سازمان مردم‌نهاد «پژوهش تسلیحات جنگ» (CAR) به تازگی گزارش جامعی را در باره منشا قطعات بمب‌های دست‌ساز یا کنارجاده‌ای (IED) داعش منتشر کرد. بر اساس این گزارش قطعات یاد شده از طریق شرکت‌ها و واسطه‌هایی در بیش از ۲۰ کشور جهان تهیه می‌شوند و بیشترین واسطه‌ها در ترکیه مستقر هستند. در این تحقیق از آلات و ادوات، قطعات، ترکیبات شیمایی و اسناد به‌جامانده از داعش در شهرهای ربیعه، کرکوک، موصل، تکریت و کوبانی استفاده شده است.
از آنجا که زنجیره ارسال ۷۰۰ قطعه یا ماده مورد نیاز برای ساخت بمب‌های دست‌ساز، متفاوت از مسیرهای تجاری سلاح‌های نظامی است، نظارت‌های مربوط به معاملات تسلیحاتی شامل آنها نمی‌شوند. برخی از مواد مورد نیاز، جزء محصولات صنعتی معمول هستند مانند فیوز، کابل یا ترانزیستورها، موبایل، خمیر آلومینیوم یا مواد مورد نیاز برای تهیه کود شیمیایی مانند اوره که در بازار آزاد به راحتی قابل تهیه هستند.
اغلب مواد مورد نیاز برای تولید خمیر آلومینیوم مواد منفجره، از چین، برزیل، رومانی یا ترکیه تهیه شده‌اند و از طریق ترکیه یا عراق به مقصد رسیده‌اند. به عنوان مثال اوره یافت شده در کوبانی را شرکتی در ترکیه از روسیه وارد کرده بود. دبه‌های پلاستیکی آب‌اکسیژنه یافت‌شده در تکریت را شرکتی در ترکیه از طریق هلند و بلژیک وارد کرده بود. همچنین در شمال عراق موبایل‌های مارک نوکیا (105 RM-908) بدست آمد که در یمن خریداری شده و از طریق دوبی برای داعش به عراق ارسال شده بود.
بیشتر بخوانید: هشدار سازمان سیا: داعش توان حملات شیمیایی دارد
در این تحقیق اجناس ۵۱ شرکت از ۲۰ کشور کشف شدند و بیشترین تعداد یعنی ۱۳ مورد آنها مربوط به شرکت‌هایی از ترکیه و بعد از آن از هند و عراق بودند. علاوه بر کشورهای یاد شده نام کشورهای دیگری مانند امارات متحده عربی، برزیل، آمریکا، ژاپن، اتریش، چین، روسیه، رومانی یا بلژیک هم در این گزارش دیده می‌شود.
جیمز بیوان از مسئولان پژوهش می‌گوید تا آنجایی که امکان‌پذیر بود از تولیدکنندگان و واسطه‌ها در مورد سفارش‌دهندگان سوال شد، اما طی تحقیق مشخص شد که دولت ترکیه تمایلی برای همکاری ندارد.
اعضای این پژوهش تاکید می‌کنند که آنها فقط مبدا قطعات و مواد را پیگیری کرده‌اند و این امر به معنای همکاری مستقیم شرکت‌ها و کشورها با داعش نیست. شرکت‌ها قطعات را به بازرگانان فروخته‌اند و تجار محلی هم از آنها جنس‌ها را خریده‌‌اند و در پایان، داعش به ملزومات مورد نیاز خود دست یافته است.
دستیابی سریع داعش به تجهیزات
اما بخش شگفت‌آور ماجرا، سرعت دسترسی داعش به سفارشات است که اغلب کمتر از یک ماه است. به نظر نویسندگان این گزارش این امر نشانگر عدم نظارت کافی و بی‌توجهی تولیدکنندگان به کاربردهای متفاوت محصولات تولیدی است.
داعش اسلحه‌های مورد نیاز خود را از بازار سیاه و تجاری که «مجوز» دارند تهیه می‌کند؛ کسانی که توسط سازمان امنیت داعش تائید می‌شوند. این افراد در صورت فروش انحصاری سلاح‌ها به داعش، حق رفت‌وآمد آزادانه در مناطق تحت نفوذ داعش را دارند. سلاح‌ها از شورشیان، شبه‌نظامیان عراقی، ارتش عراق یا سوریه تهیه می‌شوند.
به گفته یک تاجر سابق اسلحه در مصاحبه با فایننشال تایمز، برای داعش مبدا سلاح اهمیتی ندارد. نیاز به مهمات و مواد منفجره یا قطعات و ترکیبات آن بسیار بالاست. ماهانه نه تنها انبوهی از بمب‌های دست‌ساز بلکه خودروهای حاوی بمب و کمربندهای انفجاری تولید می‌شود.
(پی‌دی‌اف انگلیسی، ۱۰۷ صفحه، ۶ مگابایت)