۲۰۲۴: نگرانی از شورش دموکراسی علیه دموکراسی

تقریباً ۴ میلیارد نفر از مردم جهان در کشورهایی زندگی می‌کنند که در سال ۲۰۲۴ در آنجا انتخابات سراسری برگزار خواهد شد. تقریباً نیمی از این جمعیت در ۷۰ کشور دنیا واجد شرایط رای‌دادن هستند. از آمریکا در غرب دور تا بریتانیا، هند، بنگلادش، اندونزی، مصر و البته روسیه.

شاید چند دهه پیش رسیدن به چنین آمار و ارقامی یک پیروزی خیره‌کننده برای «لیبرال دموکراسی» در سطح جهانی خوانده می‌شد ولی در سال ۲۰۲۴ حامیان این شیوه حکمرانی بسیار نگرانند. نگران از اینکه فواره دموکراسی به نقطه اوجش رسیده و زمان افول فرا رسیده باشد.

در بسیاری از رقابت‌های انتخاباتی ۲۰۲۴ از هم‌اکنون می‌توان پیروزی «حاکمان مستبد» را قطعی دانست. چهره‌های فاسد و نالایق دیگری هم از همین گردونه انتخابات بیرون خواهند آمد.

مهم‌ترین رقابت، انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا است. فضای آن انتخابات چنان مسموم و قطبی خواهد بود که حتماً سیاست جهانی را تحت تأثیر قرار خواهد داد. در بطن این نزاع، سیاست خارجی و داخلی آمریکا قرار خواهد داشت. از اوکراین تا خاورمیانه، ناتو، اروپا، چین و آسیای جنوب‌شرقی و مهاجران. همه این‌ها موضوعات بحرانی در رقابت‌های انتخاباتی آمریکا هستند. آنچه در نوامبر ۲۰۲۴ در آمریکا به صندوق ریخته می‌شود با بسامد بزرگتری در کشورهای همسو و حتی مخالفش بازتاب خواهد یافت.

سؤال بزرگ این است که آیا دونالد ترامپ می‌تواند پیروز انتخابات نوامبر ۲۰۲۴ باشد؟ جواب مثبت است. شاید بتوان گفت فعلاً بزرگترین بخت را ترامپ دارد. او دو بار استیضاح شد، تلاش کرد تا انتقال مسالمت آمیز قدرت را پس از شکست در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ برهم بزند، در چندین پرونده جنایی با اتهامات متعددی روبرو است و منتقدانش هشدار می‌دهند که او در حال توطئه برای حکمرانی خودکامه است. با این حال، دونالد ترامپ همچنان می‌تواند به کاخ سفید بازگردد.

ترامپ در نظرسنجی‌های ملی با نزدیک به ۵۰ درصد از رقبای جمهوری‌خواه برای نامزدی نهایی آن حزب برای انتخابات ریاست‌جمهوری جلوتر است؛ بازگشتی قابل توجه برای رئیس‌جمهوری یک دوره‌ای که سه سال پیش مغلوب و تحقیر شده به نظر می‌رسید.

ترامپ به تعبیر جیمز اولیفانت، نویسنده رویترز، هم آتش‌افروز است و هم آتش‌نشان. او می‌داند چطور آمریکایی‌ها را بترساند و بعد خود را در نقش یک ناجی و حتی «تنها ناجی» جا بزند. او مانند انتخابات ۲۰۱۶ یک کارزار ترسناک نفرت‌پراکنی علیه مهاجران را رهبری خواهد کرد. در مرکز این کارزار مجموعه‌ای از اطلاعات نادرست قرار خواهد داشت که به «آمریکایی‌های سفید پوست» می‌گوید سد‌ها در حال شکسته‌شدن است و مهاجران گروه گروه خواهند آمد تا «مالکیت» و «امنیت» شما را بربایند.

یک جنبه دیگر اما اقتصاد است. به صورت سنتی رای‌دهنده‌های آمریکایی برنامه اقتصادی جمهوری‌خواهان را نزدیک‌تر از هر برنامه‌ای به «رویای آمریکایی» می‌دانند. این همان دری است که ترامپ از آن وارد می‌شود. هرچند شاخص‌های اقتصادی آمریکا در بحرانی‌ترین دوران اقتصاد جهان، نشان می‌دهد که بایدن به شکل کم‌هزینه‌تری از تندبادها گذشته ولی این الزاماً دستاوردی نیست که بتواند رای‌دهنده‌ها را مجاب به انتخاب مجدد او کند.

دولت بایدن می‌گوید که اقتصاد در وضعیت خوبی قرار دارد و نرخ بیکاری از ۶,۳ درصد در زمان خروج ترامپ از ریاست جمهوری به پایین‌ترین حد تاریخی یعنی ۳,۹ درصد رسیده و تورم از اوج بیش از ۹ درصد در ژوئن ۲۰۲۲ به ۳,۲ درصد در اکتبر کاهش یافته است. اما مردم آمریکا از جمله بسیاری از رای‌دهنده‌های رنگین‌پوست و جوانان می‌گویند که «قدرت خریدشان» در سال‌های گذشته افت کرده است. یعنی شاخص‌های کلان اقتصادی روی کاغذ خوبند ولی در زندگی افراد «ناامنی اقتصادی» بیش از گذشته نمایان شده است. این گروه ناراضی، پایگاه رای سنتی دموکرات‌ها هستند و نارضایتی آن‌ها می‌تواند در نتیجه انتخابات منعکس شود.  

البته هیچ کدام از اینها به این معنی نیست که ترامپ «حتما» در انتخابات پیروز خواهد شد. او در بسیاری از نقاط و در بین بسیاری از گروه‌های جمعیتی عمیقاً منفور است و اگر به عنوان نامزد حزبش انتخاب شود، می‌توان انتظار ایجاد یک بسیج عمومی علیه او را داشت.

دموکرات‌ها به عنوان مدافعان حقوق سقط جنین برای شکست جمهوری‌خواهان در سراسر کشور در سال ۲۰۲۳ چند کارزار انتخاباتی موفق داشتند و دوباره این موضوع را در کانون مبارزات انتخاباتی خود در سال ۲۰۲۴ قرار خواهند داد.

به هر حال، تا این لحظه، یعنی ۱۱ ماه مانده به روز انتخابات، ترامپ بیش از هر وقت دیگری در سه سال گذشته شانس بازگشت به کاخ سفید دارد.

اما گذشته از انتخابات آمریکا، ۲۰۲۴ سال تقلب‌های انتخاباتی هم هست. برای نمونه در بلاروس و رواندا تنها نکته‌ نامعلوم در مورد نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوریشان آن است که رای رئیس‌جمهور فعلی چقدر نزدیک به ۱۰۰ درصد آرا خواهد بود.

در روسیه، ولادیمیر پوتین با تغییر قانون اساسی برای حذف محدودیت‌های دوره ریاست جمهوری در سال ۲۰۲۰، بدون شک برای سومین دوره متوالی (و پنجمین دوره کلی) پیروز خواهد شد. اگر عمر یاری دهد و جانی در بدن بماند او تا ۲۰۳۲ با همین قانون اساسی فعلی می‌تواند رئیس‌جمهوری روسیه باشد.

بیشترین جمعیت رأی‌دهنده در سال ۲۰۲۴ در آسیا زندگی می‌کنند. بنگلادش، هند و اندونزی انتخابات سراسری دارند و خطر پیروزی نیروها و چهره‌های ضد دموکراسی بسیار زیاد است.

در هند، نارندرا مودی، نخست‌وزیری است که سودای پوتین و شی ‌جین‌پینگ شدن قلقلکش می‌دهد. گرچه هند از موفقیت چشمگیر اقتصادی و ژئوپلیتیکی برخوردار است ولی لیبرال دموکراسی آن می‌تواند تسلیم اراده‌گرایی مودی شود. «رشد اقتصادی به بهای ذبح دموکراسی»؛ این گزینه‌ای است که اگر روزی در هند به معرض انتخاب گذاشته شود شاید دیگر «بزرگ‌ترین دموکراسی جهان» این توصیف از خودش را کنار بگذارد.

در اندونزی، به نظر می‌رسد جوکو ویدودو، رئیس‌جمهور این کشور کار را یکسره کند و تا آن زمان که بادهای مخالف کشتی‌اش را سرنگون نکنند یا خودش در قدرت بماند یا مدل پوتین-مدودفی را پیاده کند.

در بنگلادش کار مختومه شده و مخالفان در زندانند و انتخاباتش به معنای گرفتن تأیید زوری برای حاکمان کنونی است. مشابه دو انتخابات ماه‌های ابتدایی سال ۲۰۲۴ در ایران. یکی برای مجلس خبرگان رهبری و دیگری مجلس شورای اسلامی. رقابت بر سر دستبوسی بیشتر از دیکتاتوری است با استفاده از ابزارهای دموکراسی.  

 در آفریقا بیشترین تعداد انتخابات برگزار خواهد شد. در قاره‌ای که سال ۲۰۲۳ سال کودتاهایش بود، سال ۲۰۲۴ هم نوید خوشی برای دموکراسی ندارد. رای دهندگان در آفریقا به طور فزاینده‌ای از نحوه عملکرد دموکراسی ناامید شده‌اند. فساد و ناامنی و بحران اقتصادی دست به دست هم داده‌اند که در اصل «کارآمد بودن دموکراسی» تردید ایجاد شود. در آفریقا از سال ۲۰۲۰ تا پایان ۲۰۲۳، ۹ رژیم سیاسی با کودتا کنار گذاشته شده‌اند. ۹ کودتا در چهار سال برای آفریقا یک رکورد جدید است.

اما اگر فکر می‌کنید کودتای نظامیان با مقاومت توده‌ها مواجه شده، اندکی عجله کرده‌اید. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که تعداد فزاینده‌ای از آفریقایی‌ها تمایل به روی کار آمدن نظامیان دارند. با باور به اینکه شاید به مدد اسلحه و زور، از شر بحران اقتصادی و ناامنی فزاینده نجات یابند.

انتخابات آفریقای جنوبی احتمالاً اوج ناامیدی آفریقا از دموکراسی را به نمایش خواهد گذاشت. سه دهه پس از اینکه جبهه کنگره ملی آفریقا (اتحادی متشکل از سه ضلع: حزب کمونیست آفریقای جنوبی، اتحادیه‌های کارگری و کنگره ملی)  در سال ۱۹۹۴ در اولین انتخابات پس از به زیر کشیده شدن آپارتاید به قدرت رسید، اپوزیسیون راست و محافظه‌کار روز انتخابات را انتظار می‌کشند.

نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که کنگره ملی آفریقای جنوبی در انتخابات عمومی ۲۰۲۴ کمتر از ۵۰ درصد آرا را به خود اختصاص خواهد داد و راست‌گرایان در اتحاد دموکراتیک (DA) پیروز خواهند شد. مردم از فساد در چرخ‌دنده‌های دولت جان به لب شده‌اند. بیکاری و افزایش نرخ جرم و جنایت عوامل بعدی در نارضایتی از حکومت فعلی در «سنگر دموکراسی در آفریقا» است.

در اروپا، تابستان ۲۰۲۴ داغ و پرچالش خواهد بود. بزرگ‌ترین انتخابات درون‌قاره‌ای جهان در ژوئن ۲۰۲۴ برگزار می‌شود. ۲۷ کشور در اتحادیه اروپا به ترکیب پارلمان آتی این اتحادیه رأی خواهند داد. انتخاباتی با ۴۰۰ میلیون رأی‌دهنده که ممکن است اروپا را بیش از پیش به سمت راست‌گرایی بچرخاند.

در غرب اروپا، دیوارهای مقاومت در هلند و ایتالیا فروریخته است. در شرق اروپا وضعیت وخیم‌تر از این حرف‌ها است. پوپولیست‌های راست‌گرا برنامه‌ای مفصل برای تسخیر پارلمان اروپا دارند و تابستان ۲۰۲۴ زمان آن آزمون بزرگ خواهد بود.

اما فقط خبرهای بد در راه نیست. در جاهایی کورسوی امید همچنان وجود دارد. مکزیک در سال ۲۰۲۴ اولین رئیس جمهوری زن خود را انتخاب خواهد کرد: هر دو رقیب اصلی زن و کمتر از رئیس جمهور فعلی، پوپولیست هستند. رأی دهندگان بریتانیایی هم احتمالاً پس از ۱۴ سال حکومت محافظه‌کاران، به سمت حزب کارگر خواهند چرخید.