کاخ گلستان، ارگ حکومتی پادشاهان قاجار، سالی پر از خبرهای متفاوت را تجربه می‌کند. ابتدا در تیرماه امسال سی و هفتمین نشست کمیته میراث جهانی که در کامبوج برگزار شد رأی داد که این مجموعه در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شود. اما حالا، فعالان میراث فرهنگی در تهران نگران هستند که احداث ساختمانی مرتفع در حریم آن، یونسکو را از رأی خود پشیمان کند.
ثبت کاخ گلستان در فهرست میراث جهانی یونسکو با تعهدات ایران مبنی بر حفظ حریم این مجموعه و جلوگیری از احداث ساختمان‌های بلندمرتبه در نزدیکی کاخ همراه بوده است. مهم‌ترین نگرانی کارشناسان سازمان یونسکو پیش از ثبت کاخ، احداث یک ساختمان بلندمرتبه در محل سرای دلگشا بود؛ اتفاقی که ممکن است حالا رخ دهد و زنگ خطر را برای کاخ گلستان به صدا درآورد.
مهدی حجت، قائم مقام سازمان میراث فرهنگی: «تخریب سرای دلگشا یک جنایت فرهنگی بود، اما مردم مطمئن باشند که کاخ گلستان از فهرست میراث جهانی یونسکو خارج نمی‌شود، زیرا هیچ عقل سلیمی اجازه نمی‌دهد که در جنوب میدان ارگ یک ساختمان ۲۷ متری در کنار کاخ گلستان و بازار تهران ساخته شود.»
سرای دلگشا یک کاروانسرای مربوط به دوران قاجار بود که در حاشیه خیابان پانزده خرداد و در ضلع جنوبی کاخ گلستان قرار داشت. این سرا با آن‌که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده بود، در سال ۱۳۸۸ و در پی شکایت مدیرعامل شرکت دلگشا و با حکم دیوان عدالت اداری، از فهرست آثار ملی ایران خارج و حکم تخریب آن صادر شد.
زمانی که بحث ثبت کاخ گلستان در فهرست میراث جهانی یونسکو مطرح شد، کارشناسان بین‌المللی از آینده محل سرای دلگشا و احتمال ساخته شدن ساختمانی بلند در آن محل اظهار نگرانی کردند. در آن زمان، شهرداری تهران و سازمان میراث فرهنگی طی نامه‌ای مقرر کردند که هرگونه ساخت و ساز در محل سرای تخریب‌شده دلگشا باید طبق ضوابط خاص باشد. از جمله آن‌که ارتفاع این ساختمان تا عمق سی متری از بر خیابان پانزده خرداد محدود به ده و نیم متر، و پس از آن نیز حداکثر می‌تواند دوازده متر طراحی و اجرا شود. در پای این نامه امضای افرادی مانند محمد باقر قالیباف، شهردار تهران، مهدی چمران، رییس سابق شورای شهر تهران، علویان صدر، معاون اسبق سازمان میراث فرهنگی و همچنین معاونان سابق وزارت راه و شهرسازی، جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت از محیط زیست دیده می‌شود.
اما با شکایت مجدد مالک، دیوان عدالت اداری مجدداً حکم داد که او می‌تواند در این مکان ساختمانی به ارتفاع ۲۷ متر بنا کند، یعنی چیزی بیش از دو برابر میزانی که توسط سازمان میراث فرهنگی مقرر شده بود. نکته مبهم در این پرونده آن است که گرچه سازمان میراث فرهنگی از صدور این حکم اطلاع یافته بود، اما بخش حقوقی میراث استان تهران که می‌بایست پیگیر این پرونده می‌شد بیش از هفت ماه از صدور این حکم بی‌خبر ماند.
با انتشار مکاتبات اداری مربوط به این پرونده در رسانه‌ها در روزهای گذشته، این شایعه قوت گرفته است که با این‌کار احتمال خروج کاخ گلستان از فهرست میراث جهانی یونسکو وجود دارد.
مهدی حجت، قائم مقام سازمان میراث فرهنگی، نیز در این مورد اعلام کرد تخریب سرای دلگشا یک جنایت فرهنگی بود، اما مردم مطمئن باشند که کاخ گلستان از فهرست میراث جهانی یونسکو خارج نمی‌شود، زیرا هیچ عقل سلیمی اجازه نمی‌دهد که در جنوب میدان ارگ یک ساختمان ۲۷ متری در کنار کاخ گلستان و بازار تهران ساخته شود. به گفته آقای حجت، کاخ گلستان ثبت جهانی است و قواعد بین‌المللی خاص خودش را دارد و یک نفر نمی‌تواند همه قوانین را برهم بزند.
بازگشت پروین ثقه‌الاسلام به گلستان
گرچه اکنون تکلیف کاخ گلستان در گرو حکمی است که توسط دیوان عدالت اداری صادر شده، اما لااقل بازگشت مدیر قدیمی این مجموعه به آنجا برای بسیاری جزو اخبار خوش این روزها محسوب می‌شود. پروین ثقه‌الاسلام که برای حدود یک دهه کارنامه موفقیت‌آمیزی در مدیریت مجموعه کاخ گلستان از خود بر جای گذاشته بود، اینک با حکم مهدی حجت و پس از سه سال دوری از کاخ گلستان دوباره به این مجموعه بازگشته است.
پروین ثقه‌الاسلام که برای حدود یک دهه کارنامه موفقیت‌آمیزی در مدیریت مجموعه کاخ گلستان از خود بر جای گذاشته بود، اینک با حکم مهدی حجت و پس از سه سال دوری از کاخ گلستان دوباره به این مجموعه بازگشته است.
به گفته خانم ثقه‌الاسلام از آن‌جایی که کاخ گلستان اینک در فهرست میراث جهانی قرار دارد اکنون نحوه مدیریت و انجام کارهای مرمتی و حفاظتی در آن زیر ذره بین خواهد بود و از این نظر دقت ویژه‌ای لازم است. او همچنین با انتقاد از برخی کارهای صورت گرفته در سه سال گذشته، یکی از اولویت‌های خود را برداشتن آسانسوری عنوان کرد که در این سال‌ها در بخشی از کاخ گلستان نصب شده است.
شهرت اصلی کاخ گلستان به دلیل توسعه آن در دوران قاجار و عمارت‌‌هایی است که در این زمان در آن ساخته شدند. اما هسته اصلی این مجموعه در دوران صفوی شکل گرفته بود. در دوران زندیه نیز کریمخان در این محل دیوانخانه‌ای ساخت و آن را بیشتر مورد توجه قرار داد. مجموعه گلستان با پایتخت شدن تهران توسط آقا محمد خان قاجار و تاجگذاری او در سال ۱۲۱۰ هجری قمری به عنوان ارگ سلطنتی و محل استقرار و حکومت پادشاهان قاجار انتخاب شد. کاخ گلستان به جز اهمیتی که از نظر معماری دارد، شاهد رویدادهای مهم تاریخی ایران نیز بوده است. تاجگذاری پادشاهان قاجار و پهلوی در این مجموعه صورت گرفته است.