خشونت ساختاری و اجتماعی علیه معلولان در ایران معضلی است که کماکان ادامه دارد. در آخرین نمونه از این خشونت‌ها و تبعیض‌ها، کتابخانه‌ی ملّی ایران بند مربوط به عضویت افراد دارای معلولیت را از آیین‌نامه‌اش حذف کرد. وزارت آموزش و پرورش نیز قرار است برای هر سه نوبت متوسطه‌ی دور دوم امتحان نهایی سراسری با تأثیر بالا در کنکور برگزار کند، در حالی‌که به گفته‌ی برخی فعالان، هنوز لوازم این کار را برای دانش‌آموزان دارای معلولیت فراهم نکرده است. مسئولان ورزشگاه آزادی از ورود یک فرد دارای معلولیت جلوگیری کردند و نامناسب‌بودن باغ فین کاشان برای بازدید معلولان نیز خبرساز شد.
https://www.instagram.com/reel/C7t4s6Ix6PN/?utm_source=ig_web_copy_link&igsh=MzRlODBiNWFlZA==
شنبه ۱۲ خرداد، یکی از هواداران دارای معلولیت ورزش فوتبال، علی‌رغم ارائه نامه از سوی بهزیستی نتوانست به ورزشگاه راه پیدا کند. مطابق ماده‌ی دوم قانون معلولان، تمامی اماکن عمومی باید برای افراد دارای معلولیت دسترس‌پذیر باشند اما این طرفدار تیم پرسپولیس را به بهانه‌ی «نداشتن جا برای معلولین» به ورزشگاه راه ندادند. او در مصاحبه‌ی زیر می‌گوید که «ناامید» شده است.
یکشنبه ۱۳ خرداد نیز ویدئوی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که نشان می‌داد هیچ‌یک از معابر جاذبه‌ی گردشگری باغ فین کاشان برای افراد معلولیت مناسب‌سازی نشده است.
پیشتر نیز در اردیبهشت‌ماه، حساب ایکس «کمپین معلولان» ویدئویی منتشر کرده بود که نشان می‌داد پله‌های تخت جمشید برای دسترسی افراد دارای معلولیت مناسب‌سازی نشده‌اند. این ویدئو نشان می‌داد که معلولان جسمی-حرکتی برای بالا یا پایین رفتن از پله‌ها به افرادی وابسته‌اند که ویلچرهایشان را بر پله‌های پرشمار حمل کنند.
پنجشنبه ۱۷ خرداد نیز نخستین آزمون استخدامی ویژه‌ی افراد دارای معلولیت با حضور ۱۲ هزار و ۸۰۰ نفر در ده‌ها شهر ایران برگزار شد. به نوشته‌ی کمپین پیگیری حقوق افراد دارای معلولیت، این افراد قرار است در ۴۶ دستگاه اداری کشور جذب شوند.
برگزاری امتحان نهایی بدون خط بریل
امسال نخستین سالی است که دانش‌آموزان هر سه پایه‌ی تحصیلی دوره‌ی متوسطه‌ی دوم (دبیرستان) قرار است در امتحان‌های نهایی‌ای شرکت کنند که نمره‌اش در کنکور تأثیر خواهد گذاشت.
قرار است تا سال ۱۴۰۵ سهم نمرات امتحان‌ها در پذیرش دانشگاه‌ها به ۶۰ درصد و سهم کنکور به ۴۰ درصد برسد.
این مسئله انتقادهایی را نیز به همراه داشته است که عمدتاً به جوانب اجرایی این طرح برمی‌گردد.
طبق گزارش «شهرآرا نیوز» غلام‌عباس ترکی، معاون قضائی دادستان کل کشور ۱۶ اردیبهشت سال جاری در نامه‌ای به رضامراد صحرایی، وزیر آموزش و پرورش نسبت به آماده‌نبودن ساختاری این وزارتخانه برای برگزاری امتحانات نهایی هشدار داده بود و گفته بود که این طرح منجر به «بی‌اعتمادی و آسیب به نظام آموزشی کشور و آینده تحصیلی و علمی دانش‌آموزان» می‌شود و «تبعات اجتماعی و امنیتی قابل‌توجهی را نیز برای نظام در پی خواهد داشت.»
یکی دیگر از مشکلات این طرح وزارت آموزش و پرورش نبود امکانات کافی برای برگزاری امتحان‌های نهایی برای دانش‌آموزان دارای معلولیت بوده است. دانش‌آموزان نابینا سال‌هاست با این معضل روبرو هستند اما امسال که امتحانات نهایی نه‌فقط دانش‌آموزان کلاس دوازدهم که همه‌ی دانش‌آموزان متوسطه دوم را شامل می‌شود، این مشکل دوچندان شده است. برای نمونه، کاربری در شبکه‌ی اجتماعی ایکس نوشته که دانش‌آموزان نابینا به سوالات نوشته‌شده با خط بریل دسترسی ندارند.
«شهرآرا نیوز» به نقل از جمعی از دانش‌آموزان نابینا و کم‌بینا نوشته با چون امتحانات دانش‌آموزان نابینا اغلب در جایی غیر از مدارس ویژه‌ی نابینایان برگزار می‌شود و تجهیزات تبدیل سؤالات به بریل هم فقط در مدارس نابینایان مستقر شده است، دانش‌آموزان نابینا از دسترسی به سؤالات بریل محروم شده‌اند و آزمون‌ها را به‌کمک منشی پاسخ خواهند داد.
با وجود این، چون همه‌ی دانش‌آموزان در یک حوزه و سالن امتحان می‌دهند احتمال دارد سروصدای حاصل از حضور تعداد زیادی منشی و دانش‌آموز در یک سالن بر تمرکز دانش‌آموزان اثر منفی بگذارد. همچنین برخی از دانش‌آموزان نابینا و کم‌بینا علاوه بر اختلال بینایی، دچار اختلالات شنوایی هم هستند و تنها راه دسترسی این گروه از دانش‌آموزان به متن سؤالات، نسخه‌ی بریل است.
حذف معلولان از کتابخانه‌ی ملّی؟
با وجود این‌که سازمان اسناد و کتابخانه‌ی ملّی ایران در سال ۱۳۸۲ کتابخانه‌ی نابینایان و کم‌بینایان را با هدف تأمین نیازهای فرهنگی و اطلاعاتی افراد نابینا كه فاقد امكان استفاده از كتاب‌های چاپی و هرگونه مواد دیداری شنیداری هستند راه‌اندازی کرد، این نهاد حالا بند مربوط به عضویت افراد دارای معلولیت را از آیین‌نامه‌ی جدید پذیرش حذف کرده است.
به گزارش روزنامه‌ی «پیام ما» ماجرا از این قرار است که آیین‌نامه‌ی جدید کتابخانه‌ی ملّی عضویت برخی گروه‌های دانشجویی و پژوهشی در این نهاد را محدود کرده است؛ از جمله این‌که عضویت دانشجویان کارشناسی ارشد مشروط به بارگذاری مصوبه‌ی پیشنهاد پایان‌نامه‌شان شده است، در حالی‌که پیشتر همه‌ی دانشجویان این مقطع می‌توانستند عضو کتابخانه‌ی ملّی شوند.
آیین‌نامه‌ی جدید بند مربوط به عضویت «جانبازان، ایثارگران و اعضای درجه‌یک خانواده‌ی شهدا، جانبازان و ایثارگران» را به «ایثارگران منطبق با قانون با مدرک کارشناسی» تغییر داده است. به علاوه، بر اساس این آیین‌نامه تمدید عضویت بیش از یک‌سال، مشروط به طرح درخواست، بررسی و موافقت کمیته‌ی عضویت شده است.
این آیین‌نامه‌ی جدید همچنین بندهای مربوط به عضویت افراد دارای معلولیت را حذف کرده است. بهروز مروتی در این رابطه در گفتگو با «پیام ما»، ضمن آن‌که این اقدام را یک «طرد مدرن» دانسته می‌گوید:
با پیگیری‌ای که از کتابخانه‌ی ملی داشتیم، به ما گفتند که دلیل این تصمیم را به ما اطلاع می‌دهند. اما کتابخانه‌ی ملی یکی از مراجع فرهنگی و یکی از گنجینه‌های کشور و متعلق به همه‌ی اقشار است. افراد دارای معلولیت هم حق دارند از عضویت در کتابخانه و عضویت در آن بهره‌مند شوند. ولی این منع‌کردن در حالی اتفاق افتاده که کتابخانه دارای بخش نابینایان و کم‌بینایان است و منابعی به‌صورت بریل وجود دارد. همچنین منابع کتابخانه‌ی ملی در سایر نهادهای دیگر پیدا نمی‌شود و چنین تصمیمی قطعاً می‌تواند یک فاجعه به همراه داشته باشد.
مروتی در ادامه این تصمیم را هم با بند ۹ اصل سوم قانون اساسی مبنی بر «رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه، در تمام زمینه‌های مادی و معنوی» و هم با بند سوم ماده‌ی ۳۰ کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت که ایران هم به عضویت آن درآمده، مغایر دانست و ابراز امیدواری کرد که یک اقدام سهوی بوده باشد و حق افراد دارای معلولیت به استفاده از کتابخانه‌ی ملی از نو برقرار شود.
مناسب‌نبودن فضای کتابخانه‌ی ملّی و کتابخانه‌های عمومی در سراسر کشور همیشه یکی از مشکلات جامعه‌ی معلولان بوده است. بر اساس پژوهشی که گروهی از پژوهشگران در دانشگاه فردوسی مشهد درباره‌ی وضع کتابخانه‌های عمومی با توجه به نیازهای نابینایان انجام داده‌اند، «وضعیت ارائه‌ی تسهیلات و خدمات اطلاعاتی دچار پراکندگی بوده و در سطح کشور برنامه‌ای ملی جهت تبادل و اشتراک منابع بین تمام کتابخانه‌ها و سازمان‌های مرتبط با این گروه خاص از کاربران وجود ندارد. کمتر از نیمی از کتابخانه‌ها مجهز به چاپگر بریل یا استودیو ضبط هستند. حتی در صورت مجهز بودن کتابخانه به چاپگر بریل و استودیو ضبط، میانگین تبدیل منابع درخواستی به نسخه‌ی بریل یا گویا مقدار اندکی است».
همچنین به نوشته‌ی مینا نصری، پژوهش‌های انجام‌شده درباره‌ی میزان دسترس‌پذیری معلولان به فضای کتابخانه از لحاظ فیزیکی نشان می‌دهد که وضعیت دسترس‌پذیری ساختمان‌ها برای معلولان پایین‌تر از حد متوسط است. نکته‌ای که روشن می‌کند باید پیش از هر چیز فکری به حال وضعیت ساختمان‌های کتابخانه‌ها شود تا معلولان هم بتوانند اولاً به فضای آن وارد شوند و دوماً بتوانند از آن استفاده کنند.