جان دوندار، سردبیر ۵۵ ساله روزنامه «جمهوریت» در مه سال جاری به اتهام «جاسوسی» به پنج سال زندان محکوم شد. یک ماه بعد اما موفق شد از ترکیه بگریزد و به آلمان پناه بیاورد. او امروز، دوشنبه، ۷ نوامبر با یوآخیم گاوک دیدار و گفت‌و‌گو می‌کند و گزارشی از وضع آزادی بیان و آینده ترکیه به رییس جمهوری آلمان ارائه می‌دهد. به همین مناسبت روزنامه «تاگس اشپیگل» (چاپ برلین) با این روزنامه‌نگار سکولار و از مدافعان آزادی بیان گفت‌و گو کرده است. این گفت‌و گو را می‌خوانید:
بعد از بازداشت عده‌ای از اعضای تحریریه «جمهوریت»، در طی هفته‌های گذشته چندین سیاستمدار ترکیه‌ای مدافع حقوق کردها که عضو حزب دموکراتیک خلق‌ها (اچ دی پی) هستند نیز بازداشت شده‌اند. در ترکیه چه اتفاقی افتاده؟
یک کودتای تمام‌عیار دارد اتفاق می‌افتد: کودتای اردوغان. در این کودتای دوم هم مثل کودتای ۱۵ ژوئیه پارلمان ترکیه یک بار دیگر بمباران می‌شود، منتها این‌بار با احکام جلب که به فرموده اردوغان صادر شده. من تفاوتی نمی‌بینم بین آنچه که در ژوئیه اتفاق افتاد و آنچه که این روزها اتفاق می‌افتد. این اقدامات با این هدف انجام می‌شود که فقط یک نفر بر ترکیه حکومت کند.
آیا شما از آنچه که در ترکیه اتفاق می‌افتد غافلگیر شده‌اید؟
نه. ما می‌دانیم که اردوغان، رییس جمهوری‌ست که هدفش دستیابی به یک حکومت توتالیتر است و به همین جهت هم صدای معترضان را تحمل نمی‌کند. روزنامه «جمهوریت» یکی از سنگرهای مقاومت بود و می‌دانستیم که تحمل‌مان نخواهند کرد. خودمان را هم برای این تهاجم آماده کرده بودیم. به همین جهت، با وجود آنکه عده‌ای از اعضای تحریریه بازداشت شده‌اند، «جمهوریت» همچنان منتشر می‌شود. جای روزنامه‌نگاران بازداشت شده را روزنامه‌نگاران تازه‌نفس پر کردند.
آیا می‌توانید توضیح بدهید که چگونه سرکوب آزادی بیان در ترکیه اتفاق افتاد؟
ما از دیرباز نگران آزادی بیان و بیش از آن، نگران وضع روزنامه‌نگاران در ترکیه بودیم. اما متأسفانه موفق نشدیم در برابر حکومت، جبهه‌ای از آزادیخواهان را تشکیل دهیم. همچنین نتوانستیم وضعیت بحرانی‌مان را به خوبی برای اروپا توضیح دهیم.
گروهی از روزنامه‌نگاران بازداشت شده «جمهوریت» به طرفداری از عبدالله گولن و عده‌ای هم به هواداری از پ ک. ک متهم شده‌اند.
روزنامه «جمهوریت» در ۴۰ سال گذشته همواره گزارش‌هایی انتقادی پیرامون نهضت گولن منتشر کرده است. وقتی ما خطرات این نهضت را آشکار می‌کردیم، اردوغان دست در دست گولن گذاشته بود و با نهضت او همکاری می‌کرد. رجب طیب اردوغان خودش مهم‌ترین هوادار و پشتیبان عبدالله گولن بوده است.
آیا اصلاً رسانه‌ای انتقادی در ترکیه باقی مانده است؟
بیش از دو – سه روزنامه و یک شبکه تلویزیونی باقی نمانده که حکومت به زودی سراغ آن‌ها هم می‌رود.
بازداشت و سرکوب روزنامه‌نگاران «جمهوریت» به این دلیل غافلگیرکننده بود که حزب عدالت و توسعه همواره از روزنامه «جمهوریت» به عنوان مصداقی برای آزادی بیان در ترکیه یاد می‌کرد.
اردوغان دیگر نیازی ندارد به اینکه به جهانیان چیزی را ثابت کند. او گمان می‌کند به اندازه کافی از پشتیبانی اروپا برخوردار است.
ترکیه به کدام سو می‌رود؟
بگذارید جوری بیان کنم که همگان متوجه شوند: ترکیه به سمت حکومت مأموران گشتاپو می‌رود. دیر نیست روزی که بدون دخالت دادن پارلمان، به خانه دگراندیشان، روشنفکران و سیاستمداران مخالف یورش ببرند. استادان دانشگاه را از دانشگاه‌ها اخراج می‌کنند و هنرمندان را بازداشت خواهند کرد. اتهامات همه این اشخاص هم شبیه هم خواهد بود و سرانجام همه صداهای مخالف را خاموش می‌کنند.
آیا ممکن است دادستان علیه اعضای حزب «جمهوریت خلق ترکیه» (سی اچ پی) هم اتهاماتی را مطرح کند؟
طبعاً. این خاصیت یک حکومت توتالیتر است که اپوزیسیون و مخالفانش را از کار بیندازد. ممکن است حتی بعضی از اعضای «عدالت و توسعه»، هرآینه که مخالفتی ابراز کنند نیز بازداشت شوند. در بین آن‌ها ممکن است یک وزیر مستعفی یا یک رئیس دولت پیشین هم باشد.
اردوغان تلاش می‌کند لایحه مجازات اعدام را توسط پارلمان ترکیه به تصویب برساند. هدف او چیست؟
هر حکومت اقتدارگرایی در آرزوی مجازات اعدام است. هدف ایجاد ترس و وحشت است. اردوغان خواسته‌های [حقوق بشری] اتحادیه اروپا را دیگر در نظر نمی‌گیرد. هدف او این است که حکومت اقتدارگرایانه‌اش را تثبیت کند.
آیا گمان می‌کنید پارلمان، لایحه مجازات اعدام را تصویب کند؟
مردم را دارند آماده می‌کنند. اگر اعضای حزب «جمهوریت خلق ترکیه» در پارلمان ترکیه با این لایحه موافقت کنند، مجازات اعدام تصویب خواهد شد. اگر چنین اتفاقی بیفتد تعجب نمی‌کنم.
تصویب لایحه مجازات اعدام به معنی این است که مذاکرات بر سر عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا به حالت تعلیق درآید.
ما از اول روشن کردیم که اردوغان برای انحادیه اروپا هیچ اهمیتی قائل نیست. او هرگز مایل نبود به عضویت این خانواده درآید. با این‌حال، اتحادیه اروپا تاکنون متأسفانه از او حمایت کرده است. رهبران اتحادیه اروپا به طور جدی و پیگیر از آزادیخواهان ترکیه‌ای دفاع نکرده‌اند و به این ترتیب آرزوهای بسیاری از شهروندان ترکیه که امیدوار بودند روزی کشورشان عضو اتحادیه اروپا شود، پایمال شده است.
آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان اما از بازداشت روزنامه‌نگاران «جمهوریت» به عنوان یک اقدام «هشداردهنده» انتقاد کرده بود.
از ایشان تشکر می‌کنم. اما خانه در آتش می‌سوزد. اگر آن زمانی که شعله‌ها هنوز زبانه نکشیده بود، هشدار می‌دادند، ممکن بود آتش‌نشان‌ها از عهده حریق برآیند. الان اما که خانه سوخته و خاکستر شده چه فایده‌ای دارد که بگوییم وضعیت «هشداردهنده» است؟ ما چندین ماه منتظر واکنش خانم صدراعظم بودیم. من حتی سال گذشته که تازه بازداشتم کرده بودند نامه‌ای به او نوشتم.
سیاستمداران مایل نیستند با انتقاد آشکار از اردوغان، توافقنامه اتحادیه اروپا و ترکیه درباره پناهجویان را به خطر بیندازند. نظر شما چیست؟
اینکه این توافقنامه سر از زباله‌دانی درآورد یا اتحادیه اروپا همچنان از اردوغان جانبداری کند، هیچ اهمیتی ندارد. تنها چیزی که در این لحظه برایم مهم است، این است که کشورم را از فاشیسم حفظ کنم. تا آخرین لحظه هم مبارزه می‌کنم. اگر اتحادیه اروپا بخواهد مانع ما بشود، طبعاً مقابل اتحادیه اروپا هم می‌ایستیم. چاره دیگری نداریم.
آقای دوندار، شما امروز، ۷ نوامبر با رییس جمهوری آلمان دیدار و گفت‌و گو می‌کنید. به او چه می‌گویید؟
از من دعوت کردند و من هم این دعوت را با کمال میل پذیرفتم. به آقای گاوک می‌گویم که چه خطراتی آزادی مطبوعات و دموکراسی در ترکیه را تهدید می‌کند. امیدوارم او هم چیزی برای گفتن داشته باشد.
لینک‌های مرتبط:
- سردبیر روزنامه «جمهوریت» ترکیه بازداشت شد
- کانون نویسندگان ایران با سردبیر روزنامه “جمهوریت” ترکیه اعلام همبستگی کرد
- سردبیر «جمهوریت» به دادگاه قانون اساسی ترکیه شکایت می‌کند
- درخواست حبس ابد برای دو روزنامه‌نگار منتقد در ترکیه
- روزنامه‌نگاران آلمان خواهان لغو محاکمه دو روزنامه‌نگار ترک شدند
- نامه ۱۰۰ نویسنده در حمایت از روزنامه‌نگاران ترکیه‌ای
- سوءقصد به جان سردبیر روزنامه «جمهوریت» ترکیه
- جان دوندار از سردبیری روزنامه جمهوریت ترکیه کنار کشید