بر اساس مطالعه‌ای که ادارهٔ کل ملی هوانوردی و فضا ایالات متحده آمریکا (ناسا) انجام داده است و نتایج آن ۱۲ اوت/۲۲ مرداد در مجله Proceedings of the National Academy of Sciences» (PNAS)» منتشر شد، ممکن است جریانی از آب مایع در زیر پوسته سنگی و خشک مریخ وجود داشته باشد. ناسا برآورد کرده این جریان به اندازه یک اقیانوس کامل است.
در این نوشته بیشتر در مورد آخرین کشف ناسا و اینکه این کشف چه چیزی را درباره امکان سکونت انسان در سیاره مریخ در آینده نشان می‌دهد، خواهیم گفت.
ناسا چگونه آب را در مریخ پیدا کرد؟
کاوشگر رباتیک ناسا به نام «InSight» در سال ۲۰۱۸ بر سطح مریخ فرود آمد. این کاوشگر امواج لرزه‌ای را در سیاره مطالعه کرد و داده‌هایی از بیش از ۱۳۰۰ زلزله مریخی را جمع‌آوری کرد تا اینکه دو سال پیش خاموش شد.
به گزارش وب‌سایت الجزیره «InSight» داده‌ها را از دشتی نزدیک به خط استوای سیاره به نام «Elysium Planitia» جمع‌آوری کرد.
گروهی از پژوهشگران این داده‌ها را با مدل‌های کامپیوتری ترکیب کرده و فرض کردند که آب زیرزمینی محتمل‌ترین توضیح برای خوانش‌های لرزه‌ای است.
در حالی که ناسا در سال ۲۰۱۵ آب شور مایع را در مریخ کشف کرد، کشف اخیر به این دلیل مهم است که نشان می‌دهد ممکن است مقدار بسیاری آب در شکاف‌هایی به عمق ۱۱٬۵ کیلومتر (۷٬۱۵ مایل) تا ۲۰ کیلومتر (۱۲٬۴ مایل) در زیر سطح سیاره وجود داشته باشد.
دانشمند ارشد این پژوهش، واشان رایت از مؤسسه اقیانوس‌شناسی اسکریپس دانشگاه کالیفرنیا سن دیگو، گفت که اگر داده‌های جمع‌آوری شده از «InSight» در «Elysium Planitia» نمایانگر سایر نقاط مریخ هم باشد، این آب به اندازه‌ای است که می‌تواند یک اقیانوس جهانی به عمق ۱ تا ۲ کیلومتر (۰٬۶ تا ۱٬۲ مایل) را پر کند.
برای بررسی و تأیید بیشتر وجود آب، به حفاری و تجهیزات دیگر نیاز است.
آیا انسان‌ها می‌توانند در مریخ ساکن شوند؟
یک کاوشگر ناسا به نام «Perseverance Rover» که در سال ۲۰۲۰ به فضا پرتاب شد، توانسته اکسیژن را در مریخ تولید کند. آمیتابا قوش، دانشمند فضایی که با ناسا کار کرده است، به الجزیره گفت:
ما فقط به آب در هر شکلی نیاز داریم تا بتوانیم انسان‌ها را زنده نگه داریم و همچنین سوخت موشک تولید کنیم.
برنامه‌ریزی‌ها برای سکونت انسان‌ها در مریخ موضوع جدیدی نیست. ایلان ماسک، میلیاردر و کارآفرین تکنولوژی، بیش از یک دهه است که با شرکت فضایی خود، SpaceX، به دنبال استعمار مریخ بوده است.
کارکنان SpaceX مدت‌هاست که نقشه‌ای از شهری مریخی که انسان‌ها در آن زندگی می‌کنند را طراحی کرده‌اند که شامل زیستگاه‌های گنبدی و لباس‌های فضانوردی است.
آیا انسان‌ها باید در مریخ زندگی کنند؟
چشم‌انداز زندگی انسان‌ها در سیاره سرخ پرسش‌های اخلاقی بسیاری را مطرح کرده است: برخی از متفکران این سوال را مطرح می‌کنند که آیا درست است که پس از تخریب محیط زیست زمین، به یک «سیاره پشتیبان» مهاجرت کنیم؟ آیا انسان‌ها حق دارند سیاره‌ای دیگر را به‌عنوان یک «منبع» برای «بهره‌برداری» و استفاده‌های خودشان در نظر بگیرند؟
استعمار مریخ به معنی آسیب رساندن به محیط زیست تقریباً دست‌نخورده این سیاره است. هرگونه دخالت انسانی در مریخ ممکن است باعث ورود میکروارگانیسم‌های زمینی به این سیاره شود که می‌تواند اکوسیستم‌های محلی مریخ (در صورت وجود) را مختل کند و حتی به انقراض احتمالی اشکال حیات بومی مریخ منجر شود.
ایان استونر، استاد دپارتمان فلسفه کالج سنت پل در مینه‌سوتا، می‌گوید:
تلاش‌ها برای ایجاد یک مستعمره احتمالاً آسیب بسیاری به طبیعت تقریباً بکر در مریخ وارد خواهد کرد.
او ادامه می‌دهد:
حتی اگر هیچ حیاتی در مریخ وجود نداشته باشد، باز هم به نظر من مغرورانه و بی‌احترامی است که مریخ را به‌عنوان یک منبع صِرف، برای بهره‌برداری انسان‌ها در نظر بگیریم.
زمین در حال حاضر با آسیب‌های زیست محیطی به دلیل گرم شدن دما که به افزایش سطح آب دریاها، سیل و خشکسالی منجر شده، آسیب دیده است. نظرسنجی مرکز تحقیقات پیو در سال ۲۰۲۳ از ۱۰هزار ۳۲۹ بزرگسال آمریکایی در مورد اولویت‌های اصلی آنها برای ماموریت‌های ناسا سوال کرد. شصت درصد از پاسخ دهندگان از ناسا می‌خواستند سیارک‌هایی را که می‌توانند به زمین برخورد کنند نظارت کند.
برای ۵۰ درصد از پاسخ‌دهندگان، اولویت اصلی نظارت بر بخش‌های کلیدی سیستم آب و هوای زمین بود. تنها ۱۱ درصد از پاسخ‌دهندگان اکتشاف مریخ را اولویت اصلی خود اعلام کردند.
کاترین هِی‌هو، مدیر مرکز علوم آب و هوا در دانشگاه فناوری تگزاس، در مصاحبه‌ای با نشریه آمریکایی «Aerospace America»، به این ایده که به جای مقابله با تغییرات اقلیمی بر روی زمین باید سیاره‌ای دیگر مستعمره شود، تازید.
هِی‌هو می‌گوید:
اگر ما برای کاهش و در نهایت حذف انتشار کربن خود اقدامی نکنیم، قبل از اینکه مریخ آماده استعمار شمار بسیاری از انسان‌ها شود، همانطور که می‌دانیم تغییرات اقلیمی تمدن بشری را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
منتقدان دیگری همچون مدیر مرکز علوم آب و هوا در دانشگاه فناوری تگزاس بر این باورند که استعمار مریخ به لحاظ اخلاقی و زیست‌محیطی قابل توجیه نیست و ممکن است به مشکلات بیشتری در آینده منجر شود. منتقدان اغلب تاکید می‌کنند پیش از آنکه به فکر استعمار سیارات دیگر باشیم باید ابتدا به مشکلات زمین رسیدگی شود.
در حالی که ماموریت های فضایی جزئیات جدیدی در مورد حضور آب و اکسیژن در سیاره سرخ کشف کرده‌اند، مریخ توسط مأموریت‌های فضایی خدمه کاوش نشده است. همچنین اطلاعات کافی در مورد مدت زمانی که انسان‌ها می‌توانند به‌طور پایدار در این سیاره زنده بمانند وجود ندارد.
چالش‌های زندگی در مریخ چه هستند؟
از بین هشت سیاره اصلی منظومه شمسی، مریخ تنها سیاره‌ای است که نه تنها نویسنده داستان‌های علمی تخیلی بلکه برخی دانشمندان را به فکر واداشته که ممکن است روزی بتوان این سیاره را مستعمره کرد و زمین دیگری از آن ساخت. چرا که عطارد و زهره برای زنده ماندن یک فضاپیما خیلی داغ هستند، چه برسد به انسان. سیاره‌های دیگر همچون مشتری به بعد تا نپتون، سیارات گازی هستند، به این معنی که آنها حتی زمین محکمی برای قرار گرفتن پاهای ما بر روی سطح ندارند. با وجود این، زمین‌سازی مریخ چندان عملی به‌نظر نمی‌رسد.
زندگی انسان در سیاره مریخ با چالش‌های بسیاری همراه است و تاکنون امکان‌پذیر نبوده، اما به‌طور تئوریک و با استفاده از فن‌آوری‌های پیشرفته، این احتمال مطرح می‌شود که در آینده انسان‌ها بتوانند در مریخ زندگی کنند.
همانطور که در این نوشته پیش‌تر ذکر شد، برخی از پروژه‌های فضایی، مانند مأموریت‌های ناسا و شرکت اسپیس‌اکس (SpaceX)، در حال تحقیق و توسعه فن‌آوری‌هایی هستند که به زندگی در مریخ کمک کند. این شامل ساخت پایگاه‌های فضایی، تولید اکسیژن از جو مریخ، و بررسی منابع آب است.
با وجود این، موانع زمین‌سازی مریخ بسیارند و توانایی انسان محدود. بنابراین بعید است در طول حیات تمدن بشری، انسان بتواند مریخ را به زمین تبدیل کند. در زیر مهمترین چالش‌های زندگی در مریخ را برمی‌شمریم:
- جو نازک و غیرقابل تنفس: جو مریخ بسیار نازک است و بیشتر از دی‌اکسید کربن تشکیل شده، به‌طوری که انسان نمی‌تواند بدون تجهیزات ویژه در آن تنفس کند.
- اشعه‌های مضر: مریخ فاقد میدان مغناطیسی قوی است که بتواند انسان‌ها را از اشعه‌های کیهانی و خورشیدی محافظت کند. این موضوع خطرات بسیاری برای سلامتی فضانوردان ایجاد می‌کند.
- دمای بسیار سرد: دمای سطح مریخ بسیار پایین است و به‌طور میانگین حدود منفی ۶۰ درجه سلسیوس است که زندگی در آنجا را بسیار دشوار می‌سازد.
- آب: هرچند شواهدی از وجود آب یخ‌زده در مریخ وجود دارد، اما دسترسی به آب مایع برای زندگی پایدار انسان‌ها ضروری است و این مسئله هنوز به‌طور کامل حل نشده است.
- فاصله دور از زمین: سفر به مریخ ماه‌ها طول می‌کشد و این باعث ایجاد مشکلات لجستیکی و تأمین منابع مورد نیاز می‌شود. همچنین، بازگشت به زمین نیز بسیار دشوار است.