاره‌ای یا به بیان بهتر، این «ابرنواختر» (Supernova)، در کهکشان فرفره‌ای (با نام علمی M101) که فقط 21 میلیون سال نوری از زمین فاصله دارد، مشاهده شد. این، نزدیک‌ترین ابرنواختر دیده شده در نوع خود از سال 1986 میلادی تاکنون است و ستاره‌شناسان جهان هم‌اکنون مشغول نشانه‌روی ابزارآلات‌شان به سوی آن هستند. پژوهشگران گفته‌اند این انفجار که انفجار PTF 11kly خوانده می‌شود را تنها طی ساعت‌هایی پس از لحظه وقوع آن پیدا کرده‌اند.
«پیتر ناگنت» (Peter Nugent) از آزمایشگاه ملی لارنس برکلی و دانشگاه کالیفرنیا- برکلی، دیروز در اظهاراتش گفت: «PTF 11kly دقیقه به دقیقه درخشان‌تر می‌شود و فعلاً حدود 20 برابر از دیروز روشن‌تر شده است.» او که خود اولین کسی بوده که این انفجار را به ثبت رسانده، می‌افزاید: «مشاهده شکوفایی PTF 11kly، شروع یک شور ماجراجویانه خواهد بود. این انفجار حادثه‌ای متعارف، اما گذرا در پهنه هستی است.»
خیره به دب اکبر
این ابرنواختر، در جریان برنامه نقشه‌برداری برای کشف اجرام گذرا در رصدخانه کوه پالومار کالیفرنیا که مجهز به تلسکوپ روبوتیک و پنج‌متری پالومار است، انجام پذیرفت. عکس‌ها، رشد درخشندگی PTF 11kly را در بخش معروفی از صورت فلکی دب اکبر، موسوم به «ملاقه بزرگ» نشان می‌دادند. این انفجار، ابرنواختری از رده Ia است. گمان می‌رود این انفجارها زمانی رخ می‌دهند که ستاره مرده‌ای موسوم به «کوتوله سفید»، از طریق انباشت مداوم ماده با کش رفتن از ستاره همسایه یا برخورد با یک کوتوله سفید دیگر، تاب وزن فزاینده‌اش را (در فرآیندی که به گذشتن از «حد چاندراشکار» معروف است) از دست می‌دهد و منفجر می‌شود.
«مارک سالیوان» (Mark Sullivan) از دانشگاه آکسفورد انگلستان، از نخستین دانشمندانی بوده است که پی به وقوع این انفجار برده‌اند. او می‌گوید: «ابرنواخترهای نوع Ia، گونه‌ای از انفجارهای کیهانی‌اند که به‌منظور تعیین مقدار انبساط جهان به کار گرفته می‌شوند. تماشای انفجاری چنین نزدیک، امکان بررسی این وقایع کیهانی را با دقتی بی‌سابقه به ما می‌دهد.»
پژوهشگران، تحول این ابرنواختر را طی دو هفته آتی پی خواهند گرفت و معتقدند که صید سریع انفجاری در اوایل تولد و تکوین آن، کار نادری است. «اندرو هاول» (Andrew Howell) از دانشگاه کالیفرنیا-سانتا باربارا در این زمینه می‌گوید: «مشغول کشف مدارکی جدید برای حل معمای منشاء این ابرنواخترها هستیم که حدود 70 سال است که حیران‌مان کرده‌اند. هرچند که تاکنون هزاران ابرنواختر دیده‌ایم، اما من هرگز هیچ چیزی شبیه به این را ندیده بودم.»
به‌گفته پژوهشگران، از سال 1986 این نزدیک‌ترین ابرنواختر نوع Ia به ما است و روزبه‌روز هم بر درخشندگی‌اش افزوده می‌شود؛ به‌طوری که چیزی نمانده تا بتوان آن را با دوربین‌های دوچشمی هم مشاهده کرد. سالیوان در این‌باره می‌گوید: «بهترین موقع رصد این ستاره منفجرشونده، لحظاتی پس از غروب آفتاب، برای ساکنان نیمکره شمالی برای یک الی دو هفته آینده است. باید آسمان‌تان تاریک باشد و به دوربین دوچشمی خوبی هم مجهز باشید، هرچند که طبعاً یک تلسکوپ کوچک از آن بهتر عمل خواهد کرد.»
منبع: Space.com
در همین زمینه:
توضیح تصویر:
انفجار PTF 11kly در حاشیه کهکشان همسایه M101 / عکس از Peter Nugent و تیم نقشه‌برداری اجزام زودگذر پالومار.