بشریت در آستانه شکستن مرزهای طبیعی زمین است و اگر در برابر از دست دادن تنوع زیستی اقدامی انجام ندهیم، هزینه‌های هنگفتی را متحمل خواهیم شد.
این هفته رهبران جهان در کنفرانس تنوع زیستی سازمان ملل، کاپ۱۶ (Cop16) از ۲۱ اکتبر/۳۰ مهر تا اول نوامبر/ ۱۱ آبان در شهر کالی در کلمبیا حضور خواهند داشت. موضوع این کنفرانس «صلح با طبیعت» است. کاپ ۱۶ به‌عنوان «کاپ مردم» نیز نامگذاری شده تا مشارکت گسترده مردم بومی و جوامع محلی را تضمین کند و آنها به‌طور کامل نقش خود را به‌عنوان حافظان طبیعت بشناسند.
در این کنفرانس بین ۱۲هزار تا ۱۵هزار شرکت‌کننده حضور خواهد داشت. شرکت‌کنندگان نمایندگانی از دولت‌ها، سازمان‌های ناظر، جوامع بومی، مشاغل، گروه‌های جوانان، جامعه مدنی، دانشگاه‌ها و عموم مردم از بیش از ۱۹۰ کشور جهان هستند. این کنفرانس بر اجرای «چارچوب جهانی تنوع زیستی کونمینگ-مونترال» (کاپ ۱۵) و سایر موضوعات مهم مرتبط با تنوع زیستی متمرکز خواهد بود.
در آستانه برگزاری این کنفرانس دانشمندان و کارشناسان سراسر جهان هشدار داده‌اند که خطرات بالاست و «زمانی برای اتلاف وجود ندارد». تام اولیور، استاد بوم‌شناسی کاربردی در دانشگاه ریدینگ در گزارشی از خبرگزاری گاردین دراین باره می‌گوید: «ما از پیش با آسیب‌های قابل توجهی مواجه بوده‌ایم و به سمتی پیش می‌رویم که این آسیب‌ها بیشتر خواهد شد».
برخی مطالعات از سال ۱۹۷۰ تخمین می‌زنند که جمعیت حیات وحش به‌طور متوسط ۷۳ درصد کاهش یافته است و تعداد بی‌شماری از آنها در دهه‌ها و قرن‌های قبل از بین رفته است. کبوترهای مسافر، طوطی‌های کارولینا و لاک‌پشت‌های غول‌پیکر فلورانا از جمله گونه‌هایی هستند که انسان‌ها از بین برده‌اند.
تام الیور می‌گوید این شرم‌آور است که گونه ما باعث انقراض هزاران گونه دیگر می‌شود.
با وجود این، بحران تنوع زیستی تنها به گونه‌های دیگر مربوط نیست. انسان‌ها نیز برای غذا، آب پاک و هوای پاک به دنیای طبیعی وابسته‌اند. اولیور می‌گوید:
فکر می‌کنم که در ۱۵ تا ۲۰ سال آینده شاهد بحران‌های غذایی بیشتری خواهیم بود و خطر واقعی چندین ناتوانی در تأمین غذا وجود دارد … این افزون بر بسیاری از خطرات دیگری است که ممکن است ما را از طریق آلودگی آب شیرین، اسیدی شدن اقیانوس، آتش‌سوزی جنگل‌ها و رشد جلبک‌ها تهدید کند.
دانشمندان می‌گویند در سناریوی ادامه روند کنونی، از دست دادن تنوع زیستی سرعت بیشتری می‌گیرد و بسیاری از گونه‌ها فقط در باغ وحش‌ها زنده می‌مانند.
اولیور که با دولت بریتانیا برای شناسایی «خطرات مزمن» به جهان همکاری می‌کند، در گزارشی در سال ۲۰۲۴ شرکت داشت که نشان داد تخریب طبیعت می‌تواند به کاهش ۱۲٪ از تولید ناخالص داخلی بریتانیا منجر شود. شیوع بیماری‌ها، کاهش حشرات گرده‌افشان، فروپاشی شیلات و سیلاب‌ها از جمله خطرات شناسایی‌شده بودند.
کاپ ۱۵ تنوع زیستی: «چارچوب جهانی تنوع زیستی کونمینگ-مونترال»
در کاپ ۱۵، که در دسامبر ۲۰۲۲ در مونترال، کانادا برگزار شد، توافقنامه‌ای تاریخی به نام «چارچوب جهانی تنوع زیستی کونمینگ-مونترال» (GBF) به تصویب رسید. نتایج کلیدی این چارچوب شامل چندین هدف مهم است که باید تا سال ۲۰۳۰ به آنها دست یافت:
حفاظت از ۳۰ درصد از مناطق خشکی و اقیانوسی: یکی از اهداف اصلی این توافقنامه حفظ حداقل ۳۰ درصد از زمین، آب‌های داخلی، مناطق ساحلی و اقیانوس‌های جهان است. این هدف به عنوان «۳۰x۳۰» شناخته می‌شود و قصدش حفاظت از اکوسیستم‌های حیاتی و تنوع زیستی است.
احیای اکوسیستم‌های تخریب‌شده: هدفی برای احیای ۳۰ درصد از اکوسیستم‌های تخریب‌شده در سطح جهان وجود دارد که به حفظ تعادل اکولوژیکی و افزایش انعطاف‌پذیری در برابر تغییرات آب و هوایی کمک می‌کند.
کاهش یارانه‌های مضر: کشورها موافقت کردند که یارانه‌هایی را که برای تنوع زیستی مضر است، حداقل ۵۰۰ میلیارد دلار در سال کاهش دهند. این شامل حذف یا تغییر کاربری یارانه‌ها در کشاورزی، شیلات و سایر بخش‌هایی است که بر اکوسیستم‌ها تأثیر منفی می‌گذارد.
توقف انقراض گونه‌ها: این چارچوب همچنین بر جلوگیری از انقراض گونه‌های شناخته‌شده در معرض خطر و اطمینان از افزایش فراوانی گونه‌های بومی تمرکز دارد و هدف آن کاهش ده برابری نرخ انقراض است.
استفاده پایدار از منابع: این توافقنامه شیوه‌های پایدار در کشاورزی، جنگل‌داری و شیلات را برای کاهش تأثیر بر تنوع زیستی و تشویق تلاش‌های حفاظتی ترویج می‌کند.
بسیج منابع مالی: با بسیج حداقل ۲۰۰ میلیارد دلار در سال از منابع مختلف از جمله بخش‌های دولتی و خصوصی موافقت شد و کشورهای توسعه‌یافته متعهد به افزایش حمایت مالی از کشورهای در حال توسعه برای کمک به آنها در دستیابی به این اهداف تنوع زیستی هستند.
«چارچوب جهانی تنوع زیستی کونمینگ-مونترال» به‌مثابه توافقی مهم در نظر گرفته می‌شود که از نظر اهمیت با توافق نامه پاریس برای تغییرات آب و هوایی تشابه دارد. این دستور کار مشخصی را برای توقف و معکوس کردن از دست دادن تنوع زیستی تا سال ۲۰۳۰ تعیین می‌کند؛ همچنین تضمین می‌کند که تا سال ۲۰۵۰ به تنوع زیستی ارزش کافی داده شود، از آن حفاظت و بازسازی گردد و استفاده خردمندانه از تنوع زیستی به نفع همه مردم باشد.
انتخاب جنجال‌برانگیز کلمبیا به‌مثابه میزبان کنفرانس تنوع زیستی
انتخاب کلمبیا به‌عنوان کشور میزبان این کنفرانس نمادین و جنجال‌برانگیز است. این کشور از متنوع‌ترین کشورها در حوزه تنوع زیستی در جهان است اما همزمان در بسیاری از مناطق طبیعی این کشور حفاظت کافی اعمال نمی‌‌شود. در حالی که مردم بومی کلمبیا می‌کوشند از محیط طبیعی زندگی خود محافظت کنند تلاش‌های حفاظتی آنها از سوی مقامات کنترل می‌شود و گاه رویکرد بوروکراتیک دولت سبب می‌شود که مردم بومی از فرآیند محافظ از طبیعت طرد شوند.
از سوی دیگر استخراج غیرقانونی طلا در این کشور چالش بسیار بزرگی است چرا که آسیب‌های زیادی به زیست‌بوم این منطقه وارد می‌کند، از جمله آلوده‌کردن آب. این کار برای برخی بومیان فقیر این منطقه تنها راه برای زنده ماندن است درحالی‌که این روشِ بقای مردم بومی، به محیط زیست آسیب بسیاری می‌زند.
گروه چریکیِ ای.ام.سی (Estado Mayor Central) که شامل جناح‌های مخالف فارک سابق (FARC) است، کنفرانس تنوع زیستی در کلمبیا را تهدید کرده است. این گروه به شرکت‌کنندگان بین‌المللی و ملی درباره حضور در این رویداد هشدار داده و مخالفت خود را با نحوه مدیریت دولت در مسائل محیط زیستی و توافق‌های مربوط به بهره‌برداری از منابع طبیعی اعلام کرده است. با این‌حال، هیچ تهدید مشخصی برای حمله مستقیم وجود نداشته و تدابیر امنیتی در اطراف این رویداد به‌شدت افزایش یافته است. از چندین روز پیش از آغاز این رویداد اعزام هزاران پلیس و سرباز به شهر کالی، محل برگزاری کنفرانس در خیابان‌ها آغاز شده است.
شعار کاپ ۱۶: صلح با طبیعت
بر اساس گزارشی که در وب‌سایت earth.org منتشر شده است، این کنفرانس به سه مرحله حیاتی نیاز دارد. مرحله اول تبدیل وعده‌های جهانی به برنامه‌های اقدام ملی است. مرحله دوم توافق بر چگونگی رصد پیشرفت است و سومین مرحله تخصیص بودجه به مکان‌های مناسب است.
تبدیل وعده‌های جهانی به برنامه‌های عملی ملی
وعده‌های بزرگ و بلندپروازانه‌ای که در سطح جهانی داده می‌شوند، زمانی معنا دارند که با اقدام و فوریت در سطح ملی و محلی همراه شوند. پس از پذیرش چارچوب جهانی تنوع زیستی (GBF) در سال ۲۰۲۲، کشورها متعهد شدند که اهداف و برنامه‌های خود را برای مشارکت داخلی ارائه دهند. تاکنون کمتر از نیمی از کشورها اهداف ملی خود را ارائه کرده‌اند و تعداد کمتری برنامه‌های کامل و تفصیلی خود را. تصمیم‌گیرندگان در کاپ ۱۶ باید بررسی کنند که چرا پیشرفت‌ها به این میزان ناکافی بوده است و چگونه می‌توانند از یکدیگر حمایت کنند تا اقدامات خود را تشدید کنند. تصمیمات کلیدی درباره رصد و تأمین مالی برای این امر ضروری خواهد بود.
توافق بر چگونگی رصد پیشرفت
توانایی پیگیری پیشرفت به صورت شفاف و قوی برای رسیدن به اهداف جهانی بسیار اهمیت دارد. نمی‌توانیم اشتباهات گذشته را که در آن گزارش‌دهی ناقص و پراکنده بود و در نهایت دنیا نتوانست به اهداف جهانی خود دست یابد، تکرار کنیم. اما این دهه باید متفاوت باشد.
در کاپ ۱۵، کشورها بر سر یک چارچوب رصد با مجموعه‌ای از شاخص‌های مشترک توافق کردند که باید کشورها را به‌سمت اقداماتی هدایت کند که خاص و قابل‌اندازه‌گیری باشد و پیشرفت را شفاف نگه دارد. حالا کشورها باید آن چارچوب رصد را تکمیل و تمرکز خود را بر حمایت از یکدیگر برای ایجاد تغییرات مثبت متمرکز کنند.
تخصیص بودجه به مکان‌های مناسب
تغییرات بنیادین نیازمند تغییرات بزرگ در نحوه عملکرد سیستم‌های اقتصادی ماست. این تغییرات جهانی در شهر کالی از موضوعات اصلی خواهد بود. کشورها باید با یکدیگر همکاری کنند تا اطمینان حاصل شود که سیستم‌های لازم برای تأمین مالی احیای طبیعت به شیوه‌هایی که افراد محلی را توانمند می‌سازد و عدالت جهانی را ترویج می‌دهد، وجود دارد. مسائل مهم مالی که در کانون توجه قرار می‌گیرند، پیشرفت در تحقق وعده کشورهای اهداکننده برای جمع‌آوری ۲۰ میلیارد دلار در سال به منظور تأمین مالی بین‌المللی تنوع زیستی برای کشورهای در حال توسعه تا سال ۲۰۲۵ را در بر می‌گیرد.
با وجود تمام تلاش‌ها و کنفرانس‌هایی که تاکنون برگزار شده‌اند بسیاری از دولت‌ها در عمل اولویت‌بندی احیای طبیعت را نادیده گرفته‌اند. اما در کاپ ۱۶، این فرصت برای رهبران جهان فراهم شده است تا اقدامات پیشنهادی خود را برای حفاظت از تنوع زیستی مقایسه کنند.
* برخی از بخش‌های این گزارش با کمک از هوش مصنوعی تهیه شده است.
لطفا نقش وتأثیر گذاری ایران را در اجرا وعملی کردن تصمیمات متخذه در چنین نشست ها را نیز به مطلب اضافه کنید.
کاکا / 23 October 2024