مجتبا صولت‌پور – احمد رضا احمدی از ابتدای دهه‌ی ۱۳۴۰ حضور حرفه‌ای خود را در دنیای شعر آغاز کرده است. او را به‌عنوان شاعری فعال، سرراست، بی‌پیچیدگی و دوست‌داشتنی می‌شناسیم. احمدی در طول سال‌های سرایش، شعر خودش را پیدا کرده و توانسته بر بسیاری تاثیر بگذارد.
رد اندیشه‌های ساده‌نگارانه‌ی او را در آثار شاعران جوان به‌وضوح می‌بینیم و شعر او توانسته در بین نسلِ پس از خود مشتاقان زیادی پیدا کند. اما جفا کرده‌ایم اگر حکایت شعرهای احمدی را هم‌پایه‌ی ساده‌نگاری‌های صرف بپنداریم. احمدرضا احمدی، مدتی پیش هفت مجموعه شعر را تحت عنوان «دفترهای سالخوردگی» روانه‌ی پیشخوان کتاب‌فروشی‌ها کرده است. در این نوشتار ضمن بررسی این هفت دفتر، به دلبستگی‌های شاعر در شعر نو، و دریافت‌ها و عدم دریافت‌های شاعران جوان از شعر او می‌پردازم.
سلام بر اندوه
احمد رضا احمدی حالا ۷۱ ساله است. شاعرِ ما سالخورده شده، و در طول چند دهه سرایش، آب دیده گشته و کلماتش را به ثبات رسانده است. در برخورد با مجموعه‌های اخیر شاعر، باید روزهای جوانیِ او را به‌یاد داشته باشیم و کاوش در شعرهای احمدی را با جوانی‌هایش و دفترهای آن دوره آغاز کرده، و در روندی لذتبخش به تازه‌ترین کتاب‌هایش برسیم. اولین جلد از «دفترهای…» با نام «در این کوچه گل بنفشه می‌روید: باران» در ۱۹۷ صفحه و با قیمت ۴۲۰۰ تومان منتشر شده است. کتاب مجموعه‌ای‌ست از قطعه‌نوشت‌های احمدی. قالبی که احمدی پیش از این هم آن‌را تجربه کرده است. (برای مثال در کتاب «روزی برای تو خواهم گفت».) قطعات کتاب زبانی هم‌جنس با دنیای شعرهای احمدی دارند و به تناسب از شعریت بهره‌مند‌ند. شاعر در این قطعات، دنیا را به نثر و با نشانه‌گذاریِ مخصوص به‌خود راویت می‌کند و شاید هم این نوشته‌ها، بداهه‌نوشت‌های او در غروب‌های جمعه باشد! این قطعات، در کنار شعر‌هایش وضع حال شاعرند و کسی که با دنیای احمدی آشنا و خوُ گرفته باشد، این کتاب را هم از دست نخواهد داد. دنیا از نگاه یک پیرمردِ دوست‌داشتنی بسیار زیباست.
دومین دفتر «چترهای کهنه در باران باز نمی‌شدند: «حرمان» نام دارد. اندوهِ شاعر آغاز شد! حرمان، نومیدی، و غمی که در پی از دست دادن‌ها می‌آید، از مشخصه‌های دنیای شاعر است، اما نومیدی احمدی، پوچ‌گرایانه نیست. او نویسنده‌ی ادبیات کودک هم هست، و شاید نتوان هم پو‌چ‌گرا بود، و هم شعرِ کودک نوشت. به‌هر حال، این دو هر رابطه‌ای که داشته باشند، غم‌های دنیای احمدرضا احمدی را خلاقانه و جذاب کرده‌اند. شعر‌ها ابداً از یک ذهن افسرده تراوش نکرده‌اند. این‌ها فقط سروده‌های یک شاعر دنیادیده است، که در هفتاد سالگی شاید از هر زمان تنها‌تر است. در هر دفتر می‌توان مفاهیم مورد علاقه‌ی شاعر (و در این دفتر حرمان) را پیدا کرد و دید. دفتر دوم با ۱۶۲ صفحه و ۳۶۰۰ تومان منتشر شده است.
مجتبا صولت‌پور – نومیدی احمدی، پوچ‌گرایانه نیست. او نویسنده‌ی ادبیات کودک هم هست، و شاید نتوان هم پو‌چ‌گرا بود، و هم شعرِ کودک نوشت. به‌هر حال، این دو هر رابطه‌ای که داشته باشند، غم‌های دنیای احمدرضا احمدی را خلاقانه و جذاب کرده‌اند. شعر‌ها ابداً از یک ذهن افسرده تراوش نکرده‌اند. این‌ها فقط سروده‌های یک شاعر دنیادیده است، که در هفتاد سالگی شاید از هر زمان تنها‌تر است.
در غروب‌های جمعه
زبان احمدی ساده، و فرم شعر‌هایش تخت است، اما ایجاد خستگی نمی‌کند، و این احتمالاً به‌خاطر چینش متنوع و هوشمندانه‌ی تصاویر در شعرهاست. دنیای کلاژگونه‌ی شعرهای احمدی، مجال تنفس به مخاطب نمی‌دهد و او را در سیری جذاب با خود به جلو می‌کشاند، و همین باعث شده که شعرهای کتاب با وجود حجم غالباً دو صفحه‌ای، تا پایان دنبال شوند. دل بستن به دنیای این شعر‌ها آسان است. همه چیز ساده و صادق است. شاعر در اوج صمیمیت با نوشته‌هایش به‌سر می‌برد و این همان صمیمیتی‌ست که از متن به مخاطب تراوش می‌کند. رابطه‌ی خیال و دنیای واقعی را باید جایی میان انبوه تصاویر کتاب جست‌و‌جو کرد، مثلاً شاید در این یکی:
«دیگر برایم تعجب
نداشت
کسی با خنجری
در قلب
در خیابان
از کنارم عبور کند
خنجر را لحظه‌ای
از قلبش بیرون
بیاورد
سیبی را نصف کند
نصف سیب را
خودش بخورد
و نصف دیگر را
به من بدهد.»
دنیای تصویری شاعر، نه تماماً واقع‌گرایانه، که همیشه بهره‌ای از خیال دارد.
دفتر سوم با نام «پس از فراغت‌های مدام: نیستی»، در حجم ۱۵۲ صفحه‌ای و با قیمت ۳۵۰۰ تومان منتشر شده است.
چهارمین دفتر با مفهوم عشق شکل گرفته و شاید بهترین دفترِ این مجموعه باشد. روایتی از همه‌ی غروب‌های اندوه‌زا و خاطره‌ای از عشق‌های گذشته، که در همه‌ی سطور کتاب رشد کرده و جان گرفته. تصویر مبهمِ عشق، روبهروی مخاطب ساخته می‌شود – آن‌گونه که روبهروی شاعر ساخته شده- و می‌توان مدت‌ها به این تصویر خیره شد.
احمدی دنیای تباه شده را دیده است و چاره‌ای جز اعتراف به ناتوانیِ دنیا از نجات خود ندارد:
«خاموشی برگ‌ها را
در غروب‌های جمعه
دیده بودیم
آرام‌آرام
آموخته بودیم
ریزش برگ‌ها
جهان را تغییر نمی‌دهد.»
این دفتر در ۱۵۶ صفحه و با قیمت ۳۶۰۰ تومان در اختیار خوانندگان است.
آن هزار برگ زرد
احمد رضا احمدی ساده‌نویسی را به اوج رسانده است. مخاطب در شعرهای او با انبوهی از حس‌های ملموس روبه‌روست، و این ساده‌نگری توانسته در طول چند دهه، خود را از فرم سطحی‌شده‌اش دور نگه دارد و این نقطه‌ی تفاوت شعر احمدی، با سیر ساده‌نویسانه‌ی غالب است. در دنیای احمدی، ساده‌نگری، با سطحی‌نگری مخلوط نشده، و شاعر همچنان کاشف تصاویر زنده است. شعرهای ساده‌نگرانه‌ی احمدی، نهفته در نوعی از جهان‌بینیِ بسیار حساس‌اند، که اغلب شاعرانِ متأثر از او به آن بی‌توجه می‌مانند.
دفتر پنجم با نام «در انتهای کوچه در باران شمع را روشن می‌کردیم: «تنهایی»، در حجم ۱۴۷ صفحه و با قیمت ۳۴۰۰ تومان منتشر شده است:
«همچنان به دریا
خیره مانده است
شاید
قایقی برسد
سوارش کند.»
مخاطب با تنهاییِ آدم‌های شعر احمدی، هم‌ذات‌پنداری می‌کند و با او همنوا می‌شود. این دفتر هم در ادامه‌ی دفترهای پیشین، و مکملِ همان نگاه است.
ششمین دفتر، «روزی که ما سوار قطار شدیم: هوا ابری بود» نام گرفته که با ۱۵۷ صفحه و ۳۶۰۰ تومان خودنمایی می‌کند. زبانی که با اشتیاق، به بازگو کردن «خاطرات شفاهی» مشغول است، خواننده را در این دفتر به خود وانمی‌دهد و هر فاصله‌ای را که می‌تواند بین مخاطب و متن وجود داشته باشد، حذف می‌کند. شاید با شعر هیچ‌کس به اندازه‌ی شعرهای احمدی، نتوان صمیمیت به خرج داد. کافی‌ست نگاه شاعر به دنیا را دریافت تا به آن علاقمند شد.
آخرین دفتر با نام «می‌خواستم روزی گریه کنم: سیب سرخ» پایان‌بندیِ خوبی برای غنیمت‌های روزهای 
سالخوردگی شاعر می‌سازد. این شعر‌ها، گنجینه‌های مردی هستند، که غروب‌های جمعه، می‌نشیند بر صندلی اتاقش، و در غلیان احساساتِ صادقش، شعرهای تاثیرگذاری می‌نویسد. آخرین دفتر، در ۱۵۹ صفحه و با قیمت ۳۶۰۰ تومان در دسترس مخاطبان است.
درست است که می‌شد تعدادی از شعرهای کتاب را حذف کرد و در نهایت مجموعه‌ای خلاصه‌تر از آن‌ها ساخت، اما این هفت مجموعه، به‌عنوان متونی از روزهای سالخوردگی یک شاعرِ موفق، شکل با ثبات خود را یافته‌اند. این هفت کتاب، توسط نشر «چشمه»، و همگی در تیراژ ۱۵۰۰ نسخه به چاپ رسیده‌اند. برای پایان، سطرهایی از آخرین شعر دفتر هفتم را انتخاب کرده‌ام:
«سکوت
در کنار عشق محض
سکوت
در کنار سیب محض
دشوار و ناتمام
بود».
شناسنامه‌ی کتاب:
دفترهای سالخوردگی، هفت جلد (جداگانه)، احمدرضا احمدی، نشر چشمه، چاپ اول: ۱۳۸۹، ۱۵۰۰ نسخه.