حدود یک ماه مانده به دهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی و پنجمین مجلس خبرگان رهبری، در حالی که درصد بالایی از کاندیداهای اصلاح‌طلبان از سوی شورای نگهبان رد صلاحیت شده‌اند، رهبر جمهوری اسلامی از کسانی که او را هم قبول ندارند خواست تا برای «حفظ اعتبار کشور»، در این انتخابات شرکت کنند.
از طرفی رد صلاحیت گسترده اصلاح‌طلبان از سوی هیات‌های نظارت شورای نگهبان با انتقاد برخی از چهره‌های نظام روبرو شد. اکبر هاشمی رفسنجانی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت: «اگر کسی با نگاه سیاسی و به خاطر مسائل شخصی، مردم را از رای دادن به یک نفر با رد صلاحیت محروم کند، با توجه به فتوای رهبری در حق‌الناس دست برده است.» عبدالحسن مقتدایی، استاندار خوزستان نیز با بیان اینکه هیچکس حق مهندسی انتخابات را ندارد، گفت: «رد صلاحیت بی‌جهت و غیرمنطقی داوطلبان انتخابات، فرقی با تقلب در صندوق‌های رای‌گیری ندارد.»
اما رهبر جمهوری اسلامی در پاسخی غیرمستقیم به منتقدان رد صلاحیت‌ها عنوان کرد: «در هیچ جای دنیا در مراکز تصمیم‌گیری کسی که اصل نظام را قبول ندارد راه نمی‌دهند.» او صریحا اعلام کرد: بنده نگفتم کسانی که نظام را قبول ندارند به مجلس بروند.
استان‌های کردنشین ایران نیز مانند سایر نقاط کشور از قاعده رد صلاحیت‌ها مستثنی نبوده‌اند. اما موضع احزاب کرد برای درخواست از مردم برای شرکت و یا عدم شرکت در انتخابات یکسان نیست.
داوطلبان رد صلاحیت شده چه می‌گویند
آیا مستقل از توضیحاتی که رسما در رد صلاحیت داوطلبان نامزدی در انتخابات مجلس در مناطق کردنشین داده شده، دلایل دیگری هم می‌تواند در کار باشد؟ خالد توکلی، یکی از این داوطلبان رد صلاحیت شده از حوزه انتخابیه سقز، به رادیو زمانه می‌گوید: «فکر می‌کنم علت اصلی آن سیاسی و در چارچوب ایجاد محدودیت برای نیروهای اصلاح‌طلب است.»
خالد توکلی معتقد است که «فرق چندانی میان دلایل رد صلاحیت کاندیداهای مناطق کردنشین و تهران دیده نمی‌شود و شورای نگهبان برای رد صلاحیت، به موارد مشابهی استناد کرده است.»
جبهه متحد کرد اعلام کرده بود که می‌خواهد در این دوره از انتخابات، در سراسر مناطق کردنشین همانند یک تشکل کاندیدا معرفی کند تا در مجلس آینده فراکسیون نمایندگان کرد را تشکیل دهد. آیا این جبهه با رد صلاحیت‌های گسترده می‌تواند به همان اندازه که پیش‌بینی کرده بود نمایندگانی به مجلس بفرستد؟ خالد توکلی که از کاندیداهای نزدیک به این جبهه به شمار می‌رود، در پاسخ به این سوال رادیو زمانه عنوان می‌کند: «فکر نمی‌کنم جبهه متحد کرد بتواند نماینده‌ای به مجلس بفرستد. در این مرحله هم اگر کسی ادعا کند که کاندیدای مورد حمایت جبهه متحد کرد است رد صلاحیت خواهد شد.»
او در مورد تاثیر رد صلاحیت‌ها در مشارکت یا عدم مشارکت مردم می‌گوید: «اگر چه میزان مشارکت ممکن است اندکی کاهش یابد، اما تحریم در انتخابات مجلس کارساز و موثر نیست و بخش زیادی از مردم همچنان در انتخابات شرکت خواهند کرد.»
یکی دیگر از داوطلبان رد صلاحیت شده مناطق کردنشین، جلال جلالی زاده نماینده سابق شهرهای سنندج، دیواندره و کامیاران در مجلس شورای اسلامی است. رد صلاحیت او نیز مانند بسیاری دیگر از داوطلبان با استناد به بندهای اول و سوم ماده ۲۸ قانون انتخابات صورت گرفته است؛ بندهایی که مشتمل بر اعتقاد و التزام عملی به اسلام و نظام و قانون اساسی و ولایت مطلقه فقیه هستند. جلال جلالی‌زاده در سایت رسمی خود گفته است: «اولا اعلام می‌کنم من ملتزم به اسلامم اما اسلام راستین. اسلام عدالت و صداقت. اسلام طرفدار آزادی و برابری. نه اسلام خرافات و تملق و مداحی. نه اسلام حق‌کشی و طرفدار ستم و تبعیض.»
این نماینده سابق مجلس، همچنین در انتقاد به مواردی که براساس آن رد صلاحیت شده نوشته است : «من طرفدار جمهوری اسلامی‌ای هستم که مسئولانش قانونمدار و عادل باشند نه پرورش دهنده بابک‌ها و خاوری‌ها. من از جمهوری اسلامی دفاع می‌کنم نه تنها حق و حقوق مرا بلکه هر دگراندیش دیگری را به رسمیت بشناسد.»
جلالی‌زاده که دو دوره نماینده مجلس بوده است، پنهان نمی‌کند که به ولایت فقیه ملتزم نیست و می‌گوید: «چون ولایت فقیه برآمده از امامت است، هر اهل سنتی بگوید من معتقد و ملتزم به ولایت فقیه هستم دروغ می‌گوید.»
دیدگاه متفاوت احزاب کرد در مورد تحریم انتخابات
حزب دمکرات کردستان ایران با انتشار بیانه‌ای، ضمن تحریم این دوره از انتخابات مجلس و خبرگان رهبری ایران، با نابه‌جا خواندن بحث انتخابات در ایران و اینکه کانون‌های اصلی قدرت در معرض انتخابات قرار نمی‌گیرند و تنها مناصب حاشیه‌ای و فاقد اختیارات هستند که در سناریویی ساختگی، نمایش انتخابات در مورد آنان انجام می‌گیرد، گفته است: «اساساً در ایران تحت سلطه جمهوری اسلامی تغییری از طریق انتخابات حاصل نمی‌شود و مجالی برای مشارکت حقیقی و دمکراتیک مردم در تعیین سرنوشت خویش و کشور وجود ندارد. تصمیمات سرنوشت‌ساز در جای دیگری گرفته می‌شوند که نهادهای انتخابی را به تمسخر گرفته است.»
در بیانیه حزب دمکرات کردستان ایران آمده است: «مجلس تنها محل تجمع اعضای نهادی است که شورای نگهبان به آنها اجازه داده است تا در آن حضور یابند و قدرتی غیر از مشروعیت دادن به دیکتاتوری جمهوری اسلامی ندارند… با توجه به تجربه گذشته‌ی رژیم، آیا تاکنون هیچ تغییر مثبتی به سود مردم حاصل شده و کاری از دست این به اصطلاح نمایندگان مجلس برآمده است که مردم را به انتخابات فرمایشی این بار امیدوار نماید؟ بدیهی است که وجود پارلمان و مجلسی که نماینده‌ی اراده مردم باشد، از اساس منتفی است.»
این بیانیه خواستار تحریم انتخابات این دوره مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری ایران شده است: «حتی اگر معجزه‌ای روی دهد و مجلس از افراد انقلابی و میهن‌پرستی پُر شود که به فکر حقوق مردم هستند، باز هم کاری از پیش نخواهند برد و تمام تلاش و تقلای آنان با صدور یک حکم حکومتی به هدر خواهد رفت.»
از سوی دیگر، جامعه دموکراتیک و آزاد شرق کردستان «کودار»، بدون دعوت از مردم برای مشارکت یا عدم مشارکت در انتخابات پیش‌رو، با انتشار بیانیه‌ای گفته است: «ضمن محکوم نمودن برخورد سلطه‌گرانه رژیم در قبال انتخابات و رد صلاحیت نامزدهای مورد تایید خلق‌های ایران، این رفتار رژیم را به عنوان توهینی عظیم به شعور سیاسی و خرد جمعی جوامع ایران می‌دانیم. بر همین مبنا از همه خلق‌های ایران و به ویژه از همه نیروهای اپوزیسیون و منتقدان حاکمیت خواستاریم تا در مقابل این برخورد سلطه‌گرانه در موضوع رد صلاحیت‌ها، موضع شفاف و عملی خویش را اتخاذ نموده و از نامزدهای ردصلاحیت‌شده، صیانت به عمل آورند و تحقیر به هویت و موجودیت اراده‌مند خلق‌های ایران از سوی نظام سلطه ولایت فقیه و سپاه‌پاسداران را محکوم نمایند.»
در یک موضع‌گیری متفاوت اما خالد عزیزی دبیرکل حزب دمکرات کردستان، در گفت‌وگو با تلویزیون کردی روداوو، با کارساز ندانستن تحریم انتخابات مجلس ایران گفت: «تحریم و یا دعوت به شرکت مردم در انتخابات از سوی احزاب کرد، مانع از رفتن مردم به پای صندوق‌های رای نمی‌شود، بنابراین باید اجازه بدهیم که مردم تصمیم بگیرند که در انتخابات شرکت بکنند یا خیر؟» دبیرکل حزب دمکرات کردستان، در این مصاحبه تلویزیونی همچنین به تشکیل فراکسیون نمایندگان کرد، در زمان ریاست جمهوری محمد خاتمی اشاره کرد و آن را تجربه خوبی دانست که می‌تواند قابل تکرار باشد.
در همین مصاحبه عبدالله مهتدی دبیرکل حزب کومله کردستان ایران، بدون پاسخ صریح به این سوال که حزب او خواهان شرکت مردم در انتخابات آتی است یا نه؛ عنوان کرد که همه احزاب کرد ابتدا باید در یک جبهه واحد باهم کنار بیایند و برای رسیدن به یک تصمیم مشترک تلاش کنند.
کردستان تجربه اولین تحریم (همه‌پرسی) در ایران بعد از انقلاب ٥٧ را دارد و هنوز از وجود احزاب و تشکیلات تقریبا منسجمی برخوردار است، اما احزاب کرد اختلاف‌های چشمگیری با یکدیگر دارند. به نظر می‌رسد آنها در مورد انتخابات نیز پتانسیل دستیابی به یک توافق را ندارند و تاثیرپذیری آنها بر روی افکار عمومی کردستان هم کاهش یافته است.
پرونده ویژه: چرا خامنه‌ای موقع انتخابات به یاد مخالفان می‌افتد؟