روابط عمومی سازمان سینمایی «اوج» از قدرتمندترین نهادهای فرهنگی جمهوری اسلامی که عملاً بازوی فرهنگی سپاه پاسداران هم هست اعلام کرد که احسان محمدحسنی، رئیس پرحاشیه با عملکرد غیرشفاف این مؤسسه از ریاست سازمان هنری اوج استعفا داده است. در این اطلاعیه آمده است که او از این پس در مقام مشاور هنری و رسانه‌ای «موسسه قرب» به فعالیت خود ادامه می‌دهد.
بر اساس این اطلاعیه ظاهراً از یک سال قبل در اثر تغییر و تحولات داخلی قرار بر استعفای احسان محمد حسنی بوده است که اکنون بالاخره پس از کشاکش‌هایی تحقق پیدا کرده است. در اطلاعیه سازمان سینمایی اوج آمده که فردی به نام ساسان زارع به‌عنوان سرپرست سازمان اوج منصوب شده است.
یک نفر از کادر دانشگاه سپاه پاسداران
ساسان زارع، عضو هیأت علمی دانشگاه سپاه پاسداران است که بنا به گفته خودش در ۱۴ سال گذشته با مؤسسات فرهنگی وابسته به حکومت همکاری می‌کرده و ثمره این همکاری‌ها چند مقاله درباره نهج‌البلاغه، غررالحکم و دررالکلم (به معنای: اندرزهای برتر و سخنان چون دُر، کتابی است شامل گفته‌‌های امام اول شیعیان) است. او با این پشتوانه و با یک مدرک «دکترا»، در دانشگاه‌ها و مراکز علمی ایران سمت‌هایی هم داشته است.
چکیده عقاید ساسان زارع بسیار ساده است: او در سخنانی که «در قرارگاه مردمی تحول اجتماعی» ایراد کرد و فیلم آن هم به شکل پروپاگاندهای مرسوم سپاه موجود است، اعتقاد دارد که سپاه پاسداران هرگز پیر نمی‌شود. او می‌گوید باید مطابق با الگوی جنگ هشت ساله حلقه‌های مردمی ایجاد کرد که با ایمان و جهاد و با تکیه بر فرهنگ شهادت، سرانجام به فن‌آوری‌هایی مانند موشک هایپرسونیک دست پیدا کنند. چنین عقایدی برای ما آشناست و میتوان به سادگی رد این عقاید را علاوه بر سال‌های جنگ با عراق، در جنگ داخلی سوریه هم سراغ گرفت.
در مجموع میتوان گفت ساسان زارع امتحان خودش را در بخش‌های فرهنگی سپاه پاسداران پس داده و حالا به‌عنوان یک نیروی تازه‌نفس فرصتی پیدا کرده است.
حجت الاسلام محمد قمی، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی از محمد حسنی به عنوان «یک مدیر فکور، خوش‌فهم و خلاق» یاد کرده که موسسه اوج را «به اوجِ خود» رسانده است. بنابراین با این منطق میتوان تصور کرد که از این پس، باید در انتظار فرود بود. ردی از این نگرانی را میتوان در نوشته کوتاه محمد قمی در فاصله بین سطرها سراغ گرفت.
او همچنین از ساسان زارع در کنار احسان محمدحسنی به عنوان «سرمایه‌های ارزنده انقلاب اسلامی» یاد کرده که نشان می‌دهد ساسان زارع هرچند در فضای رسانه‌ای ایران یک مهره ناشناخته است، اما در بخش‌های فرهنگی سپاه پاسداران امتحان خود را به‌خوبی پس داده که اکنون مدیریت مهم‌ترین بازوی فرهنگی سپاه و در کنار بنیاد فارابی مهم‌ترین تهیه‌کننده سینمایی را به او سپرده‌اند.
پایان عابربانک سینمای ایران
لازم به یادآوری‌ست که ردیف بودجه قرب بقیه‌الله یا همان قرارگاه فرهنگی ـ اجتماعی بقیه‌الله، از جمله ردیف‌هایی است که افزایش قابل توجهی در بودجه سال ۱۴۰۳ دارد. بنا بر مصوبه سال ۱۴۰۲، این قرارگاه ۸۸۷ میلیارد تومان بودجه مصوب داشت. برای سال ۱۴۰۳، رقم بودجه این قرارگاه به یک هزار و ۱۸۴ میلیارد تومان رسیده است و این به معنای ۳۵ درصد افزایش بودجه این دو نهاد سربار فرهنگی‌ست.
در جدول ۹ قانون بودجه ۱۴۰۲ که مربوط به کمک‌ها به دستگاه‌ها و نهاد‌ها می‌شود، نزدیک به ۲۰۰ میلیارد تومان برای کمک به موسسات فرهنگی و اجتماعی ذیل این قرارگاه آمده بود. در این ردیف بودجه تاکید شده بود که این ۲۰۰ میلیارد تومان باید به‌صورت مساوی میان سازمان «اوج» و سازمان «سراج» تقسیم شود.
در سال‌هایی که موسسه اوج به اوج رفاه مادی رسیده بود، سینماگران ایرانی از این مؤسسه به‌عنوان «عابر بانک» سینمای ایران یاد می‌کردند. مؤسسه‌ای که هم در فیلم‌های سینمایی به سبک هالیوودی اما برای تحریف تاریخ سرمایه‌گذاری می‌کند، هم در تولید سریال‌های پربیینده برای پخش از سیمای جمهوری اسلامی ایران دست دارد و هم اینکه به وقتش تلاش می‌کند با تولید انیمیشن‌ها و بیلبوردها و نماهنگ‌هایی سیاست روز ایران را تحت تأثیر قرار دهد.
سازمان رسانه‌ای اوج در سال ۱۳۹۰ در دوران زمامداری محمود احمدی‌نژاد که بحث «سینمای فاخر» مطرح بود و در دوران فرماندهی محمد علی جعفری بر سپاه پاسداران پدید آمد با این هدف که بر اساس «فراخوان أین عمار» خامنه‌ای بعد از حوادث سال ۱۳۸۸ «جبهه فرهنگی انقلاب» را «احیا» کنند. ساسان زارع در بخشی از سخنانش در «در قرارگاه مردمی تحول اجتماعی» به همفکرانش یادآوری می‌کند که نمی‌توان به گذشته، یعنی به جریان سازندگی و به احیای دولت اصلاحات امید بست، بلکه باید به فکر گفتمان‌سازی‌های تازه بود.
در دوران زمامداری محمود احمدی‌نژاد بودجه سازمان اوج که به‌عنوان بک سازمان مردم‌نهاد ثبت شده، غیرشفاف بود. در آن ایام ۸۰ مؤسسه به عنوان زیرمجموعه‌های سازمان هنری رسانه‌ای اوج در داخل و خارج از کشور فعالیت می‌کردند. بیش از ۲۶۰۰ هنرمند با این سازمان همکاری داشتند و ۷۰۰ مستند هم هر سال توسط این سازمان تولید می‌شد.
افول با شیب آرام
برای درک علت استعفا یا برکناری احسان محمدحسنی باید به افول سازمان سینمایی اوج با شیب آرام در ده سال گذشته توجه کرد:
اولین محصول سینمایی سازمان اوج، «بادیگارد» بود که در سال ۹۴ ساخته و در سال ۹۵ اکران شد. «هیهات» و «ایستاده در غبار» هم از دیگر آثار اوج بودند که در همان سال اکران شدند و سهم قابل توجهی از فروش سینمای ایران را به خود اختصاص دادند. «سوءتفاهم»، «تنگه ابوقریب» و «به وقت شام» در سال ۹۶ تولید شدند اما یک سال بعد به نمایش درآمدند و فروش خوبی هم داشتند.
در سال ۹۸ «اوج» تولید ۱۰ فیلم سینمایی را در دستور کار قرار داد. فیلم «خروج» به کارگردانی ابراهیم حاتمی کیا و «روز بلوا» به کارگردانی بهروز شعیبی مطرح‌ترین این فیلم‌ها بودند. شاخص ترین محصول سینمایی اوج در سال ۹۹، فیلم سینمایی «منصور» بود که بله خاطر بازآفرینی تصویر هاشمی رفسنجانی خبرساز شده بود و با این‌‌حال در گیشه شکست خورد. پس از این شکست‌های پی در گی اوجح به سریال‌سازی روی آورد. سریال «پایتخت ۵»، «هنگام بیداری»، یله‌وا»، «در میان خاکستر»، «سردلبران» و «مینو» از سریال‌های اوج‌اند که به جز سریال پایتخت، هیچیک اقبال چندانی نیافتند.
در زمینه موسیقی، همکاری جنجالی با امیر تتلو روی ناو جنگی ارتش ایران، همکاری با حامد زمانی، رضا صادقی، احسان خواجه‌امیری و محسن چاووشی و از بین ترانه سرایان همکاری با روزبه بمانی و یغما گلرویی از دیگر فعالیت‌های «اوج» است.
در مجموع میتوان گفت «اوج» فعالیت موفقیت‌آمیز بازی فرهنگی سپاه پاسداران در سال ۹۵ و با ابراهیم حاتمی‌کیا رقم خورده و از آن پس به‌تدریج با شیب آرام رو به افول گذاشته است. آیا رابطه‌ای وجود دارد بین تحریم‌های نفتی ایران، حضور نظامی جمهوری اسلامی در خاورمیانه، پول‌های سرگردان و فراز و فرود موسسات سرباری مانند اوج؟ پاسخ به این پرسش نیاز به تحقیق جداگانه‌ای دارد. اما در هر حال میتوان رابطه‌ای بین شیب آرام افول «اوج»، و رویدادهایی مانند تحریم‌ها، همه‌گیری ویروس کرونا و چالش‌های روزافزون حضور نظامی سپاه در سوریه مشاهده کرد.
حضور نظامی سپاه در سوریه
در فاصله بین سال‌های ۹۵ تا ۹۸ که سازمان هنری اوج تحت تأثیر سیاست روز و پول‌های سرگردان و بی‌حساب و کتاب رشد می‌کرد، احسان محمدحسنی هم با فرماندهان سپاه و بخش‌های امنیتی نظام در سمت‌های مختلف همکاری داشت. او فروردین ۱۳۹۶ با حکم غلامحسین غیب‌پرور، رئیس وقت «سازمان بسیج»، به مدیرعاملی «بنیاد فرهنگی روایت» منصوب شد و تا تیرماه سال ۱۳۹۷ در این سمت باقی ماند. زیر سقف این بنیاد، «انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس»، «موسسه روایت فتح» و «شهرک سینمایی دفاع مقدس» جمع شده‌اند. او همچنین ریاست «فرهنگسرای پایداری» و معاونت هنری و اطلاع‌رسانی «بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس» را نیز به عهده داشته است.
رفاقت او با فرماندهان سپاه به آن حد بود که در سال ۱۳۹۲ همراه با حسین همدانی، از فرماندهان ارشد سپاه که سال ۱۳۹۴ در حلب سوریه کشته شد، با هلی‌کوپتر به حلب و دمشق سفر کرد.
محمدحسنی همچنین رابطه نزدیکی با قاسم سلیمانی داشت. فیلم «۲۳ نفر» به کارگردانی مهدی جعفری در مهر سال ۱۳۹۷ با حضور قاسم سلیمانی کلید خورد.
محمد حسنی جزو حلقه سیدنظام‌الدین موسوی (مدیرعامل پیشین خبرگزاری فارس)، سعید حدادیان (مداح نزدیک به بیت رهبری)، مسعود ده‌نمکی و نادر طالب‌زاده است. بازجویی از محمد نوری‌زاد به همراه نادر طالب‌زاده و مصطفی دالایی (مستندساز و از همکاران مرتضی آوینی) از فعالیت‌های اوست.
محمد رسول‌اف سال ۱۳۹۸ در گفت‌وگویی اعلام کرده بود که بازجویانش گفته‌اند از سازمان اوج هستند:
در اولین جلسه‌ای که من را بازجویی کردند. خودشان را معرفی کردند. در لابه لای حرف‌هایشان گفتند ما همان سازمان سینمایی اوج هستیم. جلسه حدود نه صبح شروع شد و تا ساعت یک و نیم بعداز ظهر طول کشید. من چشم‌بند نداشتم و هر سه نفر را می‌دیدم. یک نفر بیشتر سؤال می‌کرد، یک نفر بیشتر می‌نوشت و یک نفر هم فقط نگاه می‌کرد.