دودی که به چشم فولکس‌واگن رفت

خودروهای دیزلی کارخانه‌ای که نامش را مدیون هیتلر است و سهام‌دار اصلی آن کسی جز امیر قطر نیست، سال‌ها با کلکی «هوشمندانه» از پس تست میزان آلاینده‌ها برآمده بودند. سود سالانه «افتخار صنعتی آلمان» در سال ۲۰۱۴ برابر ۱۱ میلیارد یورو بود.

برای اولین بار واحدی از سازمان مردم‌نهاد «شورای بین‌المللی حمل و نقل پاک» (ICCT) در آلمان متوجه تفاوت ارقام ادعایی سازندگان خودروهای دیزلی و نتایج آزمایش‌ها شد و این امر را به اطلاع آژانس حفاظت از محیط زیست آمریکا رساند. آژانس با همکاری دانشگاه ویرجینیای غربی، آزمایش‌های مفصل‌تری در شرایط مختلف رانندگی بر روی مدل‌های «جتا» و «پاسات» (فولکس‌واگن) و «ایکس۵» (بی‌ام‌و) انجام داد. میزان آلاینده‌های هر دو مدل فولکس‌واگن در شرایط مختلف بین ۵ تا ۴۰ برابر حد مجاز بودند و خروجی اگزوز ایکس۵ در حد مجاز بود.

طبق بررسی‌های آژانس حفاظت از محیط زیست ایالات متحده آمریکا (EPA) نرم‌افزاری مخفی که زمان تست خودرو را تشخیص می‌داد، با تغییر کارکرد موتور، موجب کاهش گازهای خروجی مضر و دستیابی به حد مجاز می‌شد.

یکی از متخصصان «حمل و نقل پاک» دلیل دستکاری نرم‌افزاری فولکس‌واگن را این گونه توضیح می‌دهد: در بعضی از مدل‌ها دیزلی این کارخانه برای کاهش آلاینده‌ها فیلتری حاوی مایع اوره نصب شده است که فقط در صورت تعویض منظم که مستلزم هزینه و وقت است منجر به نتیجه مطلوب می‌شود. کنسرن فولکس‌واگن به دلیل کسب «رضایت» مشتری، فقط هنگام تست فیلتر را فعال می‌کرد بدون اینکه نگران اثرات دراز مدت آلاینده‌های خطرناک باشد.

طبق قوانین محیط زیستی آمریکا این دستکاری می‌تواند منجر به جریمه‌ای تا ۱۸ میلیارد دلار شود. علاوه بر این امکان دخالت دادستانی کل هم وجود دارد. اما پیش از آنکه نتایج کامل تحقیقات و میزان جریمه روشن شود، این جنجال منجر به کاهش ۲۷ میلیارد یورویی ارزش سهام فولکس‌واگن و استعفای مارتین وینترکورن، رئیس هیات مدیره این کنسرن شد.

گمانه‌زنی‌های اولیه تعداد خودروهای درگیر این مسئله را نیم میلیون دستگاه عنوان کرده بودند اما اکنون صحبت از ۱۱ میلیون خودرو است. رسانه‌ها و فعالان اقتصادی آلمان ابعاد این جنجال محدود به کنسرن فولکس‌واگن نمی‌دانند و نگران خدشه‌دار شدن نام پرآوازه «ساخت آلمان» هستند.

تاریخ پرماجرای فولکس‌واگن

آدولف هیتلر در سال ۱۹۳۴ طی سخنرانی افتتاحیه بیست و چهارمین نمایشگاه بین‌المللی خودرو در برلین، خواست ساخت خودرویی چهار نفره را برای قشری وسیعی از مردم مطرح کرد و قیمت مطلوب را هم هزار مارک خواند. بعد از آن که اتومبیل‌سازان آلمانی، عملی‌شدن پروژه را ناممکن دانستند فردی از صنف صنایع خودروسازی رایش، این خواست را با یک مهندس طراحی صنعتی به نام «فردیناند پورشه» مطرح کرد و چهار سال بعد سنگ‌بنای کارخانه «خودروی مردم / فولکس‌واگن» نهاده شد.

کارخانه فولکس‌واگن در محل سندیکا کارگری نازی‌ها و با اموال مصادره شده سندیکاهای کارگری ممنوع شده، به قصد تولید سالانه ۱۵۰ هزار خودرو بنا نهاده شد؛ طرحی که تا پایان جنگ به اجرا در نیامد. این کارخانه به دلیل آماده شده آلمان نازی برای تهاجم به کشورهای دیگر و آغاز جنگ دوم به طور کامل در خدمت صنایع نظامی قرار گرفت.

بعد از پایان جنگ، کارخانه به محلی در شهر وولفسبورگ انتقال یافت و تا مدتی تحت نظر ارتش بریتانیا بود. اولین «فولکس قورباغه‌ای» سال ۱۹۴۵ تولید شد. سال ۱۹۶۰ با تصویب مجلس آلمان فدرال، فولکس‌واگن تبدیل به شرکت سهامی شد و ۶۰ درصد سهام آن به بخش خصوصی واگذار شد. پس از آن دولت مرکزی و دولت ایالت نیدرزاکسن هر کدام ۲۰درصد سهام را در اختیار گرفتند.

سال ۱۹۶۲ میلادی حدود ۶۹ هزار نفر در فولکس‌واگن مشغول به کار بودند و درآمد ناخالص آن بیش از شش میلیارد مارک بود. از آن زمان تا کنون این کارخانه تبدیل به کنسرنی بین‌المللی شده که خودروسازان بسیاری (سواری، اتوبوس، کامیون، موتورسیکلت) را به طور کامل یا بخشی از آنها را در اختیار دارد. از جمله این خودروسازی‌ها می‌توان به آئودی، پورشه، سئات، اشکودا،‌ سوزوکی، بنتلی، بوگاتی، دوکاتی، ام‌‌آ‌ان، اسکانیا اشاره کرد. سال ۲۰۱۴ حدود ۶۰۰ هزار نفر در این کنسرن مشغول به کار بودند و درآمد ناخالص آن بالغ بر ۲۰۲ میلیارد و سودی ۱۱ میلیارد یورویی بود. در حال حاضر ۱۷ درصد از سهام فولکس‌واگن متعلق به امیرنشین قطر است.

اواخر دهه ۱۹۹۰ میلادی فولکس‌واگن حدود ۲۰ میلیون مارک به دو هزار نفر در ۲۶ کشور جهان بابت کار اجباری در کارخانه‌اش طی جنگ جهانی دوم پرداخت.