گزارش انتقادی عفو بین‌الملل درباره «بازدید نمایشی» سفیران خارجی از زندان اوین

هفته گذشته مقام های قوه قضاییه ایران در اقدامی کم سابقه بازدیدی از زندان اوین، یکی از بدترین زندان های کشور، برای نمایندگان دیپلماتیک ۴۵ کشور از اروپا، آسیا، آفریقا و آمریکای جنوبی ترتیب دادند.

افراد ترتیب دهنده این بازدید لزومی به هیچ گونه مخفی کاری درباره این واقعیت ندیدند که «تور زندان اوین» را برای مقابله با گزارش های حقوق بشری در مورد این زندان طراحی کرده اند. توری که تلاش کرد «امکانات عالی» ارائه شده در این زندان شامل سالن زیبایی خصوصی، ورزشگاه، کتابخانه و رستوران را به تصویر بکشد.

در روزهای بعد از این بازدید، رسانه های حکومتی اخباری درباره وضعیت این زندان منتشر کردند که در آنها شرایط زندان اوین «عالی» توصیف شده بود. همچنین بر اساس این خبرها نمایندگان هند، اندونزی، پرتغال و کره جنوبی به تحسین پرداخته و به مقام های ایرانی تبریک گفته اند.

در واقع اما این تصویر هیچ نشانی از واقعیت در خود ندارد.

تحقیقات انجام شده از سوی سازمان عفو بین الملل و سایر سازمان های حقوق بشری در طول سال های گذشته نشان می دهد شرایط زندان اوین غیر انسانی و غیر بهداشتی است.

یکی از شایع ترین شکایت ها که بارها و بارها تکرار شده است، کمبود شدید آب گرم، تهویه نامناسب و وجود سوسک و موش در این زندان، به خصوص در نزدیکی آشپزخانه آن است.

علاوه بر این زندانیان این زندان بارها گفته اند به دلیل کمبود تخت مجبورند کف زمین بخوابند که این مساله به خصوص در ماه های سرد زمستان مشکلات جدی ایجاد می کند.

شرایط تغذیه زندانیان نیز مناسب نیست و به ندرت غذای کافی با کیفیت مناسب در اختیار آنها قرار می گیرد. آن دسته از زندانیانی که به اندازه کافی خوش شانس هستند که می توانند غذای مورد نیاز خود را از فروشگاه زندان تهیه کنند، این کار را می کنند.

زندان اوین یک مجتمع بزرگ است که از چندین ساختمان و بند تشکیل شده است. اغلب این ساختمان ها سه طبقه اند و در هر ساختمان دو بخش وجود دارد. شرایط در بخش های مختلف این زندان می تواند به شدت متفاوت باشد.

آنچه در مورد سالن زیبایی، سالن بدنسازی، کتابخانه و رستوران قابل طرح است این است که این مکان ها تنها در اختیار زندانیانی قرار می گیرد که در ساختمان (بند) هفت حضور دارند و بسیاری از دیگر بندهای زندان، به شکلی تاسف بار از دید نمایندگان و سفیران کشورهای خارجی پنهان مانده است.

این افراد تنها به بخش کوچکی از زندان در بندهای چهار و هفت برده شده اند که بیشتر زندانیان در این حدود زندانیانی ثروتمند به شمار می روند. آنها اغلب به دلیل جرایم مالی محکوم شده اند و با استفاده از منابع مالی خود امکانات مختلفی را برای خود فراهم کرده اند. امکاناتی نظیر فرش، پرده، تلویزیون، تهویه مطبوع، وسایل آشپزخانه و ….

سازمان عفو بین الملل پی برده است که پیش از برگزاری این بازدید، مسئولان زندان عده ای از زندانیان را به بخش ها و مناطق دیگر زندان منتقل کرده اند تا ازدحام جمعیت در زندان مشخص نباشد و دیوارها هم رنگ آمیزی شوند.

آنها همچنین به زندانیان هشدار داده اند در این بازدید به دیپلمات ها نزدیک نشوند و انتقاد نکنند.

زندان اوین نه تنها در ایران که در سطح جهان به عنوان نماد سرکوب سیاسی گسترده در ایران شناخته می شود. این زندان در طول تاریخ ننگینش صدها نفر از فعالان مدنی و سیاسی را که اقداماتشان صلح آمیز بوده است، همراه با روزنامه نگاران، روشنفکران و وکیلان حقوق بشر در خود دیده است.

با وجود این نمایندگان کشورهای خارجی اجازه بازدید از دیگر بخش های زندان را که ده ها تن از زندانیان عقیدتی تر جمله مدافعان حقوق بشر در آنها در بند هستند، نداشته اند. این ساختمان ها عبارتند از بند ۳۵۰ که مدافع برجسته حقوق بشر، عبدالفتاح سلطانی در آن زندانی است. همچنین آرش صادقی، فعال حقوق بشری که به شدت بیمار است، در این بند نگهداری می شود.

در بند هشت، امید عالیشاه، دیگر مدافع حقوق بشر زندانی است و همچنین بند زنان زندان اوین که فعالان حقوق بشر ،نرگس محمدی، گلرخ ابراهیمی ایرایی و آتنا دائمی در آن زندانی هستند.

این هیات در بازدید خود همچنین امکان دسترسی به محل های زیر نظر وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه پاسداران را نداشته است. محل هایی که بازداشت شدگان به طور معمول در آنها تحت شکنجه و بدرفتاری قرار می گیرند.

نمایندگان کشورهای خارجی همچنین امکان ملاقات با زندانیان دو تابعیتی را پیدا نکرده اند. کسانی همچون نازنین زاغری-راتکلیف و کمال فروغی، زندانیان ایرانی-بریتانیایی. همچنین دکتر احمدرضا جلالی، پژوهشگر ایرانی ساکن سوئد که در طول مدت این بازدید به سلول انفرادی منتقل شده است.

بازی بی نظیر فریبکاری

بازدید بی نهایت تبلیغاتی از زندان اوین به صورتی واضح در راستای پوشاندن حقایق تاریک دربارە این زندان برنامه زیری شده است.

صحبت های کاظم قریب آبادی پس از این بازدید و ادعاهایی که از ناحیه او مطرح شده شرم آور هستند. او گفته است زندانیان در ایران از دسترسی کامل به مراقبت های پزشکی برخوردارند: اظهارنظری که در تعارض کامل با یافته های یک گزارش سازمان عفو بین الملل. گزارشی که نشان می دهد چگونه زندانیان سیاسی عمدا از دسترسی به مراقبت های پزشکی مناسب محروم می مانند و این گونه به شکلی مضاعف مجارات می شوند: 

گروگان گرفتن سلامتی: ممانعت از مراقبت‌های پزشکی در زندان‌های ایران

قریب آبادی همچنین مدعی شده است شرایط زندان اوین نمونه ای از استانداردهای بالای زندان ها در سراسر ایران است.

این در حالی است که سالانه عده زیادی از زندانیان در اعتراض به شرایط وحشتناک زندان ها در ایران دست به اعتصاب غذا می زنند. همچنان که پیش از این و در سال جاری، سعید شیرزاد، فعال حقوق بشر زندانی در زندان رجایی شهر کرج (در نزدیکی تهران)، در اعتراض به شرایط نامناسب زندان اعتصاب غذایی ۳۹ روزه کرد.

چنین ادعاهای دروغینی تلاش مقام های ایرانی برای زدودن تصویر صدها نفر از زندانیان است که در طول این سالها در پشت میله های زندان های مختلف در ایران، از جمله زندان اوین رنج کشیده اند.

سفیران کشورهای خارجی ای که در «تور اوین» شرکت داشته اند، پیش از حضور در زندان اویت نمی دانسته اند که قرار است حضورشان با چنین محدودی همراه باشد و چنین سطحی از تحریف در مورد شرایط این زندان بدنام وجود داشته باشد. اکنون اما باید برای آنها بسیار روشن باشد که مقام های ایرانی از آنها برای کسب اعتبار در تبلیغات مورد نظر خود استفاده کرده اند. این سفیران باید علیه شکنجه و بدرفتاری با سایر زندانیان در ایران و بازداشت های خودسرانه مدافعان حقوق بشر سخن بگویند و از مقام های زندان اوین و دیگر زندان ها در ایران بخواهند درها را برای بازدید و نظارت نهادهای مستقل باز کنند.

اگر مقام های ایرانی واقعا علاقه مند به بهبود اوضاع هستند و می خواهند دیگر به بدنامی شهره نباشند، باید فورا در وضعیت فعلی زندان ها تغییرات جدی ایجاد کنند. از جمله: امکان دسترسی به مواد غذایی، آب، مراقبت های پزشکی، امکانات بهداشتی و تخت های مناسب را برای همه زندانیان تضمین کنند.

آنها همچنین باید استفاده از شکنجه و سایر بدرفتاری ها را در بازجویی ها کنار بگذارند و برخورد با زندانیان، همراه با حفظ حرمت و کرامت بشری آنها باشد. مدافعان حقوق بشر و کسانی که جز فعالیت های مسالمت آمیز کار دیگری نکرده اند و غیرقانونی بازداشت و محاکمه شده اند هم آزاد شوند.

جمهوری اسلامی باید به سازمان های بین المللی از جمله گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران اجازه دهد به شکل مستقل از زندان اوین و سایر زندان های ایران بازددید کنند و شرایط این زندان ها را با استانداردهای بین المللی تطبیق دهند.