دولت جدایی‌طلب قره باغ کوهستانی (جمهوری آرتساخ) روز پنجشنبه ۲۸ سپتامبر/ ۶ مهرماه اعلام کرد که خود را منحل می‌کند و این جمهوری که جامعه جهانی هم آن را به رسمیت نشناخته بود تا پایان سال جاری میلادی دیگر وجود نخواهد داشت.
همزمان با این رویداد، مقام‌های ارمنستان گفتند که بیش از نیمی از جمعیت ساکن در قره‌باغ آواره شده‌اند و خود را به ارمنستان رسانده‌اند.
این اتفاقات پس از آن رخ داد که آذربایجان برای بازپس گیری کنترل کامل بر منطقه جدا شده خود، حمله برق آسایی را انجام داد و از نیروهای ارمنی در قره باغ کوهستانی خواست که سلاح‌های خود را زمین بگذارند و دولت جدایی‌طلب خود را منحل کنند.
پس از آن فرمانی در این زمینه به امضای ساموئل شاخرمانیان، رئیس‌جمهور جدایی‌طلب آرتساخ منتشر شد. در این سند به توافقی اشاره شده است که هفته گذشته برای پایان دادن به درگیری‌ها به دست آمد که بر اساس آن آذربایجان به «جابه‌جایی و انتقال آزادانه، داوطلبانه و بدون مانع» ساکنان قره باغ کوهستانی در ازای خلع سلاح سربازانش اجازه می‌دهد.
قره باغ کوهستانی منطقه‌ای از آذربایجان است که در نبردهای جدایی طلبانه‌ای که در سال ۱۹۹۴ رخ داد، با حمایت ارتش ارمنستان تحت کنترل ساکنان ارمنی آن منطقه قرار گرفت. آذربایجان طی یک جنگ شش هفته‌ای در سال ۲۰۲۰، بخش‌هایی از این منطقه را پس گرفت.
پس از آخرین حمله و توافق آتش بس با میانجیگری نیروهای حافظ صلح روسیه، مقام‌های آذربایجان و قره باغ کوهستانی مذاکراتی را برای «ادغام مجدد» منطقه در آذربایجان آغاز کرده‌اند. مقام‌های آذربایجان متعهد شده‌اند که به حقوق اقوام ارامنه در منطقه احترام بگذارند و پس از یک محاصره ۱۰ ماهه، را‌ه‌های تدارکات را بگشایند. با این حال، بسیاری از ساکنان محلی از انتقام‌جویی آذربایجانی‌ها می‌ترسند و تصمیم گرفته‌اند به ارمنستان بروند.
به گفته مقام‌های ارمنستان، تا صبح روز پنج شنبه، بیش از نیمی از جمعیت قره باغ کوهستانی – ۶۶۵۰۰ نفر – به ارمنستان گریخته‌اند و به گفته مقامات ارمنی، هجوم به ارمنستان به شدت ادامه دارد.
مهاجرت گسترده عصر یکشنبه آغاز شد و تنها جاده‌ای که قره باغ کوهستانی را به ارمنستان وصل می‌کرد به سرعت مملو از خودروهایی شد که ترافیک سنگینی به وجود آورد. دوشنبه شب، یک مخزن سوخت در پمپ بنزینی که مردم برای دریافت سوخت برای فرار به سمت ارمنستان صف کشیده‌بودند، منفجر شد. حداقل ۶۸ نفر کشته و نزدیک به ۳۰۰ نفر زخمی شدند و بیش از ۱۰۰ نفر دیگر همچنان مفقود هستند.
هنوز مشخص نیست که آیا هیچ یک از اقوام ارمنی که در قره‌باغ سکونت داشتند در آنجا باقی خواهند ماند یا خیر. فرمان شاخرمانیان در روز پنجشنبه از جمعیت قره باغ کوهستانی – از جمله کسانی که آنجا را ترک کرده‌اند – خواست تا «به شرایط ادغام مجدد ارائه شده توسط جمهوری آذربایجان آگاه شوند و پس از آن تصمیم فردی در مورد امکان تداوم اقامت (یا بازگشت به قره‌باغ) را اتخاذ کنند».
مقام‌های آذربایجان روز پنجشنبه، روبن واردانیان، رئیس سابق دولت جدایی‌طلب قره باغ کوهستانی را که یک روز قبل دستگیر شده بود، به تأمین مالی تروریسم، ایجاد تشکل‌های مسلح غیرقانونی و عبور غیرقانونی از مرزهای دولتی متهم کردند.
مقامات آذربایجان گفتند واردانیان، میلیاردری که در روسیه ثروتش را به دست آورده بود، در حالی که قصد داشت به همراه هزاران نفر دیگر از منطقه جدا شده به ارمنستان برود، بازداشت شد. او تا پایتخت آذربایجان، باکو اسکورت شد. به نظر می‌رسد دستگیری او نشان دهنده قصد آذربایجان برای اعمال سریع کنترل خود در منطقه باشد.
واردانیان در سال ۲۰۲۲ به قره باغ کوهستانی نقل مکان کرد و چند ماه به عنوان رئیس دولت منطقه‌ای خدمت کرد تا اینکه در اوایل سال جاری از سمت خود کناره گیری کرد.