بر اساس داده‌های یک پژوهش، پنج بانک بزرگ جهان به «سبزشویی نقش خود در تخریب آمازون» متهم شده‌اند. طبق این گزارش تحقیقی، دستورالعمل‌های زیست‌محیطی و اجتماعی این بانک‌ها در بیش از ۷۰ درصد از جنگل‌های بارانی اعمال نمی‌شوند و این مناطق را پوشش نمی‌دهند. این گزارش نشان می‌دهد که مؤسسه‌های فوق شرکت‌های نفت و گاز را در پروژه‌هایی که بر آمازون تأثیر مخرب می‌گذارند، وضعیت اقلیمی را بی‌ثبات می‌کنند یا به زمین‌ها و معیشت مردم بومی تجاوز می‌کنند، میلیاردها دلار تأمین مالی کرده‌اند.
به گزارش گاردین گرچه این بانک‌ها ادعا می‌کنند که از سیاست‌های اخلاقی‌ای پیروی می‌کنند که به حفظ جنگل‌های دست‌نخورده، موارد حساس تنوع زیستی، مناطق بومی و ذخایر طبیعی کمک می‌کنند، تحقیقات نشان می‌دهند که آنها برای نظارت و دستیابی به این اهداف، با توانایی محدود و محدودیت‌های جغرافیایی و فنی روبه‌رو هستند.
این پژوهش را سازمان ناظر Stand.earth و نهاد هماهنگ‌کننده سازمان‌های بومی حوزه آمازون (COICA) تهیه کرده‌اند. این سازمان‌ها محدوده تعهدات محیط زیستی و اجتماعی پنج سرمایه‌گذار بزرگ اپراتورهای سوخت فسیلی در زیست‌کره آمریکای جنوبی را نقشه‌برداری کرده‌اند. بانک‌های سیتی‌بانک، ایتائو اونی‌بانکو (Itaú Unibanco)، جی‌پی مورگان چیس (JPMorgan Chase)، سانتاندر (Santander) و بانک آمریکا (Bank of America) به تنهایی بیش از نیمی از وام‌های شرکت‌ها در این بخش را تامین می‌کنند.
تحقیق مذکور نشان می‌دهد که به طور متوسط، ۷۱ درصد از آمازون از سوی سیاست‌های این پنج بانک در زمینه مدیریت ریسک اقلیم، تنوع زیستی، پوشش جنگلی و حقوق مردم بومی و جوامع محلی، به طور موثر محافظت نمی‌شود.
تفاوت‌های قابل‌توجهی میان شرکت‌ها وجود دارد. در یک سوی طیف، JPMorgan Chase قرار دارد که به گفته نویسندگان گزارش، اقدام‌هایش برای حفاظت از تنوع زیستی فقط به سایت‌های میراث جهانی یونسکو محدود می‌شود که تنها دو درصد از آمازون را پوشش می‌دهند و در هر حال احتمالاً برای اکتشاف نفت و گاز در نظر گرفته نمی‌شوند.
موسسه مالی HSBC نیز جزو بانک‌هایی‌ست که در این گزارش بررسی شده‌اند. این بانک در آن سوی طیف قرار می‌گیرد. پژوهشگران بانک بریتانیایی HSBC را که زمانی بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار پروژه‌های مخرب در این منطقه بوده، تحسین کردند زیرا از دسامبر ۲۰۲۲ که سیاست حذف کامل پروژه‌های مخرب در آمازون را اتخاذ کرده است، در این زمینه هیچ‌گونه تأمین مالی‌ای ارائه نکرده است.
آنجلین رابرتسون، نویسنده اصلی این پژوهش گفت که تاکنون تنها بانک HSBC به وعده خود عمل کرده است. به گفته رابرتسون «این نشان می‌دهد که این کار شدنی است و از سوی شرکتی که سابقاً سهم بزرگی [در تخریب] داشت، انجام شده است.»
برخی از بانک‌ها استدلال می‌کنند که با تشویق صنایع استخراجی به اتخاذ سیاست‌های مسئولانه‌تر، نقش مثبتی ایفا می‌کنند. با این‌حال، به گفته نویسندگان این پژوهش در حالی که رویه وام بانکی شامل روابط طولانی‌مدت و تأثیر بالقوه است، اکثر تأمین مالی از سوی پنج بانک بزرگ به شکل اوراق قرضه عمومی شرکتی هماهنگ شده است. این اوراق یک رویه استاندارد است که برای اهداف عمومی به‌طور گسترده تعریف شده‌اند و پس از امضای توافق‌نامه نیاز به پیگیری کمّی وجود ندارد. این مسئله اعمال راهنمایی‌ها و دقت لازم در مورد نگرانی‌های خاص زیست‌محیطی یا اجتماعی را به‌طور بالقوه دشوار می‌سازد.
کدام بانک‌ها در تخریب جنگل‌های آمازون تا حد بازگشت‌ناپذیر دخیل‌اند؟
بانک اسپانیایی Santander، بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار نفت و گاز در آمازون و چهارمین سرمایه‌گذار بزرگ در جهان با تقریبا ۱٬۴ میلیارد دلار تأمین مالی مستقیم بین سال‌های ۲۰۰۹ و ۲۰۲۳، یکی از جامع‌ترین سیاست‌های حذف نفت و گاز را دارد که شانزده درصد از آمازون را پوشش می‌دهد، اما گزارش نشان می‌دهد که هشتادوپنج درصد از معاملات آن به شکل اوراق قرضه هماهنگ شده که شفافیت کمتری دارند و مسئولیت بانک را به‌عنوان یک مشارکت‌کننده در تأثیرات منفی کاهش می‌دهند.
نویسندگان این تحقیق ۵۶۰ معامله مربوط به فعالیت‌های نفت و گاز ۲۸۰ بانک را در طول بیست سال گذشته در آمازون با استفاده از پایگاه داده بانک‌های آمازون Stand بررسی کردند تا تعیین کنند که آیا ساختارهای معامله‌ای که از استثناها و فیلترهای زیست‌محیطی، اجتماعی و حکمرانی ESG عبور می‌کنند رایج هستند یا خیر.
آنها دریافتند که دو بانک آمریکای شمالی، سیتی‌بانک و JPMorgan Chase، بیشترین سرمایه را در دسترس شرکت‌هایی که پروژه‌های نفت و گاز در آمازون را اجرا می‌کنند، قرار داده‌اند؛ به ترتیب ۲٬۴۳ میلیارد دلار و ۲٬۴۲ میلیارد دلار. بانک JPMorgan Chase اخیراً از اصول پیمان اکوادور Equator Principles (EPs)) خارج شد، که به‌عنوان یک مبنای مشترک برای مدیریت خطرات زیست‌محیطی و اجتماعی در هنگام تأمین مالی پروژه‌ها برای مؤسسات عمل می‌کند.
سومین سرمایه‌گذار بزرگ در دو دهه گذشته Itaú Unibanco برزیل است که به گفته گزارش هیچ‌گونه استثنا یا فیلترهایی که به عملیات نفت و گاز در منطقه اعمال می‌شود ندارد. پایگاه داده‌ها نشان می‌دهد که این بانک پروژه‌های Eneva، Frontera، Geopark، Petrobras، Petroquimica Comodoro Rivadavia و Transportadora de Gas del Perú را تأمین مالی کرده است.
پنجمین بانک در این فهرست نیز بانک آمریکا (Bank of America) است. سال گذشته، این بانک شماره یک سرمایه‌گذار نفت و گاز در آمازون بود و ۹۹ درصد از معاملات آن به شکل اوراق قرضه هماهنگ شده بود. بر اساس داده‌های این پژوهش این معامله‌ها لزوماً زیر پوشش غربالگری پیشرفته زیست‌محیطی، اجتماعی و حکمرانی ESG قرار نگرفته‌اند.
مطالبه پژوهشگران این گزارش تحقیقی از بانک‌ها این است که معاملات مربوط به بخش نفت و گاز در آمازون را کنار بگذارند. به گفته نویسندگان پژوهش این امر ضروری است زیرا جنگل‌های بارانی آمازون بزرگ‌ترین مخزن کربن زمینی جهان و خانه تنوع زیستی است و در حال تخریب به نقطه بازگشت‌ناپذیر است.
فانی کویرو مسئول هماهنگی نهاد هماهنگ‌کننده سازمان‌های بومی حوزه آمازون گفت:
ما واقعاً در یک جنگل بارانیِ در آتش زندگی می‌کنیم، رودخانه‌های ما یا آلوده شده‌اند یا خشک می‌شوند، سرنوشت ما سرنوشت شما است: آمازون برای آینده سیاره ما حیاتی است. بانک‌ها سعی می‌کنند با سیاست‌های مبهم دست‌های خود را از نقش مخربی که ایفا می‌کنند بشویند، اما باید به‌خاطر آسیبی که پول‌هایشان به مردم بومی آمازون و تنوع زیستی جنگل بارانی می‌رساند، مسئولیت‌پذیر باشند. هیچ قطره‌ای از نفت آمازون با رضایت مردم بومی استخراج نشده است. ما از سیتی‌بانک، JPMorgan Chase، Itaú Unibanco، Santander و Bank of America می‌خواهیم که تأمین مالی نفت و گاز را متوقف کنند.
سیاست‌های نمایشی
از زمانی که سازمان Stand.earth کمپین«خروج از نفت و گاز آمازون» را راه‌اندازی کرده است، چندین بانک از جمله BNP Paribas، Natixis، ING و Credit Suisse وعده داده‌اند که تأمین مالی تجارت نفت از بنادر اکوادور و پرو، که بخش عمده‌ای از تجارت سوخت فسیلی از آمازون را پوشش می‌دهد، متوقف کنند. HSBC و Barclays نیز سیاست‌های استثناء جغرافیایی جامعی را اعمال کرده‌اند.
نویسندگان می‌گویند که می‌خواهند با باقی‌مانده سرمایه‌گذاران نفت و گاز آمازون همکاری کنند تا سیاست‌های زیست‌محیطی، اجتماعی و حکمرانی ESG خود را تقویت کنند و پروژه‌های نفتی در جنگل‌های بارانی را از سرمایه‌گذاری‌های خود حذف کنند.
رابرتسون نویسنده اصلی این پژوهش گفت که به نظر می‌رسد سیاست‌های این بانک‌ها بسیار نمایشی است و به خطرات تاثیراتی که روی زمین ایجاد می‌شود ربطی ندارد. به گفته این نویسنده هنوز برای بانک‌ها فرصتی وجود دارد که به‌طور مناسب خطرات زیست‌محیطی را نیز در طرح‌های مالی خود لحاظ کنند. او با بیان اینکه داده‌های این پژوهش مواجهه‌ای برای دعوت به مسئولیت بانک‌هاست گفت: «با تغییرات آب و هوایی و از دست دادن تنوع زیستی، این ضرورت وجود دارد که بانک‌ها تصمیم‌های بهتری برای منافع مشتریانشان و منافع تجاری خودشان بگیرند». رابرتسون افزود:
ما کوشیدیم تصویری از تاثیرات مخرب صنایع نفت و گاز ارائه کنیم. این داده‌ها نه تنها به منظور افشای سبزشویی بانک‌هاست بلکه هدف این است که صدای کسانی را که در آمازون بیشترین آسیب را دیده‌اند در مرکز توجه قرار دهیم.
آمازون بیش از یک چهارم از پوشش جنگلی خود را از دست داده است و دانشمندان معتقدند که از دست دادن بیشتر پوشش جنگلی منطقه را به نقطه بحرانی خواهد رساند که در آن عملکرد هیدرولوژیکی آن به‌طور جدی مختل خواهد شد. این جنگل پرتنوع‌ترین منطقه روی زمین است و خانه بیش از ۵۰۰ قوم بومی مختلف است.
بر اساس این گزارش تحقیقی مردم بومی آمازون و دانشمندان دهه‌هاست که به بشریت هشدار می‌دهند که جنگل بارانی آمازون به دلیل نرخ بالای جنگل‌زدایی و تخریب در آستانه نقطه‌ای بحرانی قرار دارد. پس از عبور از این آستانه، آمازون با فروپاشی مواجه خواهد شد که تأثیرات فاجعه‌باری برای مردم بومی و بشریت خواهد داشت. تنوع زیستی و رودخانه‌های این جنگل خدمات اکوسیستمی را به بیش از ۴۰ میلیون نفر در حوضه ارائه می‌دهند و به تنظیم آب‌وهوای سیاره کمک می‌کنند. برای ۵۱۱ قوم بومی، مرگ سرزمین‌هایشان سبب جابجایی، گرسنگی و بیماری و از دست رفتن فرهنگ‌ها و نظام‌های حکمرانی و دانشی می‌شود که قرن‌هاست یکپارچگی این اکوسیستم را حفظ کرده‌اند.