بعد از بحث‌های طولانی و بیم و امیدها، سرانجام قطعنامه شورای امنیت در مورد سوریه صادر شد. نیرومندترین ارگان سازمان ملل، به اتفاق آرا از دولت سوریه خواست تمام سلاح‌های شیمیایی خود را تحویل داده و نابود سازد. در نشست این شورا، وزیران خارجه پنج کشور دارای حق وتو، یعنی آمریکا، روسیه، چین، بریتانیا و فرانسه هم شرکت داشتند.
بان‌کی مون دبیرکل سازمان ملل که در جلسه حضور داشت، این قطعنامه را تاریخی خواند. او ضمن تبریک به اعضای شورای امنیت به خاطر صدور این قطعنامه گفت: «این اولین خبر خوش در مورد سوریه پس از مدتها است.» این قطعنامه، امکان جمع‌آوری و نابودی سریع تمام سلاح‌های شیمیایی در سوریه را فراهم میکند.
چنانچه اسد از اجرای قطعنامه شورای امنیت سرپیچی کند، شورا باید دوباره برای اتخاذ تصمیم تنبیهی علیه او تشکیل جلسه دهد.
قبل از آن، سازمان منع سلاح‌های شیمیایی در لاهه، برنامه لازم در چگونگی نابودی زرادخانه شیمیایی سوریه را تهیه کرده و در اختیار شورای امنیت قرار داده بود. قرار است تا اواسط سال آینده سوریه کشوری بری از سلاح‌های شیمیایی باشد.
قطعنامه همچنین استفاده از گاز سمی در جنگ داخلی سوریه را، به مثابه خطری برای صلح جهانی محکوم کرده است. در متن مورد توافق، رژیم سوریه در صورت سرپیچی از انجام وظیفه خود در این مورد، تهدید به تحریم شده است. در عین حال، برای اتخاذ تصمیمات تنبیهی اقتصادی یا نظامی، باید جلسه دیگری تشکیل شود و قطعنامه جدیدی بر مبنای فصل هفتم منشور سازمان ملل صادر شود که اعمال خشونت را مجاز می‌شمرد.
باراک اوباما نیز این قطعنامه را به عنوان “پیروزی عظیم همکاری بین‌المللی” ستود و تاکید کرد، بدون تهدید نظامی سوریه، هرگز چنین توافقی در شورای امنیت میسر نمی‌شد.
البته متن مورد نظر کشورهای غربی، محکوم کردن اسد به عنوان مسئول کاربست سلاح شیمیایی و تهدید مستقیم وی به مجازات‌های نظامی و اقتصادی، در صورت عدم همکاری برای نابودی سلاح‌های شیمیایی بود. ولی مخالفت روسیه و چین، باعث بحث‌های طولانی بین وزیران خارجه آمریکا و روسیه شد و آنها سرانجام در روز پنجشنبه به توافق رسیدند. فرانسه هم این متن را در غروب همان روز پذیرفت و راه برای صدور قطعنامه باز شد.
باراک اوباما قطعنامه سوریه را به عنوان “پیروزی عظیم همکاری بین‌المللی” ستود و تاکید کرد که بدون تهدید نظامی سوریه، هرگز چنین توافقی در شورای امنیت میسر نمی‌شد.
یکی از علل عقب‌نشینی آمریکا، نیاز به بشار اسد برای مذاکراتی است که در واشنگتن و مسکو در مورد چگونگی نابودی سلاح‌ها انجام خواهد شد. در نتیجه تهدید وی به محاکمه در دادگاه بین‌المللی بی‌‌معنا می‌‌بود.
فعالیت جدید بازرسان سازمان ملل
بازرسان سازمان ملل دوباره به سوریه باز گشته‌اند، تا اتهامات دیگری را که در مورد استفاده از سلاح‌های شیمیایی و میکروبی مطرح شده، بررسی کنند. آنها به دلایل امنیتی؛ نخست به بیروت پرواز کرده و بعد با اتومبیل به دمشق رفته‌اند.
این بازرسان که پیش‌تر در غوطه موضوع کاربست گاز سمی را بررسی کرده‌اند، اکنون می‌‌خواهند سه نقطه دیگر را در خان الاسد و شیخ مقصود در حلب و منطقه سراقب در نزدیکی شهر ادلب را بازرسی کنند. گفته می‌شود که این شهرها نیز بعد از ۲۱ اوت مورد حمله قرار گرفته‌اند. ماموریت کارشناسان سازمان ملل روز دوشنبه ۳۰ سپامبر پایان می یابد و آنها امیدوارند تا آخر اکتبر گزارش خود را ارائه دهند.
برنامه سازمان منع کاربرد سلاح‌های شیمیایی
قرار است روز سه‌شنبه ۳۱ سپتامبر، همکاران سازمان منع کاربرد سلاح‌های شیمیایی وارد سوریه شوند تا میزان ذخایر شیمیایی اسد را برآورد کنند. آنها خواهان بازدید آزادانه از همه نقاط سوریه، اعم از مناطقی که در فهرست رژیم سوریه آمده تا هر جای دیگری هستند که میتواند با ذخایر شیمیایی در ارتباط باشد.
دولت سوریه روز جمعه ۲۷ سپتامبر فهرستی را در لاهه به سازمان منع کاربرد شیمیایی ارائه داد که شامل نوع، میزان و محل ذخیره مواد شیمیایی این کشور است. هم سازمان یادشده و هم واشنگتن از دقت این اسناد غافلگیر شدند، چرا که با اطلاعات تاکنونی آنها از جمله دخیره ۱۰۰۰ تن مواد شیمیایی در ۴۵ نقطه انطباق کامل داشت.
اتحاد ۱۳ گروه اسلامگرا از جمله جبهه النصره، بریگاد توحید و انصارالشام اعلام کرده که آینده سوریه فقط میتواند در چارچوب اسلام و قانون‌گذاری بر مبنای شریعت رقم زده شود.
البته نابودی این میزان سلاح، وظیفه بسیار سنگینی است، زیرا تاکنون در هیچ کشوری که درگیر جنگ داخلی بوده، انتقال مواد شیمیایی انجام نشده است. برای شورشیان که مخالفت خود را با قطعنامه اعلام کرده‌اند، چندان مشکل نخواهد بود که با حملات حساب شده اجرای آنرا به مخاطره اندازند. به‌علاوه مخارج سنگین استخدام بازرسان، حمل و نقل آنها و غیره هزینه‌هایی دارد که بدون کمک مالی کشورهای بزرگ تامین نخواهند شد. نابودی کلیه سلاح‌های شیمیایی سوریه باید تا میانه سال آینده به اتمام برسد.
وضعیت شورشیان سوریه
در این میان، دور سلیم ادریس، رییس ستاد ارتش آزاد سوریه در استانبول دم به دم خلوت‌تر می‌شود. ۱۳ گروه از جمله تعدادی از قوی‌ترین شبه نظامیانی که تا کنون زیر فرمان او بودند، گفته‌اند که قصد همراهی با اتحادیه گروه‌های اسلامی را دارند. به این صورت توان نظامی شورا که به‌خاطر درگیری‌های داخلی ضعیف شده بود، باز هم تحلیل خواهد رفت.
اتحاد ۱۳ گروه، از جمله جبهه النصره، بریگاد توحید و انصارالشام، اعلام کرده‌اند که آینده سوریه فقط میتواند در چارچوب اسلام و قانون‌گذاری بر مبنای شریعت رقم زده شود. آنها دیگر اپوزیسیون در تبعید را به رسمیت نمی‌شناسند و آنرا فاقد مشروعیت می‌دانند.
این تصمیم، برای سلیم ادریس و احمد جربا، رئیس ائتلاف ملی، در بدترین موقع ممکن گرفته شده است. انس عبده از کمیته سیاسی ائتلاف می‌گوید: «در حالی‌که اپوزیسیون به‌تازگی امکانات کمکی جدیدی دریافت میکند، این کار تصویر زشتی از اختلافات داخلی ارائه میدهد.»
هنوز کار به جایی نرسیده، جنگ قدرت اسلامگرایان شروع شده است. در بخش‌های شمالی آزاد شده سوریه، نبردهایی بین ائتلاف ملی و اسلامگرایان از یکسو و جبهه النصره و “دولت اسلامی شام و عراق” در جریان است.
برای اولین بار از شروع جنگ داخلی، قطعنامه‌یی بر ضد اسد وجود دارد که او را تضعیف میکند، در نیویورک هیئتی به رهبری جربا مذاکراتی را در بالاترین سطح پیش می‌‌برد. به قول جربا فقط رهبری آمریکا میتواند این جنگ را خاتمه دهد.
اما با جدا شدن یک دوجین گروه از ائتلاف ضد اسد، طبیعی است که آمادگی آمریکا برای ارسال سلاح بیشتر به سوریه کاهش یابد. حتی قبل از این انشعاب هم، تمایل آمریکا برای کمک نظامی، به خاطر قدرت گرفتن گروه‌های اسلامی در جنگ داخلی چندان زیاد نبود.
ائتلاف ملی سوریه اکنون از دو طرف زیر ضرب است، از یک‌طرف رژیم به آن حمله میکند و از طرف دیگر از حمله اسلامگرایان بیم دارد. تصمیم آمریکا که اول باید سلاح‌های شیمیایی نابود شوند و اسد به عنوان عامل حمله شیمیایی مجازات نشود، ظاهراً باعث این انشعاب شده است. اما به نظر عبده علت اصلی، تضعیف هرچه بیشتر نیروهای سکولار در اپوزیسیون سوریه است.
در این میان، شش گروهی که از طرف کویت حمایت مالی می‌شوند، رسما از کمک‌های این کشور سپاسگزاری کردند. همچنین نفوذ گروه‌های تحت حمایت قطر و عربستان هم افزایش می‌‌یابد.
جربا در نیویورک اعلام کرده که به زودی به سوریه سفر خواهد کرد تا گروه‌های متمرد را دوباره به زیر چتر شورای‌عالی نظامی برگرداند. ولی وقت چندانی برای او و ادریس باقی نمانده، زیرا حتی قبل از حمله شیمیایی ۲۱ اوت هم نارضایتی شورشیان از عدم حمایت کشورهای غربی، بالا گرفته بود.
اینک رویارویی‌ها سخت‌تر شده‌اند: در بخش‌های شمالی آزاد شده، نبردهایی بین ائتلاف ملی و اسلامگرایان رخ میدهد و علاوه بر آن، جنگجویان “دولت عراق و شام” هم مشغول نبرد با جبهه النصره هستند. در واقع، هنوز کار به جایی نرسیده، جنگ قدرت بین اسلامگرایان شروع شده است.
قطعنامه سوریه؛ توافقی بر یک ادامه بن‌بست دو سال و نیمه؟!
اسد را باکلک روسها و درخواست حکومت اسلامی فعلا حفظ کردند.
babak / 29 September 2013